Julio Cortázar
El Vikipedio
Julio CORTÃZAR [Ä¥ulio kortázar] (26-a de aÅgusto 1914 Bruselo – 12-a de februaro 1984 en Parizo) estis verkisto kaj intelektulo argentina belgidevena.
Enhavo[kaÅu] |
[redaktu] Vivo
Li naskiÄis en Bruselo ĉar lia patro estis prikomerca laboristo en argentina ambasadejo en Belgio. Liaj gepatroj estis MarÃa Herminia Descotte kaj Julio Cortázar. Dum la Unua mondmilito la familio, ĉar estis de neÅtrala lando, atingis eniri en Svision kaj poste iris al Barcelono, kie ili loÄis unu jaron kaj duonon. Li ludis ofte ĉe Parko Güell [guel’] kun aliaj infanoj kaj tiuj multkoloraj kaÄ¥eloj restis en lia memoro. Kiam li estis 4jara ili revenis en Argentinio kaj li vivis infanecon en Banfield -Bonaero- ĉe siaj patrino kaj fratino -unu jaron pli aÄa- ĉar lia patro tiuepoke forlasis ilin kaj li ne plu vidos lin. Li ne estis tiam feliĉa. Danke al sia patrino li konis aÅtoron kiun li miros dum sia tuta vivo: Jules Verne [Äil vern].
“Mi pasis mian infanecon en mistero je koboldoj, elfoj, per spaco- kaj temposenco malsimila de tiu de aliaj†(revuo Plural nº 44, Meksiko, 5/1975). Cortázar estis malsaneta infano kaj enlitiÄis longatempe, pro tio legado estis kutima kunulo. La patrino selektis tion legendan, pro tio Åi instruis lin survoje de leganto unue kaj de verkisto poste. Li deklaris “Mia patrino diris, ke mi ekverkis je oka jaro, pro romano kiun Åi ĵaluza konservas spite al miaj malesperaj klopodoj bruligi Äinâ€. (revuo Siete DÃas, Bonaero, 12/l973). Li tiom legis, ke kuracisto konsilis lin legi malplie dum kvin aÅ ses monatoj kaj pli bone eliri sunbani iomete. Multaj el la rakontoj de Cortázar estas membiografiaj kiel Bestiario (Animalaro), Final del Juego (Ludofino), Los Venenos (La venenoj), Continuidad de los parques (Parka pludaÅro) aÅ La Señorita Cora (FraÅlino Kora), inter aliaj.
Li finis instruistostudadon en 1932 kaj beletroinstruistadon en 1935 kaj de tiame naskiÄis la Nokta Lernejo (Deshoras, MaltaÅga). Tiam li emis boksadon, kion adoptis kvazaÅ vivmanieron: li miris la homon kiu ĉiam iras antaÅen kaj per forto kaj kuraÄo sukcesis venki (“Toritoâ€, Final del Juego).
Iam piedirante tra la bonaera centro li eniris en librejon kaj vidis libron de Jean Cocteau, kiun li tute ne konis Äis tiam, kiu titoliÄis Opio kaj subtitoliÄis Taglibro de maltoksigo, kio grave impresis lin. Li sentis, ke la literatura vivo estas en la pasinteco kaj de tiam li ÅanÄis skribmanieron.
Li ekstudis en bonaera universitato studadon de Filozofio kaj Beletro, sed li komprenis, ke li devas uzi la jam havitan diplomon por labori kaj helpi la patrinon. Do, li instruis unue en BolÃvar kaj poste en Chivilcoy [ĉivilkoj]. Li loÄis en solecaj pensionaj ĉambroj profitante la tutan liberan tempon por legi kaj skribi. En la jaro 1938 li aperigis po 250 ekzempleroj la poemaron Presencia (Ĉeesto) per kaÅnomo Julio Denis.
