Cookie Policy Terms and Conditions Amische - Alemannische Wikipedia

Amische

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Di Amischi engl. Amish ['a:mɪʃ]) sinn ä Religionsgmiinschaft. Sie hen ihri Wurzle in de Täuferbwegung vum 16. Jôhrhundart. Im Jôhr 1693 hen sich d Amischi vun de Mennonite abgspaltet. Hit lebe s in 26 Schtaate in de USA in 1.204 Siedlunge. Sie führe ä meischt bäuerlichs Lebe un sin bkônnt däfyr, de technisch Fortschritt in de meischte Fälle schtrikt abzlähne. D Amischi lege grosse Wert uff d Familie, Gmeinschaft un Abgschiedeheit vun de Ussewelt. Sie stômme yberwiegend vun Dütschschwiizer un Dütsche ab.

Amish Buggies ôn nem Supermarkt in Indiana
Amish Buggies ôn nem Supermarkt in Indiana

Inhaltsverzeichnis

[ändere] Nômensgebunge

De Nôme schtômmt vum Schwiizer Bischof Jakob Ammann, wue 1693 d Trennung vun de Mennonite in de Schwiiz un im Elsass bwirkt het.

Sine Herkunft isch umschtritte, ma nimmt abr ô, des er ä Konvertit us de Reformiert Kirch gis isch un strengeri Glaubensyberzeugunge wiä Hineingeborene verinnerlicht ghet het. De Name vum Grynder isch hit bie de Amische nit votrete, winig isch zuedem yber sin Lebe bkônnt. S gibt kei Grabstell, wue lokalisiert werre kônn.

Jakob Amman het sich mitm Mennonitebischof Hans Reist yber d Frôg de Rettungsmöglichkeit vun denjenige, wue de Mennonite domals gholfe hen (Treuherzigi), denne abr nit beitretet sin, gschtritte. Ammann het ihri Hoffnung uff Errettung voneint, nuer ä Beitritt würd ihne ä lebendig Hoffnung gebe kinne.

Ôndrersits het de Ammann ä sehr schtrengi Kleidungsordnung un de Bart votrete. In derre Hinsicht sin schtark legalistischi Element in d neij gformt Grupp gflosse. Wiederum het de Jakob Ammann s 1632 formuliert Glaubensbkenntnis us Dordrecht bie de schwiizer Mennonite praktiziert gsehne ho mecht.

Wer mitm Jakob Ammann nit yberigschtimmt het, den bannte er und forderte von der Geimende die Praktizierung der strengen Meidung des Gebannten. Später kam er zu der Einsicht, dass seine Verfahrensweise zu rigide gewesen war und bannte zur Strafe sich selbst. Allerdings war zu diesem Zeitpunkt die Spaltung schon so weit verfestigt, als dass sie noch hätte rückgängig gemacht werden können.

D Gruppe vun de Amische wahrt ä schtrengi Disziplin innerhalb de Gmeinschaft un het sich au deswege zuenehmend Feindseligkeite un Vofolgunge usgsetzt gsähne.

Im Änglische bzeichnet ma d Amischi als „Amish“, wobie s „A“ wia s alemannisch A usgschprôche werre tuet. D Old Order Amish z.B. bzeichne sich selber als "Altamische".

[ändere] Pennsylvania un Amerika

Im 18. Jôhrhundart sin s noch Pennsylvania usgwondert. D ärschti beditendi Gruppe hen Lancaster County zwische 1720 un 1730 bdsiedelt. Noch hit finde ma in Lancaster County ä grossi Siedlungsdicht on Amische (ca. 25.000). Witeri Amischi hen sich in Illinois, Indiana, Missouri, Nebraska, Ohio odr au in Kanada niedrglu.


[ändere] Dialäkt-Worte: Schwyzer-Amisch – Dütsch

  • Mädli = Mädchen
  • Gmeesundig = Gemeindesuntag
  • Tschöörtsch = Gemeinde (Kirche)
  • unsre Sort Lüt = Schwyzer-Amische
  • gute Lüt
  • Dütschen = Deutsche
  • alte Heimat
  • nüt = nicht
  • Moschballe = Eckballe
  • dicke Büchli (mit langsame Liedle) = Ausbund
  • dinne Büchli (mit schnelle Liedle)
  • Schwyzer Boggi = en schwyzer-amischi Calèche
  • Dachwägeli = en amischi Calèche mit Dach
  • Bu = Knabe
  • Rumschpringe = nach de scheene Mädle zgucke / nach de Buwe zgucke / miteinander rumschpringe
  • Schtecklimann
  • Hochzüt

[ändere] Literatur

  • John A. Hostetler: Amish Society. The Johns Hopkins University Press, London 1993, 4. Aufl. ISBN 0801844428 (Objektiv Ifyhrung ins Lebe vun de Amisch vun nem Soziologie Professor — eins vun de besre Büecher zuem Thema)
  • Peter Ester: Die Amish People — Überlebenskünstler in der modernen Gesellschaft. Patmos Verlag, ISBN 3-491-72487-2


[ändere] Luege au

  • Ausbund, Gsangbuech vun de Täuferbwegung (16.Jôhrhundart), wue hit no bie de Amische im Gbrouch isch
  • Pennsylvania Dutch

[ändere] Ekschterni Syte

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu