Emperador
De Uiquipedia
Emperador, ye un títulu políticu orixináu nel Imperiu Romanu. Anque con frecuencia se nome emperadores a los llíderes de ciertos grandes imperios, por asociación con estos, lo cierto ye que los comúnmente nomaos Emperadores de China o Xapón nun lo son nel sentíu estrictu, porque'l títulu asóciase con un ciertu continuismu (a lo menos alloñáu) cola cultura llatina de la que remanez.
El primeru en ser proclamáu emperador na cultura llatina foi Caesar Augusto, sobrín de Xulio César, y tenia asociáu'l poder sobre l'Imperiu Romanu.
Tolos sos socesores como dirixentes d'esti estáu ficiéronse nomar asina, hasta l'añu 395 d.C. a la muerte de Valentiniano I, si bien nos años anteriores se tuvieran fecho dellos intentos nesta llinia.
Dende esti añu hebo dos emperadores, ún'l d'Oriente, allugau en Constantinopla y otru n'Occidente, allugau en Roma nos primeros años y nos caberos años del imperiu n'otres ciudaes pequeñes d'Italia.
Cuando los bárbaros algamaron Roma en 476 cayo l'Imperiu d'Occidente, pero remanecía l'Imperiu d'Oriente.
Tres l'aniciu del Imperiu Carolinxu ésti fízose nomar emperador pel Papa y meyaciu del Imperiu d'Occidente, faciendo una alianza col papa y erixéndose como nueva cabeza de la cristianidá. Esti nuevu imperiu diba dende Zaragoza hasta Dinamarca, abarcando toa Francia, el norte d'Italia menos los Estaos Pontificios y partes d'Alemaña.
Al morrer Carlomagnu'l so imperiu dixébrase en tres: Francia, Borgoña y Alemaña. Los Pelayos d'esti caberu reinu yeren los más poderosos y foron nomaos heriedes, pero'l reinu acabó dixebráu en pequeños reinos y el titulu tornó en forma Erectiva. Los 7 principales señores d'estos reinos qu'antaño fueran parte del reinu alemán elixíen a un Emperador, que nun tenía autoridá nenguna (sacante nel so reinu), y el so reináu yera más que nada nominal sacantes en casu de guerra, en que solía ser elixíu como pelayó la cualición si yera necesario.
Esta situación mantúvose hasta la xunificación alemaña en 1871, cuando'l rei de Prusia Guillermo I foi fechu emperador (Kaiser) de toa Alemaña, foi'l primer Emperador dende Barbarroxa que xunificaba tol Imperiu y el primeru na historia que lu espandió fuera d'Europa dende l'imperiu romanu peles sos colonies.
Cuando Alemaña foi derrotada nel añu 1918 dempués de la Segunda Guerra Mundial el Kaiser foi derrocáu y finó asina l'Imperiu d'Occidente.
[editar] Oriente
L'Imperiu d'Oriente resistió hasta l'añu 1453 como estáu, y hasta entós el títulu d'emperador foi reteníu y ostentáu pol dirixente d'esti estáu, qu'en delles dómines intentó xunificar los dos imperios de nuevo y restaurar l'imperiu romanu orixinal ensin ésitu.
Cuando los turcos algamen Constantinopla los sultanes fáense nomar meyacios de l'Imperiu d'Oriente y usen esti títulu hasta l'añu 1918, cuando al ser derrotaos xunto a los alemanes na Primer Guerra Mundial desapaez l'Imperiu Turcu y con él la Herencia d'Oriente.
[editar] Restu'l mundu
Nel restu'l mundo nómense imperios a dellos países por tradición o por la perpetuación d'un sistema de gobiernu hereditariu nel poder, ente los más destacaos tán l'Imperiu Chinu, el Xaponés, l'Inca, l'Azteca, el Zulu, el Persa o l'Exipciu.
