Admirał Gorszkow
Z Wikipedii
Admirał Gorszkow (eks Baku) to radziecki i rosyjski krążownik lotniczy projektu 11434, klasyfikowany też jako lekki lotniskowiec (pełna nazwa Admirał Fłota Sowietskogo Sojuza Gorszkow). Aktualnie (2006) okręt ten został sprzedany Indiom i jest w trakcie przebudowy na konwencjonalny lotniskowiec, mający nosić nazwę Vikramaditya.
Spis treści |
[edytuj] Historia
"Admirał Gorszkow" jest jedynym okrętem projektu 11434, stanowiącego ostateczne rozwinięcie okrętów projektu 1143 (typu Kijew). Cała rodzina czterech jednostek typu Kijew i pochodnych, klasyfikowana w ZSRR jako ciężkie krążowniki lotnicze (TAKR - tjażjołyj awianiesuszczyj krejser), były to unikalne w świecie okręty, łączące cechy lotniskowców dla samolotów pionowego i krótkiego startu i lądowania (V/STOL) z silnym uzbrojeniem krążowników rakietowych. Początkowo planowano budowę tylko dwóch okrętów "Kijew" i "Mińsk", jednak następnie zdecydowano zbudować dalsze dwie jednostki według ulepszonego projektu. Trzeci okręt "Noworossijsk", projektu 11433, pomimo ulepszeń, nie odróżniał się zasadniczo od poprzedników. Na czwartym okręcie jednakże wprowadzono zasadnicze zmiany, zwłaszcza zestawu uzbrojenia i wyposażenia elektronicznego, a w konsekwencji i wyglądu.
Stępkę pod budowę okrętu, nazwanego "Baku" (Baku), położono 26 grudnia 1978 w stoczni w Nikołajewie (numer stoczniowy S-104), tuż po wodowaniu "Noworossijska". Kadłub wodowano 31 marca 1982. Wyposażanie trwało dość długo na skutek zmian wprowadzanych w konstrukcji i problemów z poddostawcami i dopiero od stycznia 1987 okręt przechodził próby morskie, a od 21 kwietnia 1987 odbiorcze próby państwowe. 11 grudnia 1987 okręt przyjęto do służby.
[edytuj] Konstrukcja i ocena
Architektura okrętu i jego główne charakterystyki pozostały zbliżone, jak bazowego projektu 1143 (typu Kijew). Okręt zachował cechy typowe dla lotniskowców, jak pokład lotniczy na lewej burcie, umieszczony pod kątem 4,5° do osi podłużnej okrętu i nadbudówkę na prawej burcie, a także pokład dziobowy zajęty przez systemy uzbrojenia i duże rozmiary nadbudówki, typowe dla krążowników. Nieco wydłużono pokład lotniczy, do 195 m, drogą wydłużenia wystającego lewoburtowego sponsonu i zmiany formy jego zakończenia na prostą. W konstrukcji okrętu w większym stopniu zastosowano elementy mające utrudnić jego wykrywalność (technologia stealth), jak nachylenie ścian nadbudówki, a także specjalne pokrycie tłumiące fale radarowe w celu zmniejszenia odbicia radiolokacyjnego okrętu. Poza tym, w odróżnieniu od poprzednich okrętów zastosowano w konstrukcji kadłuba ochronę przeciwtorpedową, a żywotne części okrętu oraz ściany hangaru otrzymały lekkie opancerzenie.
Podobnie jak u poprzedników, na pokładzie lotniczym wyznaczono 7 stanowisk do pionowego startu i lądowania samolotów (VTOL) i śmigłowców, oznaczonych kręgami, z tego pierwsze od dziobu dla śmigłowca ratowniczego (oznaczone literą "C" - pol.: S) oraz ósme stanowisko na rufie dla cięższych śmigłowców transportowych (oznaczone literą T). Pokład lotniczy jest pokryty materiałem odpornym na gorące gazy wylotowe silników. Na pokładzie rufowym, zajmującym całą szerokość okrętu, znajdują się stanowiska do obsługi przedstartowej samolotów. Podobnie jak w poprzednich okrętach, dwa podnośniki dla samolotów umieszczone są: pierwszy obok nadbudówki i drugi, mniejszy za nią (pierwszy jest używany głównie do opuszczania samolotów, drugi do podnoszenia). Hangar umieszczony w kadłubie ma wymiary 130 x 22,5 x 6,6 m i może być podzielony 5 opuszczanymi przegrodami przeciwpożarowymi. Podobnie jak "Noworossijsk", "Baku" zabierał do 36 samolotów i śmigłowców. Zapas paliwa lotniczego wynosił 1500 t.
