Benutzer:Stephele/coffre fort
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Quelle
Wikipedia:Quellenangaben - Regle fer Quelle-Nennung
[ändere] Böistaan
- REDIRECT Leck mi
Ein Tip für Einbau von Bildern: Hallo, wenn ich eine kleinere Schriftart verwende rutscht das erste Bild "auf die Tabelle" daruf und schiebts dich deswegen weiter in die Mitte. Gibt es da eine bessere Lösung, als jedes Bild einzeln weiter nach unten zu verschieben? --Birgit 19:42, 25. Jun 2005 (CEST)
Ja, gibt es:
... ... Bild 3... . . . ...
Das ist zwar etwas komplizierter, empfiehlt sich aber so ab etwa 3 Bildern pro Spalte. Bei Chemins de fer de la Corse habe ich es so ausgeführt. --Markus Schweiß, @ 20:04, 25. Jun 2005 (CEST)
Noch ebs zuem Sichere ém "Coffre fort":
[ändere] Artikel f'r de LuS
Hallo,
Met´em Satz bin i ne inverstande, fer d´andere Sproche in Frankrich wird ne von Franzeesch gsirwwe. Ich daet ebbs anderes vorschlawe. Schun kumme mer do in d Deifelskiche
Un öi de Sproche vum Elsass sin do: nit numme Ditsch un Frànzeesch (de zweit- un drittgreescht mét um e hàlbi Mio.) un öi Elsassisch ésch präsent:
un öi dRegionalsproch im Elsass, die üs Dialekt oder Elsässerditsch (Alemannisch un Fränkisch) un Hochditsch bsteht. Alemannisch wird am meischte geredt.
Hab gkerzt. Bisch inverstande. So hen mr Platz.
Version S - 2384 Zeichen
D Alemannisch Wikepedia isch do
`S Elsässerditsch én de Comput´rwalt - zuem Dritte! Nooch'm MS Office uff Elsässerditsch un de "Martin & Lienhart" (elsässisches Wert'rbuech) en ligne jetz de WIKIPEDIA! Wer schun éww'r de WWWelle vum "houèbe" g'surft ésch, schun emol mét e "Webschnuffl´r"(nej f´r moteur de recherche) e Wort g'suecht het, het wohrschins öi de Wikipedia unt´r de Resültate g'het. Diss ésch e "Site de référence", e Lexikon ém Internet. "Wiki" heisst uff Hawaiianisch "schnell" ("wikiwiki"). Un ém "Netz" steht's f'r e Site-Sàmmlung, wie m'r nit numme läse, sondern wie jed'r öi selbsch ändere kànn. Un "-pedia" kummt üss'm Wort Encyklopédie (anglisch: "encyclopedia"). Un de Wikipedia ésch meh "wikiwiki" àls "enkýklios", kreisförmig. Statt àlls um un um ze blättere hüpst m'r vun Site ze Site: éww'r de interni liens, Hyperlinks, Gleicher. Wenn m'r ém Text àn e Wort kummt, wo e neji Fröj stellt, un's Wort ésch blöi - no klickt m'r druff - un het de Àrtikel, wo's erklärt. Nochher uff "précédente", "back", "zurück" - un widd'rsch geht's ém Text! Ésch's Wort rot, het m'r Pech - no muess de Àrtikel noch g'schriwwe were. Diss ésch d'eini Spezialität vun de Wikipedia: Autore sin àlli wo ebs bistiere welle, wo meine, ebs ze wisse, wie noch nit do steht! Un de zweit B'sund'rheit ésch: De hawaii-griichisch Site gibt's en ung´fehr 250 Sproche! E richti globali, multilinguali WaltWit "G'Web"! Vun Anglisch bis ze Samisch, Nahuatl un Inuktitut - un öi de Regionalsproche vun Frànkrich: Bretonisch, Korsisch, Baskisch, Okzitànisch, un d´Regionalsproch im Elsass - aww´r nit numme Hochditsch - öi ém Dialekt: Elsässerditsch! (Vum greescht Teil vum Elsass: Alemannisch wird am meischte geredt.) So sin öi d'Elsass'r én e G'meinschaft: Badner, Schwàbe, Àllgei'r, Vorarlberj'r, Liechtestein'r, Schwiz'r un selbsch Wals'r kenne do consültéere un schriwwe wie ne de Schnàwwel g'wachse-n-ésch. Zemindescht ém g'schriwwe Wort funktionéert de Verständigung de meischt Zit! Un's sin Elsass'r gsin, wie diss Projekt (als "WP:Elsässisch") ins Läwe geruefe hen. Aww´r, wil nit vili Elsass´r öi gued Elsassisch schriwwe, sin se schun nimm do gsin, àls de Badner un Schwiz´r se entdeckt hàn! `S Projekt brücht elsassisch´r Renfort! Grattle se mol én d´alemnnisch Wikipedia nin: http://als.wikipedia.org ! Lit, wo liw´r uff Papéer schriwwe kenne Ihri Werike öi z'r Schickele-G´sellschàft schicke: Stichwort Wikipedia
S.B.
Version N - 2047 Zeiche
'S gibt doch imm'r widd'r e Funke Hoffnung f'r's Elsassisch! Do gibt's jetz - newwe àndri Sàche (luej LuS No. de letschti zwei...) - e modern Dialekt-Lexikon èm Internet. D's ésch ém Novamb'r 2003 vun Elsasser àngfange wore, speet'r sin àndri Alemanne dezue kumme. M'r het des Kind d'rno "Alemannischi Wikipedia" gedaift. Fascht 3000 Dialekt-Artikel, wu's én d'Enzyklopedi scho gibt, kà'm'r läse - m'r findt se ém Inhaltsverzeichnis od'r ém Suechfänschter (d'Suechbegriff müen aww'r uff Stàndardditsch ingenn were). 'S Bescht ésch: m'r kànn nit numme läse, sondern jed'r kann öi selbsch online ändere, korrigiere od'r nej v'rfàsse - ém-e elsassisch od'r ander alemànnisch Dialekt. Denn diss ésch d'eini Spezialität vun de Wikipedia: Autore sin àlli wo contribüéere welle, wo meine, ebs ze wisse, wie noch nit do steht! Un de zweit B'sund'rheit ésch: De Wikipedia gibt's én environ 250 Sproche! E richti globali, multilinguali WaltWit "G'Web"! - Vun Anglisch (de greescht mét meh àls 1,6 Mio Àrtikel!) bis ze Samisch, Nahuatl un Inuktitut - un de Regionalsproche vun Frànkrich: Bretonisch, Korsisch, Baskisch, Okzitànisch usw.. - Un öi d´Regionalsproch vum Elsass - aww´r nit numme Hochditsch, öi Elsassisch - ésch präsent: "Alemannisch"! Wie d'àndri ditschi Dialekte (Letzebuergesch, Ripoarisch (Köln), Plattdütsch od'r grad Boarisch f'r Bayere un Eeschtrich'r) sin öi d'Elsass'r do én e G'meinschaft: Badner, Schwàbe, Àllgei'r, Vorarlberj'r, Liechtestein'r, Schwiz'r (nàdirli) un selbsch Wals'r kenne do consültéere un schriwwe wie ne de Schnàwwel g'wachse-n-ésch. De intercompréhension nit numme alsacienne sondern alémanique funktioniert - zemindescht ém g'schriwwe Wort de meischt Zit! Wer sich eweng üskennt ém Internet, kànn glich uff http://als.wikipedia.org gehn un emol lueje - um am beschte métmàche! Wer sich nit troit oder sich nit üskennt mét'm Internet, kànn Artikel schriwwe - zue Sàchtheme wie "Lokomotive", "Rixheim", "Marie Hart", "Maginot-Linie" usw. un kànn se per Poscht z'r Schickele-G´sellschàft schicke: Stichwort Wikipedia
S.B. & H.N.
Version B - 3061 Zeiche!!
`S Elsassisch én de Comput´rwalt - zuem Dritte! Nooch'm MS Office uff Elsassisch un de "Martin&Lienhart" (els. Wert'rbuech) en ligne én de letschti Nümeros vun de LuS jetz de WIKIPEDIA! Wer schun éww'r de WWWelle vum "houèbe" g'surft ésch, schun emol mét e Moteur de recherche (e "Webschnuffl´r" heisst's jetz) e Wort g'suecht het, het wohrschins öi e "hit" (Treff'r, Resültat) én de Wikipedia g'het. Diss ésch e "Site de référence", e Lexikon ém Internet. "Wiki" heisst uff Hawaiianisch "schnell" ("wikiwiki"). Un ém Inter-Netz steht's f'r e Site-Sàmmlung, wie m'r nit numme läse, sondern wie jed'r öi selbsch online ändere kànn. Un "-pedia" kummt üss'm Wort Encyklopédie oder de anglisch Form "encyclopedia". Un wirkli - de Wikipedia ésch meh "wikiwiki" àls "enkýklios" (kreisförmig): m'r muess nit àlls um un um blättere un sueche - dank de Comput'rtechnik hüpst m'r vun Site ze Site, Stichwort ze Stichwort: éww'r de interni Liens, Links, Gleicher, G'lenki. Wenn m'r ém Text àn e Wort kummt, wo e neji Fröj stellt, un's Wort ésch blöi - no klickt m'r druff - un het de Àrtikel, wo's erklärt. Nochher uff "précédente", "back", "zurück" - un widd'rsch geht's ém Text! Ésch's Wort rot, het m'r Pech - no muess de Àrtikel noch g'schriwwe were. Denn diss ésch d'eini Spezialität vun de Wikipedia: Autore sin àlli wo contribüéere welle, wo meine, ebs ze wisse, wie noch nit do steht! Un de zweit B'sund'rheit ésch: De hawaii-griichisch Site gibt's én environ 250 Sprooche! E richti globali, multilinguali WaltWit "G'Web"! - Vun Anglisch (de greescht mét meh àls 1,6 Millione Àrtikel!) bis ze Diné (Navajo), Samisch, Nahuatl un Inuktitut - un de Regionalsproche vun Frànkrich: Bretonisch, Korsisch, Baskisch, Katalànisch, Okzitànisch usw.. Un öi de Sprooche vum Elsass sin do: nit numme Ditsch un Frànzeesch (de zweit- un drittgreescht Wikipedie mét um e hàlbi Million) - öi Elsassisch ésch präsent: "Alemannisch"! Wie d' àndri ditschi Dialekte (Letzebuergesch, Ripoarisch (Köln), Plattdütsch od'r grad Boarisch f'r Bayere un Eeschtrich'r) sin öi d'Elsass'r do én e G'meinschaft: Badner, Schwàbe, Àllgei'r, Vorarlberj'r, Liechtestein'r, Schwiz'r (nàdirli) un selbsch Wals'r kenne do consültéere un schriwwe wie ne de Schnàwwel g'wachse-n-ésch. De Intercompréhension nit numme alsacienne sondern alémanique funktioniert - zemindescht ém g'schriwwe Wort de meischt Zit! Un's sin Elsass'r gsin, wie diss Projekt (als Wikipedia uff Elsässisch) ins Läwe geruefe han. Aww´r, wil nit vili Elsass´r öi gued Elsassisch schriwwe, sin se schun nimm do gsin, àls de Badner un Schwiz´r se entdeckt hàn! `S Projekt brücht elsassisch´r Renfort! Kumme emol én d´alemànnisch Wikipedia rin: http://als.wikipedia.org ! Lit, wo liw´r uff Papéer schriwwe kenne Ihri Werike öi z'r Schickele-G´sellschàft schicke: Stichwort Wikipedia
Imm´r links vum Àrtikelrohme ésch e Colonn, wo unte, unt'r`m Suechfenscht'r (f'r`s Wort wie m'r ebs driww'r wisse wéll) ém-e Käschtele àlli Sproche uffg'lischtet sin, wo's öi e Àrtikel zuem Sujet git. Un de.: 535,526 fr.: 436,183 als.: 2,822 (96 von 250)
Version ???
