Chenitibo
De Biquipedia
O chenitibo ye un caso d'os sustantibos que endica que un sustantibo concreto ye complento nominal d'atro.
Se relaziona con o posesibo, pero tién una funzión más ampla, porque puet endicar a materia que forma un obcheto.
Cuan se charra d'una palabra en latín se diz en primer puesto lo nominatibo y en segundo puesto lo chenitibo porque á begatas tienen diferén radiz. A radiz emplegata en chenitibo ye la mesma que a emplegata en acusatibo, y l'aragonés como ye una luenga d'acusatibo, prene prezisament a radiz que s'endica en segundo puesto.
- CRUX, CRUCIS: l'acusatibo ye CRUCEM.
En a eboluzión dende o latín ta as luengas iberorromanzes d'acusatibo esta -m se perdió chunto con a declinazión:
- CRUCEM > Cruce (protoiberorromanze) > Cruz (aragonés)
En o prozeso de perduga d'a declinazión debandito os complementos preposizionals con sustantibos con a radiz de l'acusatibo sustituyoron á lo chenitibo.
- CRUCIS > De la Cruz
- HISPANIA DEORUM > España d'os dioses.
Pero quedaron trazas de chenitibo en a onomastica meyebal y a toponimia, dando aspeuto de plural:
- VILLA LUPONIS > Visa Lupons > Bisalibons
- Eneco Xemenons
Ye posible que os apellitos rematatos en -ez, -iz, que tienen una influyenzia bisigota, probiengan tamién d'o chenitibo latín.