Grupa lotnicza składała początkowo po wejściu do służby z 32 maszyn: 12 samolotów myśliwsko-szturmowych pionowego i krótkiego startu i lądowania Jak-38, 16 śmigłowców zwalczania okrętów podwodnych Ka-27PŁ, 2 śmigłowców ratowniczych Ka-25PS i 2 śmigłowców wskazywania celów Ka-25DC (później zastąpione przez poszukiwawczo-ratownicze Ka-27PS). Planowano wprowadzić na uzbrojenie okrętu nowo opracowywane naddźwiękowe myśliwce pionowego i krótkiego startu i lądowania Jak-141, które jednak nie osiągnęły etapu produkcji.
Główne zmiany w stosunku do poprzedników nastąpiły w zakresie uzbrojenia i wyposażenia elektronicznego. Ilość wyrzutni ciężkich przeciwokrętowych pocisków rakietowych dalekiego zasięgu P-500 Bazalt na dziobie zwiększono z 8 do 12. W składzie uzbrojenia przeciwlotniczego zrezygnowano z mało już nowoczesnych pocisków rakietowych średniego zasięgu Sztorm-M i bliskiego zasięgu Osa-M, instalując za to cztery baterie nowoczesnych pocisków bliskiego zasięgu Kinżał, po 6 pionowych wyrzutni w każdej. Kierowanie wykrywaniem i zwalczaniem celów powietrznych, w tym nisko lecących miał zapewniać system radarowy Mars-Passat z 4 ścianowymi antenami wokół nadbudówki, będący w założeniu odpowiednikiem amerykańskiego AEGIS. Podobnie jak poprzednie jednostki, "Baku" posiadał zaawansowaną aparaturę do wykrywania okrętów podwodnych, aczkolwiek zrezygnowano z ofensywnych broni przeciw okrętom podwodnym, pozostawiając samo ich zwalczanie śmigłowcom pokładowym i okrętom eskorty i instalując jedynie nowoczesne wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych kompleksu Udaw-1, o większym zasięgu, służące głównie do ochrony przeciwtorpedowej. Zmieniono także uzbrojenie artyleryjskie, które stanowiły dwie uniwersalne armaty automatyczne 100 mm na dziobie, w miejsce czterech 76 mm na dziobie i rufie. Niezmienione pozostały jedynie zestawy artyleryjskie obrony przeciwrakietowej kalibru 30 mm AK-630, w czterech bateriach. Na okręcie zainstalowano bogaty zestaw urządzeń elektronicznych wykrywania celów i naprowadzania uzbrojenia, z tego wiele nowych systemów.
Ocena okrętu jest podobna, jak wcześniejszych krążowników lotniczych (zobacz więcej w artykule o okrętach projektu 1143). Założone cele uniwersalności okrętu udało się osiągnąć jedynie w części, głównie z powodu ograniczonych możliwości bojowych będących na ich uzbrojeniu samolotów Jak-38 oraz nie opracowania nowszych samolotów Jak-141. Głównymi wadami Jaków-38 był mały promień działania, długotrwałość lotu i udźwig uzbrojenia. Sytuację w niewielkim zakresie poprawiło wdrożenie techniki krótkiego startu i lądowania, pozwalających na zwiększenie udźwigu i zasięgu. Samoloty te ponadto słabo się nadawały do zadań myśliwskich.