Én de letscht LuS han m'r schun ebs g'läse eww'r e elsassischs Werterbuech en ligne - un de Rapport mét'm WORD, wie/wo jetz öi uff Elsassisch komme soll. Sin'R emol ànne gange? Sin'R schun éww'r de WWWelle vum houèbe g'surft nooch Trier un hàn emol de "Martin &Lienhard ànglöjt? 'S gibt àww'r nit numme "àlti Schinke" ém Netz. 'S gibt öi Plätz ém Netz wo noch uff Elsassisch (e.a.) g'schafft wurd! 'S gibt de WIKIPEDIA! - De Wiki-was? Ésch diss ebs mét Wiking'r? Un -pedia...? - Ebs mét Schuel? Od'r Kénd'r? Àlso Wiki ésch nit nordisch - eher meh südlich: uff Hawaiianisch heisst wikiwiki "schnell". Un ém Inter-Netz steht's f'r e Site-Sàmmlung wie m'r nit numme läse sondern wie jed'r öi selbsch online ändere kànn. Un "-pedia" kummt vum àltgriichisch paideía: Lehre, Bildung üss'm Wort Encyklopédie oder de anglisch Form "encyclopedia". 'S ésch also e Lexikon ém Netz - enkýklios kreisförmig
'S gibt öi Plätz ém Netz wo noch uff Elsassisch (e.a.) g'schafft wurd! 'S gibt ésch nit nordisch - eher meh südlich: 'S ésch also e Lexikon ém Netz
Version Draim
`S Elsassisch én de Comput´rwalt - zuem Dritte! Nooch'm MS Office uff Elsassisch un de "Martin&Lienhart" (els. Wert'rbuech) en ligne én de letschti Nümeros vun de LuS jetz de WIKIPEDIA! - De Wiki-was? De Wiking'r? Un -pedia...? - Ésch diss ebs mét Schuel? Od'r Kénd'r? - Wer schun emol éww'r de WWWelle vum "houèbe" g'surft ésch, schun emol mét e moteur de recherche (e "Webschnuffl´r" heisst's jetz) e Wort g'suecht het, het wohrschins öi e "Hit" (Treff'r, Resültat) én de Wikipedia g'het! De Wikipedia ésch eins vun de greescht "Site de référence" - e Lexikon ém Internet. "Wiki" heisst uff Hawaiianisch "schnell" ("wikiwiki"). Un ém Inter-Netz steht's f'r e Site-Sàmmlung, wie m'r nit numme läse, sondern wie jed'r öi selbsch online ändere kànn. Un "-pedia" kummt vum àltgriichisch paideía: Lehre, Bildung üss'm Wort Encyklopédie oder de anglisch Form "encyclopedia". Un wirkli - `s ésch meh "wikiwiki" àls "enkýklios" (kreisförmig): m'r muess nit als um un um blättere un sueche - dank de Comput'rtechnik hüpst m'r vun Site ze Site, Stichwort ze Stichwort: éww'r de interni liens, links, Gleicher, G'lenki. Wenn m'r ém Text àn e Wort kummt, wo e neji Fröj stellt, un's Wort ésch blöi - no klikkt m'r druff - un het de Àrtikel, wo's erklärt. Nochher klikkt m'r "retour", "back", "zurück" - un widd'rsch geht's ém Text! Ésch's Wort rot, het m'r Pech - no muess de Àrtikel noch g'schriwwe were. Denn diss ésch d'eini Spezialität vun de Wikipedia: Autore sin àlli wo contribüéere welle, wo meine, ebs ze wisse, wie noch nit do steht! Un de zweit B'sund'rheit ésch: 's ésch e Sproche-Schlaraffia, e Babel-Wisse-Turm - wo m'r sich àww'r v'rsteht, öi dank de "links" wil àlli Sprooche métnànd v'rbunde sin! Én rund 250 Sproche gibt's schun Wikipedias! Vun Anglisch (de greescht mét meh àls 1,6 Mio Àrtikel!) bis ze "Exote", wi .... - Sproche, wo m'r Angscht drum het, ass se's Zitàlt'r vum Internet nit iww'rlewe!
Glückwunsch! Ihr sin bi dr alemannische Wikipedia glandet - des isch e Enzyklopädii, wu an dr Biiträg gmeinsam gschafft wird un wu d Biitäg derfe frej gnutz wäre. S Wort Wikipedia setzt sich us Wiki un Enzyklopädii zämme. Wiki sin Websitte, wu jeder praktisch un liicht diräkt im Browser cha ändere.
Im November 2003 isch d elsässisch Wikipedia gründet wore; im September 2004 isch si zu nere alemannische Wikipedia erwiiteret wore. Si verfüegt momentan über 2.845 Artikel. D alemannisch Wikipedia isch e Projäkt für alli Interessierte im e große Umchreis um de Bodensee. Alli wu im Elsass (F), im Oberbadische (D), im Schwäbische, in dr Dütschschwiiz (CH), im Liechtestei (FL) un z Voradelbärg (A) alemannisch rede, könne do in ihrere Sproch bzw. in ihrenem Dialäkt
Wu dr "Chlämens" vu Rhiifälde emol im Internet rumgsuecht het, isch er uf e elsässischi Wikipedia gstoße. E Wikipedia? Was isch jetz des scho wider? Des isch e Internet-Lexikon, wu jedes ka Artikel schriibe un wu jedes ander ka Korrektüre dra mache. Unter em richtige Namme oder unter eme Pseudonym. Iber dr Inhalt ka - im Ahang zum Artikel - gritisch diskutiärt wäre. Un des goht alles vu drheim am Computer üs. E ganz bsunders Lexikon also, e demokratischs.
Dä "Chlämens" het drno bi dr elsässische Wikipedia gfrogt, eb er as Alemann vu dr andere Sitte vum Rhiin aü derf mitmache. Ke Antwort - schiints isch bi däre Wikipedia niäme meh am Schaffe gsii. Do het sich dr oder d "Melancholie" üs em Allgai iigschalte. Mir sotte d elsässisch Wikipedia as gsamtalemannischs Lexikon witerfiähre, het sii oder är gmeint. Aber s hän sich aü Zwiifler gmäldet: Verstehn sich d Alemanne iberhaüpt unterenander? Dr "J. 'mach' wust", e Schwizer, het gsait: "I gloube, dass wenigschtens i der gschribnige Form doch di meischten alemannische Dialäkte gägesyttig verständlech sy." Guet, aber mueß mer do nit zerscht e eiheitligi alemannischi Rächtschriibung schaffe? (E ändloses Thema fir Dipflischisser.) Antwort: Nai, s goht aü mit Viilfalt. Aber will dänn iberhaüpt eber in ere alemannische Enzyklopedy läse, wu doch aü d hochditsch, d änglisch usw. exischtiäre? Antwort: Fir dr Verstand dät d hochditsch villicht länge, aber nit fir s Härz ...
Morn sins zwei Johr, ass d elsässich un jetz gsamtalemannisch Wikipedia ins Internet gstellt isch. Des Pflänzli isch bsunders in sinem zweite Läbensjohr schen gwagse - s het jetz iber 1000 Artikel erreicht un s mache Lit, grad aü jungi, üs allene alemannische Biät mit. Eso ebis isch fascht ohni Biispiil bi unserem eigesinnige Velkli ... Viil Glick zum Geburtsdag!
Vum Albärt: [ändere] Ebis fir jungi un alti Hase! Jungi alemannischi Dialäktsprächer verlange noch em Wisse vu dr eltere Generatione! Des isch ke Film üs dr 50er Johr, nai, eso ebis gits hit bi dr Alemannische Wikipedia! Un s kunnt no meh: Gränze wäre iberfloge, zwischem Arlbärg un dr Vogese ziäge Alemanne an einem Seil! Jungi Lit, wu sich am Computer üskänne, hän d alemannisch Enzyklopädii grindet un halte si am laüfe. Un lade Alt un Jung ii, zum mitmache.
