Kanton Obwalden
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Kanton Obwalden | |
|---|---|
 |
|
 |
|
| Basisdate | |
| Hauptort: | Sarnä |
| Flächi: | 491 km² (Rang 19) |
| Iwohner: | 33'535 (2005) (Rang 25) |
| Bevölkerigsdichti: | 68 Iw./km² (Rang 22) |
| Bitritt zue dr Eidgnosseschaft: | 1291 |
| Abchürzig: | OW |
| Sproche: | Deutsch |
| Websyte: | Kanton Obwalden |
| Karte | |
 |
|
Dä Kanton Obwoudä isch än Kanton vo dr Zäntraalschweyz.
[ändere] Geografii
Dr Kanton Obwoudä umfasst ds Sarnäraatal und d' Talschaft Änglbärg, än Exklave. Diä sächs Gmäindä sind Aupnach (Alpnach), Sarnä (Sarnen), Chärns (Kerns), Giswyl (Giswil), Sachslä (Sachseln) und Änglbärg (Engelberg) Im Sarneraatal hets zwäi gresseri Seeä, dr Lungäräsee und der Sarnersee.
Där teyfschti Punkt isch der Spiegel vom Alpnachersee mit 434 m.ü.M. (Gmäind Alpnach) und der hechschti Punkt isch dr Titlis mit 3238 m.ü.M. a der Gränze vo Änglbärg und em Kanton Bärn.
Im Syydä isch z'Haslital (Kt. Bern), im Weschtä und Nordä Luzärn und im Oschtä Nidwoudä und Üüri.
[ändere] Dialäkt
Dr Obwoudner Dialäkt isch vo Ort zu Ort chley värschidä. Äs "Knie" isch am eine Ort äs "Chnäiw", im Mäuchtal ischs es "Chnyyw", z'Lungärä äs "Chneww" und z' Änglbärg widerum äs "Chnui".
Bsunders d' Lungerer und d' Leyt vo Änglbärg redid anderscht aus im ubrigä Kantonsgebiät.
Lungerer Dialäkt
Äs paar Mischterli:
Miär häi ggässes gniog!
Woo äini soo heech am Radio gsungä hed, hed ds Joosä Nääzel gsäid: "Stèllid is oi diä Gyybschä ab, suscht roschted mer nu der Hegel i der Hosätäschä."
Hescht dui newwän ächlyy Brood?
Miär wäi, was d Hèrä wäind, und Hèrä wäind der Seebodä
Änglbärger Dialäkt
Där Änglbärger Dialäkt wird nur im obere Täil vom Änglbärgertal gredt, vo Grafenort abwärts isch ds Taal schprachlich nach Nidwoude uisgrichtet.
Ai daa äs paar Mischterli:
Wenn ä Heer hööch hed, sägid sey, äär seyg güäd öifgläid und wenn s ä Gwööndlichän isch, äär häig ä Suuf
Am Näütälän aa isch äär naiä niid iiverstandä
Wenn äär s güäd mäind, säid äär "ääs" und wenn äär täubän isch, "sey".
Sarnär Tal
Zum Vergleych no chley eppis uisäm Haiptdialäkt:
Der Hätti und der Wääri sind Briäderä gsi und hend s beed zu nyyd praacht.
Dä luägti, und wenn es raas stunk, nu lang in äs Schyysäloch appä, wenn er mäinti, äs chääm ä Halbbatzän uifä.
Zerscht muäsch hesch, dervoor as d chaisch.
D Chatz butzt sich, äs git Gescht. - D Chatz faard uber d Oorä, d Gescht chemid moorä. - D Chatz lyyd uf em Hirni, äs git Schnee (Wätterreglä)
