India

Oddi ar Wicipedia


Baner	Arwyddlun

Arwyddair: Satyameva Jayate (Sanskrit)
Devanāgarī: सत्यमेव जयते
(Cymraeg: "Gwir yn Unig Sydd yn Ennill")

Anthem: Jana Gana Mana

Prifddinas

Delhi Newydd

Dinas fwyaf Mumbai

Iaith / Ieithoedd swyddogol Hindi, Sanscrit, Saesneg, Assameg, Bengaleg, Bodo, Dogri, Gujarati, Kannada, Kashmiri, Konkani, Malayalam, Maithili, Meitei, Marathi, Nepaleg, Oriya, Punjabi, Santali, Sindhi, Tamileg, Telugu ac Wrdw

Llywodraeth

Gweriniaeth

• Arlywydd
• Prif Weinidog Pratibha Patil
Manmohan Singh

Annibyniaeth
• Gwladwriaeth
• Gweriniaeth Oddiwrth y Deyrnas Unedig
15 Awst 1947
26 Ionawr 1950

Arwynebedd
- Cyfanswm
- Dŵr (%) 3,287,590 km² (7fed)
9.56

Poblogaeth
- Amcangyfrif 2005
- Cyfrifiad 2001
- Dwysedd 1,103,371,000 (2il)
1,027,015,247
329/km² (31fed)

CMC (PGP)
- Cyfanswm
- Y pen Amcangyfrif 2005
$3.633 triliwn (4fed)
$3,344 (122fed)

Indecs Datblygiad Dynol (2003) 0.602 (127fed) – canolig

Arian cyfred Rupee (INR)

Cylchfa amser
- Haf IST (UTC+5:30)
(UTC+5:30)

Côd ISO y wlad .in

Côd ffôn +91

India

Gwlad yn Ne Asia yw Gweriniaeth yr India neu India. Mae hi'n ffinio â Phacistan i'r gorllewin (gan gynnwys rhanbarth Kashmir), Tibet (Tsieina), Nepal a Bhutan i'r gogledd, a Bangladesh a Myanmar i'r dwyrain. Mae ynys Sri Lanka yn gorwedd dros y dŵr o Damil Nadu, penrhyn deheuol India. Er bod poblogaeth Tsieina'n fwy, yr India yw gwlad ddemocrataidd fwya'r byd. Mae mwy na biliwn o bobl yn byw yn y wlad a mae'n nhw'n siarad mwy nag 800 o ieithoedd. Delhi Newydd yw prifddinas y wlad.

[golygu] Daearyddiaeth

Mae India yn wlad anferth sy'n ymestyn o'r Himalaya yn y gogledd i draethau trofannol Cefnfor India yn y de. Yn y gorllewin mae taleithiau Rajasthan a Gujarat yn anial iawn tra bod y taleithiau dwyreiniol a'r de eithaf yn nhiriogaethau is-drofannol. Mae gan y wlad arfordir hir iawn ar Fôr Arabia yn y gorllewin, Cefnfor India yn y de a Bae Bengal yn y dwyrain.

[golygu] Hanes

[golygu] Iaith a diwylliant

Mae mwy nag 800 o ieithoedd yn cael eu siarad yn India (gweler Rhestr o ieithoedd India), rhai ohonynt gyda rhai cannoedd o filynau o siaradwyr ac eraill gyda llai na 100. Mae'r ieithoedd mwyaf yn cynnwys Hindi (337 miliwn / 40.0%), Bengaleg (69 miliwn / 8.30%), Telugu (69 miliwn / 7.87%), Marathi (68 miliwn / 7.45%), Tamileg (66 miliwn / 6.32%), Wrdw (60 miliwn / 5.18%), Gujarati (46 miliwn / 4.85%), Kannada (35 miliwn / 3.91%), Malayalam (35 miliwn / 3.62%), Oriya (32 miliwn / 3.35%) a Punjabi (23 miliwn / 2.79%). Mae gan India sawl llenyddiaeth felly. Mae'n gartref yn ogystal i lenyddiaeth Sanscrit, un o'r hynaf yn y byd.

Hindŵaeth yw prif grefydd y wlad, ond ceir yn ogystal lleiafrifoedd sylweddol o ddilynwyr Siciaeth, Jainiaeth ac Islam. Mewn rhai taleithiau, yn arbennig yn Goa a'r Gogledd-ddwyrain (e.e. Khasia), ceir canran sylweddol o Gristnogion. India yw mamwlad Bwdhiaeth ond ni cheir llawer o Fwdyddion yno heddiw, ac eithrio yn Ladakh a Zanskar, a'r ffoaduriaid o Dibet mewn rhannau eraill o'r Himalaya Indiaid.

[golygu] Llywodraeth

Mae India'n wlad ddemocrataidd a reolir gan Senedd India. Rhennir y senedd yn ddau siambr, sef y Lok Sabha etholedig sy'n cynrychioli'r bobl yn uniongyrchol (fel Tŷ'r Cyffredin) a'r Rajya Sabha sy'n cynrychioli'r taleithiau. Mae'r blaid gyda'r mwyafrif o seddau yn y Lok Sabha yn ffurfio'r llywodraeth ac yn dewis prif weinidog. Mae gan India arlywydd yn ogystal. (Am lywodraeth y taleithiau a'r rhanbarthau, gweler isod).

[golygu] Unedau gweinyddol

Rhennir India yn 29 talaith a chwech tiriogaethau undebol a reolir gan y llywodraeth ffederal. Mae gan bob talaith, ynghyd â thiriogaeth undebol Pondicherry, eu llywodraethau etholedig eu hunain. Mae'r pedair tiriogaeth undebol eraill yn cael eu rheoli gan weinyddwyr a apwyntir gan y llywodraeth ganolog. Yn ogystal, rhennir pob talaith a thiriogaeth undebol yn rhanbarthau (District). Weithiua, yn achos taleithiau mawr, unir rhai rhanbarthau i ffurfio division. Rhennir pob rhanbarth yn ei thro yn sawl Tehsil.