[ändere] Sälber Artikel mache D alemannisch Wikipedia – des isch e Internetlexikon, wu jedes drheim an sinem Computer ka Artikel abfasse un iischicke. Diä Artikel ka jedes ander im Internet läse oder aü verbessere. S git fascht scho 3000 Stichwerter. Jetz sag nit, mir grüüsts vor em Computer, liäbi elteri Läseri, liäbe eltere Läser! Wu e Wille isch, isch aü e Wäg. Wär sich im e Thema guet üskännt un si Wisse nit mit ins Grab will nämme, sott des Wisse in alemannische Artikel zämme fasse un dr Wikipedia zur Verfiägung stelle – des goht aü per Boscht – Adräss lueg unte. Perfektion wird nit verlangt; wänn ebis nit rächt isch, diän anderi Mitarbeiter vu dr Wikipedia des verbessere, hoffentlig.
Diä Sach goht eso: Dü schlesch im Internet d „Houptsyte“ vu däre Enzyklopädii uf (Bild 1). Drno gisch im Suechfänschter links e Begriff uf hochditsch ii, wu di intressiärt, zum Biispiil „Butter“. E Sekund speter hesch dr Artikel „Anke“ uf em Bildschirm un kasch-e läse un sogar verbessere. No gisch „Hintervorbach“ ii, säll nätt Derfli, wu dr drin wohnsch. Bitteri Enttäischung – was jetz kunnt, isch d Mäldung, ass e Artikel iber des Dorf nonit exischtiärt.
[ändere] Numme nit luck lo Aber, numme nit luck lo: Do stoht doch „Hintervorbach“ in roter Schrift un ass dü dä Artikel kasch esälber verfasse! Also, uf s rot „Hintervorbach“ druf glicke – un scho isch dr „Editor“ do – e Fänschter, wu mer esach ka niischriibe. Wär zum Biispiil mit em Brogramm Word eweng ka umgoh, fir dä isch dä Editor ke Broblem. I han eifach emol ebis iber „Hintervorbach“ zämmefantasiärt un niigschriibe (Bild 2). Wänn i jetz no uf dr Knopf „Syte spychere“ dät drucke, wär dr Artikel ändgiltig drin.
E Artikel mueß ernscht gmeint sii, aber nit perfekt. Jedes derf in sinem Dialäkt schriibe; e bstimmti Rächtschriibung isch nit Bedingunug. Thema: am liäbschte regional, z.B. „August Ganther“ (= Dialkäktdichter); aber aü Allgmeins isch erlaübt, z.B. „Lokomotive“; „The Beatles“ usw. Also los! Eber, wu mitschribt, ka sich unter sinem Namme amälde, unter eme Decknamme oder gar nit. Zu jedem Artikel ka mer si Meinung sage („Diskussion“). Alli Versione vum e Artikel bliibe erhalte. Wänn also eber mi Artikel verbesseret, ka alliwiil no mi ürspringligi Fassung zruckverfolgt un ufgruefe wäre („Versione/Autore“). Allgemeini Broblem wäre uf dr Sitte „Stammtisch“ dischgeriärt. Do gohts lebändig zue, wiä im richtige Läbe! Wär Hilf brücht, ka sini Froge oder Bitte uf dr „Hilfsitte“ stelle.
[ändere] Fir was e alemannischi Wikipedia? Näbe dr alemannische Wikipediä gits no fascht 200 in andere Sproche, d hochditsch mit fascht e halbi Million Artikel isch d zweitgrescht. Viilmol wird gfrogt, fir was brüche mir dänn e Alemannischi Wikipedia, wänns e hochditschi git? In unserem „Profil“ heißts do drzue: „Mir versueche, e wüsseschaftlichs Niveau z'erreiche. Mir sin uns aber im Chlare, dass mir nit mit Enzyklopädie in Amtssproche vo grosse Nationalstaate chönne konkurriere. Sell isch au nit unser Ziil, mir konzentriere uns uf s'alemannisch Gebiet - uf si Sproch, sini Landschafte un si Kultur.“ S Ziil isch, Wisse z sammle un zur Verfiägung z stelle, aber aü: „Wenn mir als langfristigs Ziil erreiche däte, dass mir e Orientierigspunkt sin für de öffentlichi Iisatz un e verstärkti Awendig vo de alemannische Sproch im Alldag, wäre mir arg z'friide. E stärkeri Awendig isch bsunders in de alemannische Gegende usserhalb vo dr Dütschschwyz notwendig.“
D Internet-Adräss isch: http://als.wikipedia.org
Wär sich nit troit, esälber im Internet z schriibe, ka si Artikel zu mir oder andere Wikipedianer schicke:
Harald Noth, Bachstraße 61, 79235 Vogtsburg oder: harald @ noth . net (zämme schriibe!)
Voici la lettre:
Sali Stephele!
Wän Dü bloß 2000 Zeiche hesch, muesch ganz ziilgrichtet schriibe. Was witt erreiche? Ass d Litt wunderfitzig wäre un emol luege noch däre Wikipedia?? Also, drno alles ander ewäg lo, was do nit druf fiährt. Diä Sache, wu si drno in dr Wikipedi erfahre, brüchsch nit schriibe!!
Ich han jetz emol kirzt. Dü kasch des eso ibernämme un uf Elsässisch ummodle, wänn dr witt. S sin 1700 Zeiche ohni Leerzeiche un 2000 mit. Ich weiß nit, was dr Herr Schaffner meint. Albärt 18:07, 7. Feb. 2007 (CET)
S git doch immer wider e Funke Hoffnung fir s Elsässisch! Do gits jetz - näbe andere Sache (lueg LuS No. ...) - e modern elsässisch Internet-Lexikon. Des isch im November 2003 vu Elsässer agfange wore, speter sin anderi Alemanne drzue kumme. Mer het des Kind derno "Alemannischi Wikipedia" daift. Diä fascht 3000 Dialäkt-Artikel, wus in äre Enzyklopedii scho git, kasch läse - dr finsch si im Inhaltsverzeichnis oder im Suechfänschter (d Suechbegriff miän aber uf Standardditsche iigä wäre). S Bescht isch: mer kann nit numme läse, sondern jed'r kann öi selbsch online ändere, korrigiäre oder nej verfasse - im e elsässische oder andere alemannische Dialäkt. Denn diss ésch d'eini Spezialität vun de Wikipedia: Autore sin àlli wo contribüéere welle, wo meine, ebs ze wisse, wie noch nit do steht!
Un de zweit B'sund'rheit ésch: De Wikipedia gibt's én environ 250
Sproche! E richti globali, multilinguali WaltWit "G'Web"! - Vun
Anglisch (de greescht mét meh àls 1,6 Mio Àrtikel!) bis.... - un de
Regionalsproche vun Frànkrich: Bretonisch, Korsisch, Baskisch,
Okzitànisch usw.. Un öi de Sproche vum Elsass sin do: nit numme
Ditsch un Frànzeesch (de zweit- un drittgreescht mét um e hàlbi
Mio.) - öi Elsassisch ésch präsent: "Alemannisch"! Wie d' àndri
ditschi Dialekte (Letzebuergesch, Ripoarisch (Köln), Plattdütsch
od'r grad Boarisch f'r Bayere un Eeschtrich'r) sin öi d'Elsass'r do
én e G'meinschaft: Badner, Schwàbe, Àllgei'r, Vorarlberj'r,
Liechtestein'r, Schwiz'r (nàdirli) un selbsch Wals'r kenne do
consültéere un schriwwe wie ne de Schnàwwel g'wachse-n-ésch. De
intercompréhension nit numme alsacienne sondern alémanique
funktioniert - zemindescht ém g'schriwwe Wort de meischt Zit!