W porównaniu z wcześniejszymi okrętami typu Kijew, "Baku" miał posiadać przede wszystkim zwiększone możliwości wykrywania celów powietrznych i kierowania obroną przeciwlotniczą zespołów floty, przy użyciu uzbrojenia własnego, okrętów eskorty i lotnictwa marynarki. Nadzieje te jednak nie do końca się spełniły na skutek problemów z głównym kompleksem radarowym Mars-Passat, który w praktyce stwarzał problemy wynikłe z niedopracowania i okręt korzystał z rezerwowego radaru Friegat-M (główny system prawdopodobnie nie osiągnął w ogóle gotowości bojowej). Zrezygnowano przy tym z uzbrojenia okrętu w pociski przeciwlotnicze dalekiego lub średniego zasięgu, natomiast zwiększono jego możliwości odparcia ataków lotniczych z bliskiej odległości. Wreszcie, zwiększono możliwości ofensywne okrętu zwiększając o połowę liczbę wystrzeliwanych w jednej salwie pocisków skrzydlatych Bazalt w celu zwiększenia szans udanego ataku rakietowego na grupy okrętów wroga, przede wszystkim lotniskowców, aczkolwiek zmniejszono ich ogólnie przenoszoną liczbę rezygnując z pocisków zapasowych. Z drugiej jednak strony w latach 80. pociski Bazalt nie były już perspektywiczne i mogły być przechwytywane przez zachodnie systemy obrony i myśliwce. Istotną różnicą w stosunku do wcześniejszych okrętów było zwiększenie odporności okrętu, a także zmniejszenie jego wykrywalności.
[edytuj] Służba
[edytuj] W Rosji
20 grudnia 1987 na "Baku" podniesiono banderę. Mimo wejścia do służby, część nowych systemów elektronicznych nie funkcjonowała właściwie i w dalszym ciągu podlegała poprawkom. W marcu 1988 "Baku" wszedł na krótko w skład sił Floty Czarnomorskiej. W czerwcu 1988 okręt wyszedł z Sewastopola i po kilkumiesięcznym ćwiczebnym rejsie po Morzu Śródziemnym, połączonym z śledzeniem okrętów NATO i byciem śledzonym przez nie, przebazował w grudniu 1988 do Siewieromorska na dalekiej północy Rosji, w skład Floty Północnej. Załoga okrętu zajmowała się następnie intensywnie szkoleniem bojowym.
4 października 1990 okręt został przemianowany na "Admirał Fłota Sowietskogo Sojuza Gorszkow" (Адмирал Флота Советского Союза Горшков, na cześć admirała floty Związku Radzieckiego Siergieja Gorszkowa), aczkolwiek na burcie umieszczono nazwę skróconą: "Admirał Gorszkow" (Адмирал Горшков). Po rozpadzie ZSRR okręt został objęty przez Rosję, jednak intensywność szkolenia od 1991 zmniejszyła się. W 1991 samoloty Jak-38 wycofano do rezerwy, a w 1992 wycofano z uzbrojenia marynarki Rosji i na uzbrojeniu "Gorszkowa" pozostały jedynie śmigłowce przeciwpodwodne. We wrześniu 1992 na okręcie odbyto próby lotne samolotu Jak-141, lecz 5 października 1992 prototyp Jak-141 rozbił się i zapalił na pokładzie przy lądowaniu, po czym przerwano próby. Okręt następnie skierowano do remontu, przedłużającego się z uwagi na kłopoty finansowe. Przy tym, na skutek pożaru 2 lutego 1994 uszkodzeniu uległa maszynownia. W lipcu 1995 "Gorszkow" uczestniczył jeszcze w paradzie w Siewieromorsku, jednakże wkrótce potem, z uwagi na pogarszający się stan mechanizmów i brak funduszy, został zakonserwowany i odstawiony do rezerwy w Rostie w Zatoce Kolskiej.
Okręt nosił znaki burtowe (w nawiasie rok): 103 (1988), 079 (1989), 091 (1990), 069 (1995).
[edytuj] Przebudowa i służba w Indiach
Od 1996 rozpoczęto rozmowy o sprzedaży "Gorszkowa" Indiom, które w związku z wycofaniem lotniskowca "Vikrant" posiadały tylko jeden lotniskowiec "Viraat". Warunkiem sprzedaży była jednak radykalna przebudowa okrętu, na klasyczny lotniskowiec, której projekt opracowało Newskie Biuro Konstrukcyjne. W 1999 zakonserwowany okręt przebazowano do Siewieromorska i zdjęto z niego część wyposażenia, w tym system radarowy Mars-Passat.