En intervuo de Elena Poniatowska por revuo Plural (nº 44, Meksiko, maio 1975) li respondis: “estis miaj plej solecaj jaroj. Mi estis erudiciulo, ĉiu mia libra informado devenas de tiu epoko, miaj spertoj estis ĉiam literaturaj. Mi vivis kion legis, mi ne vivis vivon. Mi legis milojn da libroj enfermita en pensiono: mi studis, tradukis. MalkaÅis aliulojn nur malfrueâ€. Post julio 1944 li instruis en mendoza universitato Cuyo francan kaj nordeÅropan literaturojn en Altlernejo de Filozofio kaj Beletro.
Post malmultaj monatoj demisiis pro neakcepto de peronismo kaj ties universitata politiko. Li dungiÄis en bonaera Libra Ĉambro kaj realigis tradukaĵojn. ĈirkaÅ 1947 verkis “Casa tomada†(Konkerita domo) la unuan rakonton de la serio Bestiario (Animalaro) kiun amikino sendis al Jorge Luis Borges, kiu aperigis Äin en bonaera revuo Anales (Analoj) -kun du bildoj de lia fratino Norah- komencante tiele maloftan rilaton kun li.
Poste li petis pli da tekstoj por sia revuo kaj tiele publikiÄis “Los Reyes†(La ReÄoj) kaj “Las puertas del cielo†(Ĉielaj pordoj). Cortázar konfesis ofte, ke li ekverkis rakonton pro Edgar Allan Poe kiu “montris al mi kio estas grava literaturo kaj kio estas rakonto†(Plural, nº 44, Meksiko, 5/1975). En la jaro 1948 ricevis diplomon de oficiala tradukisto de franca kaj angla. En 1950 finverkis “El examen†(La ekzameno), kion neniu eldonisto kuraÄis publiki ĉar enhavis tro da fivortoj. En 1951, 37jara, li instaliÄis definitive en Parizo, ĉar li ricevis stipendion de la franca registaro por dekmonata studo en Parizo, el oktobro Äis julio de 1952. Tiu stipendio celis pristudon de samtempaj francaj romanaro kaj poemaro rilate la anglan literaturon. Li havis ampleksan sperton kiel tradukisto: li estis tradukinta -inter aliaj- Gilbert K. Chesterton, André Gide, leteraro de Kyats, Marguerite Yourcenar, ktp. Li atingis tradukpostenon en UNESCO kaj el tio vivgajnis kelkajn jarojn.
Li geedziÄis en 1953 kun Aurora Bernárdez, kiu estis argentina tradukistino. Li loÄis en Parizo sufiĉe malriĉe kaj oni oferis lin fari la tradukon de la tuta proza verkaro de Edgar Allan Poe por la portorika universitato -konsiderata de kritikistoj la plej bona traduko de Poe-. Ili vivis kune en Italio tiun jaron bezonatan por la traduko kaj poste ili vojaÄis al Bonaero per Åipo kie li tajpis sian novan romanon.
La kuba revolucio enmetis politikon en lia verkaro, montris al li lian politikan malplenon. En 1963 li vizitis Kubon invitata de "Casa de las Américas" (Domo de Amerikoj) por ĵurii. De tiam li interesiÄis pri latinoamerikaj demokratioj. Samjare aperis kio estis lia plej grava eldona sukceso kaj kio donis al li lokon en la tiel nomata “boomâ€, eksplodo de la nova sudamerika literaturo, Rayuela (Hopludo), kio iÄis klasikaĵo de la argentina literaturo, pli hispankultura titolo ol la unua planita Mandala, kiun la aÅtoro ne konsideris tiom popola.
En 1967 li geedziÄis kun litovino Ugné Karvelis, sia dua edzino kaj tre influa politike sur li.