(...) Platz fir nomeh ????
Wär sich eweng üskännt im Internet, ka glii uf http://als.wikipedia.org geh un emol luege - um am beschte mitmache! Wär sich mit troit oder sich nit üskännt mit em Internet, ka änewäg Artikel schriibe - zu Sachtheme wiä "Lokomotive", "Rixheim", "Marie Hart", "Maginot-Linie" usw. un ka si per Poscht schicke an .... (Di Adräss im Elsass?) oder vorhär abspräche uf Telefon (...).
Die größten Wikipedias
Wikipedias mit über 1.000.000 Artikeln Englisch (English)
Wikipedias mit über 500.000 Artikeln Deutsch
Wikipedias mit über 250.000 Artikeln Französisch (Français) - Japanisch (???) - Niederländisch (Nederlands) - Polnisch (Polski)
Wikipedias mit über 100.000 Artikeln Chinesisch (??) - Italienisch (Italiano) - Portugiesisch (Português) - Russisch (???????) - Schwedisch (Svenska) - Spanisch (Español)
Wikipedias mit über 50.000 Artikeln Dänisch (Dansk) - Esperanto (Esperanto) - Finnisch (Suomi) - Hebräisch (?????) - Katalanisch (Català) - Norwegisch (Bokmål) - Rumänisch (Român?) - Slowakisch (Sloven?ina) - Tschechisch (?esky) - Ukrainisch (??????????)
Wikipedias mit über 25.000 Artikeln Bulgarisch (?????????) - Estnisch (Eesti) - Indonesisch (Bahasa Indonesia) - Koreanisch (???) - Kroatisch (Hrvatski) - Litauisch (Lietuvi?) - Serbisch (?????? / Srpski) - Slowenisch (Slovenš?ina) - Türkisch (Türkçe) - Telugu (??????) - Ungarisch (Magyar)
Wikipedias mit über 10.000 Artikeln Albanisch (Shqip) - Arabisch (???????) - Baskisch (Euskara) - Bengali (?????) - Bosnisch (Bosanski) - Bretonisch (Brezhoneg) - Cebuano (Cebuano) - Einfaches Englisch (Simple English) - Galicisch (Galego) - Georgisch (???????) - Griechisch (????????) - Ido (Ido) - Isländisch (Íslenska) - Lateinisch (Latina) - Luxemburgisch (Lëtzebuergesch) - Neapolitanisch (Nnapulitano) - Malaiisch (Bahasa Melayu) - Norwegisch (Nynorsk) - Persisch (?????) - Thailändisch (???) - Vietnamesisch (Ti?ng Vi?t)
Kleinere Wikipedias aus dem mitteleuropäischen Raum Alemannisch (Schweizerdeutsch, Elsässisch, Schwäbisch) - Bairisch (Boarisch) - Friaulisch (Furlan) - Friesisch (Frysk) - Jiddisch (??????) - Kaschubisch (Kaszëbsczi) - Kölsch (Ripoarisch) - Limburgisch (Limburgs) - Obersorbisch (Hornjoserbsce) - Plattdeutsch (Plattdüütsch) - Rätoromanisch (Rumantsch) - Westflämisch (West-Vlams) - Westniedersächsisch (ndl-nl) - Pennsylvania Dutch (Deitsch)
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Multilingual_statistics
en.: 1,611,122 de.: 535,526 fr.: 436,183 als.: 2,822 (96 von 250)
Wikipédias des langues régionales de France [modifier] Alémanique (alsacien) – Arpitan (franco-provençal) – Basque – Breton – Catalan – Corse – Luxembourgeois (francique lorrain occidental) – Flamand occidental – Normand – Occitan – Tahitien– Wallon
[ändere] Elsass
(frz. Alsace)
- 962 : Kreenung vum sächsisch Ditsch Künni Otto zuem Kais´r - `s Elsass ésch Teil vum Reemisch Rich (ab 11?? "Heilich" un ab 16?? Ditschi Nation).
- 11?? : Krizzog un 1345 Pescht - Judepogrome
- 1354 : Grindung vun de "Décapole", de Zehnstäedtebund vun de Richsstäedt am Oberrhin.
- 1525 : Bürekriej (gross ditsch)
- 1552 : un Hüsberje - de Stadt Strosburi b´schiesst´s Heerlajer vum frànzeesch Künni Henri II, (Heinrich de Zweit) un
- 1648 : Nooch´m Westfälisch Fride (Traité de Westphalie) annektéert´s absolutistisch Frànkrich (Louis XIV.) de Teili vum Elsass wo im Kaiser un de Habsburjer g´heere. e Drittel od'r meh àbgemurkst - Politik vum Richelieu
- 1675 :Turenne Turckheim - Übergabe Colmar
- 1681 : De fréji Richsstadt Strosburi wurd vun d´r Armee vum franzeesch Künni b´lajert un müess ihri Tore effne.
- 1789 : 21. Jüli: Riwaljuzia! Rothüs (hit CCI) geplind'rt - Terreur Ditsch langue de l'ennemi
- 1790 : De revolutionäri franzeesch Regierung richt de Departementi Bas-Rhin un Haut-Rhin in.
- 1798 : De fréji Repüblik Milhüse, v´rbunde mét d´r Schwiz´r Eidg´nosseschaft, müess nooch-m-e militarischi un wirtschàftlichi Blocus durich´s revolutionäri Frànkrich kapitulére.
- 1870 : Bim Siège vun Strosburi, de Belajerung im ditsch-frànzeesch Kriej, b´schiesse de ditschi Truppe d´Stàdt un de Bibliothek vun de Universität, eini vun d´greeschti ditschsprochigi, humanistischi Bibliotheke zitt´r de Renaissance, v´rbrannt.
- 1871 (18. April) : (ditschi) Schüelpflicht ém Elsass (Obligation scolaire) - noch vor´m Fréde un 11 Johr vor Frànkrich (Jules Ferry àm 28. März 1882).
- 1871 : nooch de franzeesch Néderlaa vun Sedan un´m Vertraa vun Frankfurt un de Grindung vum néiji Ditsch Rich kummt´s Elsass widd´r züe Ditschland - ohni de (franzeeschsprochigi) Gejend vun Belfort aww´r mét´m greescht Teil vun de Moselle inklusive de Höiptort Metz: "Reichsland Elsass-Lothringen".
- 1911 (31 Mai) : de Verfassung vum - jetz autonomer rejierte Elsass-Lothringe wurd ém Lànddaa àng´numme.
- 1914 : Frànzeeschi Offensive bis Milhüse, - Bluetischi Käempf um de Felseheh´ vum Hartmannswillerkopf (frz.: Vieil Armand) 17 km vun Milhüse un uff´m Lingekopf frz.: Col du Linge iww´r Menscht´r - hit "monument national".
- 1918 : `S Elsass wurd - wie Bayern - e Räterepüblik (Soviet) un erklärt si unàbhängi. De erscht Militärprefekt, XXX, kummt frésch üss Rumänie, de frànzeesch Basis àm End vum Erscht Weltkriej ém russisch Burj´rkriej.
- 1919 : `S Elsass kummt mét d´r Ratifikation vum Versailler Vertraa widd´r züe Frànkrich. - Apartheidsystem (ABCD...) Regionalparl weg, Verwalt. weg alls frz.
- 192? : Ém Elsass wurd de autonomistischi Bewejung un Parteie émm´r stärik´r - m´r wéll nit v´rliere f´r wàs m´r z´r ditschi Zit so làng gekäempft het.
- 1940-1944 : nooch de "drôle de guerre", de frànzeesch Waffestillstand un Besetzung, wurd´s Elsass "de facto" vum "Dritte" Reich annektiirt un kummt widd´r züe Ditschland.
- 1944 :10. Jüni Oradour sur Glane - noochher Prozess vun Bordeaux
- 1944 : de frànzeeschi Truppe vum General Leclerc b´fréie Strosburi àm 23. Novamb´r, die vum General de Lattre Milhüse àm 21. Novamb´r während de Amerikan´r v´rsueche ém Norde de ditsch Gejeoffensive (Opération Nordwind) uffzehàlte. 'S Elsass kummt wédd´r züe Frànkrich.
- 195? : Europarot
[ändere] Alsacien(ne)s célèbres
- Albert Schweitzer (1875-1965), théologien, musicien, philosophe et médecin, Nobelpris f´r Fride 1952
- Tomi Ungerer (1931-), Kinschtl´r un Buechautor
- Paul et Marc Haeberlin (père et fils), Drei Stern (Guide Michelin)-Köech zitt´r 1967.
- Hans Arp (1887-1966), Kinschtl´r (Dada), Béldhöi´r
- René Schickele, Dicht´r
- André Weckmann, Dicht´r
- Claude Vigée,
- Nathan Katz,
- Hansi, (1873-1951), Zeichn´r
- Pierre Pflimlin (1907-2000), homme politique, président du Conseil et du Parlement européen
- Johann Mentelin (1410-1478), Druck´r
- Sébastien Brant (1458-1521), humaniste et poète satirique
- Beatus Rhenanus (1485-1547), humaniste et historien
- Martin Bucer (1491-1551), théologien et réformateur
- Thomas Murner (1475-1537), écrivain rabelaisien qui s'en est prise aux "folies" contemporaines, à Luther
- Bruno d'Eguisheim-Dagsbourg, devenu pape Léon IX (1002~1054)
- Alfred Dreyfus 1859 - 1935 Frz. Offizier üss e elsäss.-jidisch Famili
- Julius Leber (1891 - 1945), Anti-Nazisme-Wéd´rstànd
- Frédéric Auguste Bartholdi (1834-1904), sculpteur
- Marcel Marceau (1923-), mime
- William Wyler (1902-1981), réalisateur de Ben-Hur
- Emile Waldteufel (1837-1915), compositeur*
- Gustave Doré (1832-1883), Kinschtl´r
- Ettore et Jean Bugatti (1881-1947) (1909-1939) (Alsaciens coté maternel) pionniers de l'automobile avec Bugatti
- De Briad´r Schlumpf (Hans et Fritz), (1904-1989), (1906-1992), Industrielle un Samml´r vun àlti Autos
- Paul Rohmer (1876-1977) Père de la pédiatrie dans le Nord-Est de la France
- Alfred Kastler (1902-1984), physicien, prix Nobel de physique en 1966
- Johann Heinrich Lambert (1728-1777), mathématicien, physicien et astronome
- Ferdinand Braun (1850-1918), physicien, prix Nobel de physique en 1909
- Jean-Marie Lehn, prix Nobel de Chimie 1987
- Frères Schlumberger, inventeurs de solutions liées à la géophysique et au pétrole
- Maurice et Katia Krafft (1946-1991)(1942-1991), volcanologues
- François-Christophe Kellermann (1735-1820), maréchal
- Jean-Baptiste Kléber (1753-1800), maréchal
- François-Joseph Offenstein (1760-1837) Général français de la Révolution Française et du Ier Empire
- Alain Bashung (1947-),chanteur
- Arsène Wenger (1949-), entraîneur du club de football d'Arsenal (Londres)
- Guy Roux (1938-), entraîneur de football emblématique de l'AJ Auxerre
- Pascal Johansen (1979-), joueur de football
- Sébastien Loeb (1974-), champion du monde des rallyes WRC 2004, 2005 et 2006
- Thomas Voeckler (1979-), coureur cycliste
- Thierry Omeyer (1976-), champion du monde et d'Europe de handball
- Mehdi Baala (1978-), athlète, double champion d'Europe
- Matt Pokora (1985-), chanteur
- Abd al Malik (1975-), rappeur
- Solange Fernex
- Yann Wehrling (1971-), illustrateur, homme politique
- Antoine Waechter
- Nathalie Marquay (1967-), Miss France 1987
- Laetitia Bléger (1981-), Miss France 2004
2.1.366 - Alamanni cross the frozen Rhine River in large numbers, invading the Roman Empire.
[ändere] Strossburi
Strasbourg's historic center, the Grande Île (English:Grand Island), has been classified a World Heritage site by the UNESCO in 1988, the first time such an honor was placed on an entire city center.
[ändere] Mülhausen
[ändere] Wackes
Wàckes od´r Waggis ésch àm Ow´rrhin e g´brüchli un de ditsch-frànzeesch Grenz làng bis éns Saarland - un wie´s schiint selbsch noch àn de belgisch Grenz - bekànnt´r pejorativ Üssdruck f´r de Nochbere üss Frànkrich, speziell de - tràditionell ditschsprochigi - Bevellikerung àn de Grenz, àlso d´ Elsasser und (Ditsch-)Lothringer. (Franzeeschsprochigi were d´rgeje ém Allg. àls "Welsche" b´zeichnet.) Drolement ésch´s Wort ém Elsass selbscht öi ziemli courant un wurd do z´meischt ém Scherz ém Kontext mét G´sellichkeit b´nutzt. Elsasser iww´rsetze "Wàckes" spontan mét ( - fer se ésch´s synonym - ) "voyou" - àlso uff Hochditsch "Schlingel", "Strolch", "Tunichtgut" od´r öi "Spitzbube". Wie selli ditsch Synonyme kànn "Wàckes" öi humorvoll, mét Sympathie od´r-`me "Augenzwinker", licht provoziirend g´meint sin. Ém Elsass nannt m´r öi kleini Buewe efters "Wàckes" - wie ém Ditschlànd zem Bispiil "kleiner Racker" o.ä.. Normal´rwis steht´s Wort ém Alemannische f´r e Person, wo m´r nit so vertraue kànn. `S kummt vum latinischi "vagus" - Landschdryycher, Schyyrbebiirzler.
E b´sondri (kulturell) Inschtitution ésch de "Elsasser Wackes" bi de Basler Fasnacht, wo-`r àls Waggis (baseldytsche Form) eini vun d´wichtigschte traditionelle Maske ésch. De Basler Waggis stellt e Karikatür vum elsasser Gemiesbüür dar mét e pààr typischi Accessoires, wie uff elsassischi (Arbeits-)Tracht weise, od´r uff sine (revoltionär) franzeesche Art: `s blöii Hemd, wissi Hosse, roti Cravatt, wiss´r Krage, décoréert mét e Kokarde én de Fàrwe vun d´franzeesch Trikolore (blöi-wiss-rot), (ze) grossi Holzschueh un manchmal e Zipfelmütz, e Einkaufsnetz mét Gemies un manchmal öi e Knoche od´r andrer Knüppel. De roti Naas zeigt de starik Winkonsum.
Die Anwendung dieses Wortes durch Deutsche oder Schweizer auf ihre französischen Nachbarn bezeugt eine offensichtliche Einschätzung als nicht (mehr) so ganz deutsche, denen man unterstellt, daß sie es mit den "typisch" deutschen (oder gar schweizerischen) Qualitäten nicht so genau nehmen und mit solchen (eventuell als "welsch" empfundenen) Eigenschaften behaftet sind, die sie weniger vertrauenswürdig erscheinen lassen. Auch die Ressentiments und Vorwürfe gerade von deutscher Seite, die Elsässer (und Lothringer) fänden sich immer auf der Siegerseite wieder, würden sich geschmeidig dem Strom beugen, oder seien gar vaterlandslos, da sie die französische "Herrschaft" ertragen - oder gar vorziehen, finden hier einen Wiederhall. Solcherlei Vorwürfe entbehren allerdings nicht einiger Unverschämtheit - oder gar Perversion - da die Kriegsbeute schließlich nicht darüber entscheidet, ob sie dem Sieger oder dem Besiegten gehört! - Bei allen Konflikten, die hier als Beispiel dienen mögen, war die ("Rück-")Eroberung des Elsass und (Nordost-)Lothringens erklärtes Kriegsziel. Die "Deutsch-" bzw. Grenzfranzosen wurden bei keinem Mal, da sie Nation und Seite der Grenze wechselten, nach ihren Wünschen gefragt - ob nun vorher oder hinterher! Ihnen blieb nur, sich anschließend von den Siegern benennen - und somit beurteilen zu lassen. So wird in Abwandlung einer im Elsass verbreiteten Geschichte über einen (fiktiven) Elsässer namens Wache, der mit jeder neuen Invasion seinen Namen ändern mußte, erzählt: "die Deutschen nannten 1871 bis 1919 die Elsässer "Wackes", die Franzosen hätten 1919 bis 1940 daraus "vaches" ("Kühe") gemacht, die Deutschen hätten 1940 bis 1945 deshalb "Küh'" gesagt und so hießen die Elsässer seit 1945 bei den Franzosen "culs" ("Ärsche").
Im Übrigen entspricht diese Benennung aber durchaus der im deutschen Sprachraum üblichen und besonders in einem Falle wohlbekannten, auch sonst nicht gerade freundlichen Art, sich durch kollektive "ethnische Beschimpfung" von anderen Mitgliedern der Nation (oder Sprachgemeinschaft) abzugrenzen.
De Elsasser selbsch nenne - gràd wi de (Ditsch-)Schwizer - di Ditsche kollektiv "Schwabe": Schwob, pl. Schwowwe od´r widdersch südli Schwoba od´r Schwaabe. Diss ésch nit àls e Kompliment g´meint, f´r sich schun, öi ohni ass m´r diss dur de Verbindunge "Söjschwob" oder "Dracksschwob" ditlich màcht. Ditschi heere glich de klàri geischtig Verwàndtschaft zuem bayrisch "Saupreiss´ n" . In Lothringe neigen de Lit fer de Ditsche `s Wort "Pifeköp(f)" - was für sich spricht (und eine Verwandtschaft mit der österreichischen Benennung "Piefke" anzeigt).
Pikanterweise sind "Schwaben" wohl so ziemlich als das krasse Gegenstück zu "Wackes" zu sehen: 100%ig, engstirnig, Paragraphenreiter, humorlos usw. - was indirekt ja gewisse "Wackeseigenschaften" auf der Gegenseite bestätigen würde. Interessant ist auch die Lage der den Elsässern benachbarten Badener, die die Schwaben ebenfalls nicht als angenehm empfinden, sondern ein gewisses Absetzungsbedürfnis gegenüber diesen ihren Landesnachbarn hinter dem Wald haben, was von einem gesunden Minderwertigkeitskomplex zeugt.
war ursprünglich (erstmals belegt 1870, gemäss Rudolf Suter: Baseldeutsch-Wörterbuch, Basel, 1984) ein im Raum Basel geläufiger und meist abwertend verwendeter umgangssprachlicher Begriff für die Bewohner des Elsass. Heute aber wird der Begriff von Baslern in dieser Bedeutung nur noch sehr selten und dann scherzhaft verwendet.
Aus der ursprünglich nur zur Hervorhebung leicht vergrösserten Nase ist in der Zwischenzeit ein veritables Monstrum geworden (siehe Bild), sodass die heutige Larve des Waggis quasi eine Persiflage auf die Persiflage darstellt. Der Waggis ist eine grobe Figur und wird als solche eher von Wagencliquen und von Einzellarven getragen. Für Kinder wiederum wird sie auch wieder gerne ausgewählt. Bei Trommlern und Pfeifern ist die Waggislarve in der Regel unüblich.der Persiflierten
De Expression Wàckes het öi schun - àls devaloriséerend B´zeichnung fer Elsasser v´rstande - zue e politisch Krise g´fihrt: 1913 ém ditsch Kaiserreich zuer Saverer Affär - l´Affaire de Saverne.
