St. Iddaburg

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Technische Yschränkung:
Dr koräkt Titel wär: »Alt-Toggeburg und St. Iddaburg«

D St. Iddaburg isch e Wallfaartsort vo de Hailige Idda im Toggeburg. Er isch identisch mit de Laag vo de Burg Alttoggeburg, wo hüt ganz verschwunden isch.

[ändere] Laag

D Burg lit i de Gmaind Chirchberg, öppe zwee Kilometer südlich vom Dorf Gähwil ufeme Sporn us Nagelflue i 977 Meter Höchi öber Meer. Er fallt uf drai Siite stail ab und cha nume vom Oste heer erraicht werde und büütet e wiiti Uusicht. D Burg lit strategisch guet, geg Norde flüsst d Murg is Tuurgi, geg Weste goot e Pass öber d Hulftegg is zörcherische Tösstal.

[ändere] Gschicht

De Burghügel isch scho i de spoote Bronzezitt bewont gsii, öppe im 11.Jh.v.Chr. D Archäologe hend Keramik und Chnöche vo Hirsche und Huustier gfunde. S schiint as die Sidlig spöter ufgee woren isch und erst i de Isezitt im 6.Jh.v.Chr. noi bisildet woren isch, wie Scherbe zaiget. Denoo isch langi Zitt rue.

Im Mittelalter hend d Herre vo Toggeburg iri Stammburg, d "Alt-Toggeburg" errichtet, wo ane 1044 z erstmol erwäänt werd. Ane 1085 isch d Burg vom Apt vo Sanggale zerstört wore, doch d Toggeborger hend si wider uufbaut.

Nochdem de Fridrich I. vo Toggeburg vo Dienstlüt vo sim Brüeder ermordet woren isch, het sin Vatter, de Groof Diethelm I., die Burg zäme mit de Stadt Wil ane 1226 em Apt vo Sanggale vermacht, zu sim Seelehail und dem vo sinere Frau Guta. Doch noch sim Tood het sin Soo Diethelm II., de Astifter zum "Brüedermord", d Burg und Wil för sich in Aaspruch gnoo und s isch zu chriegerische Handlige cho. 1234 sind den Wil und d Burg vertraglich endgültig zum Chloster Sanggale cho. D Groofe vo Toggeburg hend as Erstaz bi Liechtestaig d Burg Noi-Toggeburg baut.

Wo de Sanggaler Apt Wilhelm vo Montfort vom König Rudolf I. vo Habsburg vertribe woren isch, het er sich uf d Alt-Toggeborg zruggzoge. De Habsburger het d Burg aber eroberet und a de Here vo Bichelsee verlihe. 1320 het de Apt d Borg noi gchauft. Spöter isch si verloo wore und zämeghait. D Stai vo de Burgruine sind denn 1749 för de Bau vo de Cherche z Gähwil bruucht wore.

Ane 1861 het de Pfarer Josef Anton Wäspi vo Mühlrüti de Bau vomene Hailigtum för di Hailigi Idda aagregt. Die isch noch de Legende e Grööfin vo Toggeburg im 12. Joorhundert gsii, und ire Maa het si vo de Burg Alt-Toggeburg abegschupft, well si im aageblich uutroi woren isch. Doch d Idda isch dune hail aachoo und het denn im nööche Chloster Fischinge as Inklusin glebt, wo au ires Grab isch. 1864 isch denn s Chappeli fertig wore und 1888 isch no e Lourdesgrotte erstellt wore. 1933 isch e noiji Cherche miteme Pfarrerhuus dezue cho. Vo de alte Burg sind numeno wenig pure erchennbar.