AÅtorrajtoj de kelkaj liaj verkoj estis donacitaj por helpi la politikajn malliberulojn de diversaj landoj, inter ili Argentino. La fakto ke Che [ĉe] estis kaj argentino kaj heroo en Kubo sentigis lin pli fiera esti argentino. Tamen lia adoro al Kubo kaj ties revolucio ne estos senfina. En novembro de 1970 LI veturis al Ĉilio, kie LI montris solidaron kun la registaro de Salvador Allende kaj vizitis sian patrinon kaj geamikojn. En 1971 li estis “ekskomunikita†de Fidel Castro, kune kun aliaj verkistoj, pro esti petinta informon pri aresto de la poeto Heberto Padilla. Spite sian seniluziigon kun la sinteno de Castro, li daÅre interesiÄis por la latinamerika politika situacio. En 1973 li gajnis la premion Médicis pro sia Libro de Manuel kaj uzis ties aÅtorrajtojn por helpi argentinajn politikajn malliberulojn. En 1974 li estis ano de Tribunalo Bertrand Russell II kunigita en Romo por ekzameni la politikan situacion en Latinameriko, nome la perforton kontraÅ homaj rajtoj.
Spite la famon de sia rakonta prozo, li verkis ankaÅ grandan kvanton da poemoj, kunlaboris en multaj revuoj de diversaj landoj, surbendigis poemojn kaj rakontojn, verkis tangojn kaj tekstigis fotolibrojn kaj bildstriojn. Kun sia tria edzino, la kanada verkistino Carla Dunlop, realigis multajn vojaÄojn, unu el la unuaj al Pollando, kie partoprenis kongreson por solidaro kun Ĉilio. Li apogis ankaÅ la nikaragvan sandinisman revolucion. AÅguste de 1981 li suferis gastran hemoragion kaj savis sian vivon mirakle. Li neniam ĉesis verki, tia estis lia pasio eĉ en la plej gravaj malfacilaĵoj. Carol Dunlop forpasis pro leÅkemio la 2-an novembro 1982; li mem pro la sama malsano la 12-an februaro 1984. Li estis enterigita en la tombejo de kvartalo Montparnasse (tio estas Monto Parnaso), tradicia kvartalo de pentristoj kaj artistoj, en la sama tombo kie jam kuÅis Carol. Liaj mirantoj tradicie lasas ĉe tiu tombo paperojn kun bildo de hopludo.
[redaktu] Verkaro
- Presencia, 1938.
- La otra orilla, 1945.
- Los Reyes, 1949.
- Bestiario, (Animalaro) 1951.
- Final de Juego, 1956.
- Las armas secretas, 1959.
- Los premios, 1960.
- Historias de cronopios y de famas, [en titolo oni uzas du “inventitajn†vortojn], 1962.
- Rayuela, 1963.
- Todos los fuegos el fuego, 1966.
- La vuelta al dÃa en ochenta mundos, (RondovojaÄo ĉirkaÅ la tago dum okdek mondoj, titolo kiu ludas per simila titolo de Jules Verne, RondovojaÄo ĉirkaÅ la mondo dum okdek tagoj) 1967.
- El perseguidor y otros cuentos, 1967
- Buenos Aires, Buenos Aires, 1967
- 62/modelo para armar, 1968.
- Casa tomada, 1969.
- Último round, 1969.
- Relatos, 1970.
- Viaje alrededor de una mesa, 1970.
- La isla a mediodÃa y otros relatos, 1971.
- Pameos y meopas, [en la titolo oni uzas “inventitajn†vortojn], 1971.
- Prosa del observatorio, 1972.
- Libro de Manuel, 1973.
- La casilla de los Morelli, 1973.
- Octaedro, 1974.
- Fantomás contra los vampiros multinacionales, komikso, 1975.
- Estrictamente no profesional, 1976.
- Alguien que anda por ahÃ, 1977.
- Territorios, 1978.
- Un tal Lucas, 1979.
- Queremos tanto a Glenda, 1980.
- Deshoras, 1982.
- Los autonautas de la cosmopista, 1982.
- Nicaragua tan violentamente dulce, 1983.
- Silvalandia (bazita sur ilustraĵoj de Julio Silva), 1984.
- Salvo el crepúsculo, 1985.
- Divertimento, 1986.
- El Examen, 1986.
- Diario de Andrés Fava, 1995.
- Adiós Robinson, 1995.
[redaktu] Eksternaj ligoj (en la hispana)
- Página Oficial
- La Página de Julio Cortázar
- Julio Cortázar textual...
- Julio Cortázar 2004, año internacional
- ArtÃculo en HENCICLOPEDIA