[ändere] Frankreich
(üss´r Russlànd vum Schwàrz- bis zue`m Polarmeer)
Frànkrich (uff Frànzeesch la France, staatlich de République française) ésch e Lànd im weschtlich Europa. `S het ebs meh àls sechzich Millione Inwohner un ésch mét 543.965 km² nooch Russland un d´Ukraine `s drittgreescht Lànd vun Europa. So nennt m´r`s öi de "Grande Nation" un weje sini Form `s "Hexagon". Mét sini Küschte ésch`s d´s einzigscht Lànd vun Europa, wie vun d´Nordsee un`m Atlantik bis zue`m Méttelmeer éww´r de gànz Kontinent driww´rlàngt. Ém Oschte geht´s bis zue d´Alpe un zuem Rhin. Do enthàlt`s öi e Stickele vum alemànnisch un vum ditsch Sproochruum: `s Elsass - d'Sprooch, wo m´r ém greescht Teil spricht, ésch alemànnischs Elsässerditsch - un de Moselle, wo m´r wie ém Nord- un Saarelsass Fränkisch redd. - Zesàmme bilde `s Elsass un de Moselle de historisch Region "Elsass-Lothringen", wo vun 1871 bis 1919 zuem Ditsche Rich g´hert het. De nationàli Sprooch, `s Frànzeesch, ésch de constitütionelli "Sprooch vun de Republik", áww´r `s gibt öi noch 77 Regionalsprooche wo ken offiziell Status hàn. De Càpitale - mét e extrem stàrki Stellung ésch Bàriss.
Frànkrich het Grenze mét Belgie, Luxeburi, Ditschlànd, de Schwiz, Italie, Spànie, Andorra un Monaco. Öi Englànd ésch e direkt Noochb´r iww´rs Meer. Frànkrich ésch Ètat membre (Mitgliidsstaat) vum Conseil de l’Europe/Europarot, (Métbegrind´r) vun de EU, vun de Euro-Zone un vum Schenge-B´reich. `S ésch eins vun finf permanent Métgliid´r ém Conseil de sécurité vun de V´reinti Natione Teil vun de (G8), g´heert zuer Union latine zuer (OCDE) un nàdirli zuer Organisation vun de Francophonie.
[ändere] Nation
[ändere] Nation
La France, devenue aujourd’hui la République française à la suite d’un long processus d’évolution étalé sur plusieurs siècles, est un État d’Europe dont le territoire métropolitain est situé en Europe de l’Ouest.
La France est – parmi tous les grands États européens – le plus anciennement constitué,
autour d’un domaine royal initialement centré sur l’Île-de-France,
Les valeurs qu’elle défend et auxquelles elle est très attachée se fondent sur la démocratie et `s Minscheraacht - de Droits de l’Homme.
Militairement, la France est membre de l’Organisation du traité de l'Atlantique Nord (OTAN) – elle s’est retirée en 1966 de l’organisation militaire intégrée pour y revenir partiellement en 2002 – et dispose de la dissuasion nucléaire.
économie de type kapitàlistisch mét intervention étatique non négligeable - Privatiséerung: désengagement progressif de l’État de plusieurs entreprises publiques.
Culturellement, la France est le pays du cartésianisme, de la laïcité et le berceau du Siècle des Lumières, qui a influencé les révolutions américaine[1] puis française ; sa gastronomie est de réputation mondiale.
Rapport d’avril 1999 du professeur Bernard Cerquiglini, préparé en vue d’une ratification éventuelle de la Charte européenne des langues régionales ou minoritaires.
Aus Langues d´ oil (Chlämens): S'Edikt vo Villers-Cotterês
1539 het dr Chönig François dr Erschte s'Edikt vo Villers-Cotterês unterzeichnet. Do wird feschtgleit dass wege “Sache wo durch d'schlechti Verständlichkeit vo latiinischi Wörter wo i de Beschlüss verwendet worre sin passiert sin” vo jetz aa alli offizieli Beschlüss:
soient prononcez, enregistrez et delivrez aux parties en langage maternel francoys et non aultrement.
"i dr Französischi Muettersproch un i keiner andre usgrüefe, ufgschrybe un de Beteidigte züegsandt werre solle".
Was gnau mit langage maternal françoys gmeint isch isch nüt ganz chlor. S'chönt sich entweder um s'Francien handle, oder eifach um d'Volchssproch [6]. S'Hauptziil vum Edikt isch allerdings s'Latiin gsi, nüt d'Regionalsproche.
D'französische Chönig hen kei represivi Sprochpolitik betrybe, s'isch ihne vorallem drum gange dass ihri Gsetz umgsetzt worre sin. D'Yführig vum Francien als Amtssproch isch vorallem deswege vo Vorteil gsi wyl d'Bürokrati so het chönne effektiver schaffe; i wellere Sproch die Bschlüss allerdings dr Bvölkrig mitteilt worre sin isch nüt wichtig gsi. I dr Normandi isch zum Biispiil no bis zur Revolution s'Gericht im Patois abghalte worre [7]. Des goht au us verschiedni Gsetz vorem Edikt vo Villers-Cotterês hervor. S'Edikt vo Moulins vo 1490 schrybt langage françois ou maternal (Französischi oder Muettersproch) für d'offizieli Korreschpondenz vor, im Edikt vo Is-sur-Tille vo 1535 isch vo en françoys ou a tout le moins en vulgaire dudict pays (uf Französisch oder z'mindeschtens i dr Volchsproch vum Land) d'Red. Dr Zweck devo isch gsi s'Latiin als Amtssproch usz'schalte, ob jetz durch s'Francien oder durch d'Lokalsproch isch am Aafang egal gsi. Trotzdäm isch bis 1539 numme no i Navarre un Rousillon e Regionalsproch d'Amtssproch gsi (Gaskonisch bzw Katalanisch) [8].
[ändere] Kaufhaus
Koifhiis´r : Alt Zoll, Koifhüs Colmer, Kaufhaus Freiburg
[ändere] Pfalz (Strassburg)
[ändere] Luxemburg (Stadt)
ç
[ändere] Vorlage:Navigationsleiste Französische Regionen
|
|||
|
France métropolitaine : |
|||
|
Iww´rseeregione : |
Régions administratives de France
France métropolitaine : · · · · · · · · · · · · · · ·
Régions d'outre-mer :
[ändere] Vorlage:Navigationsleiste Provinzen und Regionen Italiens
 |
E regione di l'Italia | |
|
Vorlage:IT-ABR - Vorlage:IT-BAS - Vorlage:IT-CAL - Vorlage:IT-CAM - Vorlage:IT-EMR - Vorlage:IT-FVG - Vorlage:IT-LAZ - Vorlage:IT-LIG - Vorlage:IT-LOM - Vorlage:IT-MAR - Vorlage:IT-MOL - Vorlage:IT-PMN - Vorlage:IT-PUG - Vorlage:IT-SAR - Vorlage:IT-SIC - Vorlage:IT-TAA - Vorlage:IT-TOS - Vorlage:IT-UMB - Vorlage:IT-VAO - Vorlage:IT-VEN |
||
