Formigny-batalio
From Wikipedia
| imajo hike | |||||||||||||||||
| Formigny-batalio | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konflikto | Cent-yara milito | ||||||||||||||||
| Dato | 15 di aprilo 1450 | ||||||||||||||||
| Loko | Formigny (apud Bayeux) | ||||||||||||||||
| Rezulto | Franca decidiva vinko | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
[redaktar] Kadro
Ye 23 di marto 1449, kande on havas armistico inter Francia ed Anglia, aventuristo por l’Angliani, Surienne dicita l'Aragonais, kaptas la Bretona urbo Fougères. Ta akciono baskulas oficiala Bretonia por Francia - mem se Arthur de Richemont kuko di Bretonia fratulo es Francia-konestablo de multa yari. La duko François 1ma di Bretania federar su kun la rejo Karl 7ma. Ta federo inicias kampanio en Normandia rezultinta vinko a Rouen ye 29 di oktobro 1449. L’ Angliani di Henri 6ma di Anglia devas retretar a Cotentin ecepte la garizono di Caen. Ma kun vintro la Bretoniani retro-igar, promisas sua helpo per printempo.(?)
La duko di Suffolk parvenas spensebla la sendo di proxim 3 500 homi sub l’ ordono(?) di Sir Thomas Kyriel, forci qua desembarkas a Cherbourg ye 15 di marto. Ul devas juntar kun la 2 000 soldati di la Caen-garnizono. Sur sua trajekto Valognes es kontrolala da Franca parto. La 20 di marto la siejo komencas kun trupi dil altra garnizoni konduktita da Matthieu Goth. Karl aranjas armeo kun 3 000 homi direktas da Jean de Bourbon, komto de Clermont, armeo ke devas juntar la konestablo. Ta armeo igas a Carentan la 12 di aprilo per saveskar la kapitulo di Valognes du dii antee.
La konestablo e su frato havas levita armeo di 4 000 homi, ma sole la duimo iras en Normandia. La 13 di aprilo la konestablo igas a Coutance ube il recevas mesajo di komto de Clermont per informar li di la situeso, ma erora la movo di Kyriel il supozas trajekto vers Saint-Lô. En fakto Kyriel prenas la risko di vadar tra la marsho di Granda Vey. E lor posdimezo parvenas a urbita di Formigny ke il fortifikas per establisar etapo. La 14 di aprilo Clermont saveskar la pasajo di Angliani ma sendas mesajo a Richemont ke en la vespero. La konestablo es avertar lor la matino di 15.
[redaktar] La batalio
Lore ke ul deskampar tranquile vers Bayeux, l’Angliani es juntita per l’armeo di Clermont. Fidela kon la bona angla taktika, Kiriel placas sua trupi en defensiva poziciono, l’arkisti protektas per paliso e la kavalrio kom infanterio excepte la reservo.
Clermont mantenas sua armeo ne atingebla per la angla flechi e facas avancar sole 60 lanceri e sua du longua kanoni (couleuvrine) sub la kontrolo di Louis Giribaut, qua komencas devastar inter la arkisti, kon pafo omnu da 8 mn. La skopo es di kaptar ponto e vadeyo proxim per kontrolar rivero divisinta la du korpi di angla armeo.
Matthieu Goth ne tardesas per kontratakar. L'angla halbarderi atingas la kanoni ; Pierre de Brézé komencas e balde tota la franca armeo kombatas e desfacile. En la mem momento, Richemont, en kelka km, es prevenita per rurani di kombat-debuto ; il facas acelerar sua kavalriani. Che Angliani, sole la korpo di Goth kombatas dum tri hori, Kiryel gardita la duesma korpo en rezervo.
Kande 2 000 kavalriani aparas sur kolino en sudo l’Angliani kreas ke es la garizono di Caen komandita per Somerset. Tamen kande la baneri aparas ul devas moder-esar. La charjo sur l’angla rezervo es tre efikanta. L’angla lineo es dislokita. Multi arkisti, ke se kaptita es amputita di sua indexa fingro, kombatas til morto.
[redaktar] Rezulto
Normandia esis komplete kaptita da Francia. Ol esis la fino di la Cent-yara milito en la nordala latero.
