ბოსნია და ჰერცეგოვინა

ვიკიპედიიდან

ბოსნია და ჰერცეგოვინა Bosna i Hercegovina / Босна и Херцеговина
ბოსნიისა და ჰერცეგოვინის დროშა	ბოსნიისა და ჰერცეგოვინის გერბი
ფართობი: 51 129 კმ² მოსახლეობა: 4 025 000 (2004) დედაქალაქი: სარაევო სახელმწიფო ენა: ბოსნიური, სერბული, ხორვატული სახელმწიფო ჰიმნი: ”Intermeco” ვალუტა: მარკა დროის ზონა: UTC + 1 ინტერნეტის დომენი: BA სატელეფონო კოდი: 387

[რედაქტირება] სახელწოდება

ოფიციალური: ბოსნია და ჰერცეგოვინა.
ეროვნული: Bosna i Hercegovina.
ეტიმოლოგია: ტრადიციულად ქვეყანა ორ ტერიტორიულ ერთეულად მოიაზრება (Bosna i Hercegovina). მისი ჩრდილოეთი ნაწილის სახელი მდინარე ბოსნადან მომდინარეობს, ხოლო პატარა სამხრეთი ნაწილისა - გერმანული ტიტულისაგან Herzog, რომლის მნიშვნელობა არის „ჰერცოგი, დიდი თავადი“. ამ ტერიტორიის მმართველს სტეფან ვიკჩიჩს 1448 წელს იმპერატორმა ფრედერიკ IV-მ დიდი ვოევოდას ტიტული მიანიჭა.

[რედაქტირება] გეოგრაფია

ქვეყანა ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე, მოიცავს ორი ისტორიულ-გეოგრაფიული ოლქის ბოსნიისა და ჰერცეგოვინის მიწებს. მისი მოსაზღვრე ქვეყნებია: სერბია და მონტენეგრო, ხორვატია. ფართობი - 51.129 კვ.კმ.

[რედაქტირება] სახელმწიფო

სახელმწიფო სისტემა : განვითარებადი ფედერაციული დემოკრატიული რესპუბლიკა.
სახელმწიფოს მეთაური : საპრეზიდენტო საბჭოს თავმჯდომარე. ეს არის კოლეგიალური ორგანო, რომელიც შედგება 4 წლის ვადით არჩეული სამი წევრისაგან. ამათგან ერთი არის ბოსნიელი, მეორე - ხორვატი, მესამე - სერბი. როტაციის წესით ისინი თავმჯდომარეობენ საბჭოს და იცვლებიან ყოველ 8 თვეში.
საკანონმდებლო ორგანო : ორპალატიანი სკუპსტინა (42+15 წევრი).

[რედაქტირება] ადმინისტრაციული დაყოფა

ქვეყნის ტერიტორიაზე ამჟამად სამი პოლიტიკურ-ეთნიკური ერთეულია: სერბიული რესპუბლიკა, მუსულმანურ-ხორვატული ფედერაცია, აგრეთვე საერთაშორისო ზედმხედველობის ქვეშ მყოფი ბრჩკოს რაიონი (Brcko Disrtikt).

ბოსნია-ჰერცეგოვინის ფედერაცია (Federacija Bosna i Hercegovina) - ხორვატულ-მუსულმანური პოლიტიკური ერთეული. მოსახლეობა – 2.023 ათასი. ფართობი - 26.076; პარლამენტი ორპალატიანია: წარმომადგენელთა პალატა (140 წევრი), სახალხო პალატა (74 წევრი, მათ შორის 30 ბოსნიელი, 30 ხორვატი, 14 უმცირესობიდან). დედაქალაქი - სარაევო.
სერბიული რესპუბლიკა (Republika Srpska). მოსახლეობა - 1.505 ათასი. ფართობი - 25.053. პარლამენტი (ეროვნული ასამბლეა) 140 წევრიანია. დედაქალაქი - ბანია ლუკა.

ქალაქი ბრჩკო, რომელიც ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთში მდებარეობს, თვითმართვადი პოლიტიკური ერთეულია. იგი ერთდროულად ეკუთვნის ფედერაციის ორივე სუბიექტს და იმყოფება საერთაშორისო ზედმხედველობის ქვეშ.

[რედაქტირება] დემოგრაფია

მოსახლეობა - 4.025 ათასი (2004), მათ შორის (ომამდელი პერიოდის მონაცემები) - ბოსნიელი მუსულმანი 48%, სერბები 37%, ხორვატები 14%.
სახელმწიფო ენა : ბოსნიური, სერბული და ხორვატული.
რელიგია - მუსულმანები, მართლმადიდებლები, კათოლიკები.
დედაქალაქი - სარაევო (581 ათასი).
ქალაქები - ბანია ლუკა (189 ათასი), ტუზლა (119), მოსტარი (91), ზენიცა (135), ბიჰაჩი (62).

[რედაქტირება] ეკონომიკა

რესურსები - ქვანახშირი, რკინა, ბოქსიტები, მანგანუმი, ტყეები, სპილენძი, ქრომი, ტყვია, თუთია, ჰიდროენერგია.
ეროვნული შემოსავალი ერთ სულზე - 1.270 $.
ვალუტა - მარკა (BAM).

1945 წლიდან იყო იუგოსლავიის ფედერაციაში შემავალი ერთ-ერთი რესპუბლიკა. 1990 წლის არჩევნების შემდეგ სათავეში ნაციონალისტები მოვიდნენ. სერბულ-ხორვატული კონფლიქტი გავრცელდა ბოსნიის ტერიტორიაზეც და 1991 წელს სერბთა არმიამ დაიკავა მოსაზღვრე რაიონები. რესპუბლიკამ გამოაცხადა სუვერენიტეტი, რასაც წინ აღუდგა სერბი მოსახლეობა. გაჩაღდა კონფლიქტი ეროვნულ ნიადაგზე. 1992 წელს ევროკავშირმა და აშშ-მ ცნო ბოსნია-ჰერცეგოვინის დამოუკიდებლობა. იმავე წელს მიღებულ იქნა გაეროს შემადგენლობაში. გაეროს კონტინგენტისა და ნატოს ჯარების ჩარევის შედეგად მოხერხდა კონფლიქტის შეჩერება. 1997 წელს ჩატარდა მრავალეროვნული არჩევნები. ომის დასრულებიდან 10 წლის შემდეგ ჯერ კიდევ არ არის მოწესრიგებული ურთიერთობები ეთნიკურ ჯგუფებს შორის, ხოლო ეკონომიკა ღრმა კრიზისშია. დეიტონის შეთანხმებით აქ ფაქტიურად გაეროს პროტექტორატია დამყარებული. საერთაშორისო კონტროლის მოხსნის შემთხვევაში, ფედერაციის სუბიექტები სავარაუდოდ ერთმანეთს დაშორდებიან, რადგან სეპარატისტული ტენდენციები ძლიერია.