Po długotrwałych negocjacjach, ostatecznie 20 stycznia 2004 podpisano umowę o przebudowie i sprzedaży okrętu. "Admirał Gorszkow" ma być przekazany za darmo, lecz Indie mają sfinansować jego przebudowę w Rosji i zakupić tam samoloty. Okręt ma nosić nazwę "Vikramaditya" i wejść do służby w 2008.
Przebudowa okrętu prowadzona jest przez Siewmaszpriedprijatie w Siewierodwinsku. Szczegóły przebudowy nie są jeszcze znane, lecz główną zmianą będzie usunięcie całości uzbrojenia z dziobu okrętu i zastosowanie tam poszerzonego pokładu startowego, wznoszącego się w formie tzw. trampoliny. Indie zdecydowały się na zastosowanie na okręcie myśliwców odrzutowych konwencjonalnego startu MiG-29K, startujących przy użyciu trampoliny, a nie katapulty (system STOBAR). Jest to nietypowe rozwiązanie na świecie, stosowane jedynie na rosyjskim lotniskowcu "Admirał Kuzniecow", a poza nim jedynie dla samolotów krótkiego startu i lądowania (STOVL). Rozwiązanie takie jest prostsze i tańsze, zwłaszcza w sytuacji przebudowy już istniejącego okrętu, lecz jak wynika z eksploatacji "Kuzniecowa" ma wady, jak ograniczenie masy startowej samolotów, utrudniające wykorzystanie ich pełnego udźwigu oraz konieczność używania samolotów o dużym stosunku ciągu do masy, ponadto sam start wymaga większych umiejętności pilotów. Droga do lądowania samolotów będzie na skośnym pokładzie lotniczym, od rufy. Lotniczy podnośnik rufowy ma być poszerzony i wzmocniony. Wymienione zostanie wyposażenie elektroniczne i uzbrojenie.
Według projektu, grupa lotnicza ma składać się z myśliwców MiG-29K i śmigłowców zwalczania okrętów podwodnych i ratowniczych Ka-28 (eksportowy Ka-27) oraz wczesnego ostrzegania Ka-31. Wyporność pełna okrętu prawdopodobnie wzrośnie do ok. 45 400 t, długość do 283 m.
[edytuj] Dane taktyczno - techniczne
(przed przebudową)
- wyporność:
- standardowa: 33 440 t
- normalna: 38 970 t
- pełna: 44 490 t
- maksymalna: 45 390 t
- wymiary:
- długość: 273,08 m (na linii wodnej 242,86 m)
- szerokość: 52,9 m (na linii wodnej 31 m)
- zanurzenie: 8,47 m, maks. 11,52 m
- wysokość burt: 21,6 - 24,9 m
- napęd: 4 turbiny parowe TW-12-3 o mocy łącznej 180 000 KM, 8 kotłów parowych KWN-98/64, 4 śruby
- prędkość: pełna 29 węzłów, ekonomiczna 14,05 w, maksymalna 32,5 w
- zasięg: 7590 mil morskich przy prędkości 18 w
- zapas paliwa: t mazutu
- załoga: 1615-1665
Uzbrojenie:
- 6 podwójnych wyrzutni SM-241 ciężkich pocisków przeciwokrętowych P-500 Bazalt (12 pocisków, zasięg 550 km)
- 24 wyrzutnie pionowe pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu Kinżał (192 pociski, zasięg km, pułap km)
- 2 działa uniwersalne kalibru 100 mm AK-100 w 2 wieżach (donośność: 21,5 km, zapas 600 pocisków, szybkostrzelność maks. 60 strz/min)
- 8 działek przeciwlotniczych i przeciwrakietowych 30 mm AK-630M (zgrupowanych w 4 kompleksy obrony bezpośredniej)
- 2 dziesięcioprowadnicowe wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych obrony przeciw okrętom podwodnym i przeciwtorpedowej RBU-12000 kompleksu RKPTZ-1 Udaw-1 na dziobie (zapas 60 bomb, zasięg 12 km (?))
Grupa lotnicza
- 36 samolotów i śmigłowców (Jak-38, Ka-25, Ka-27)
Wyposażenie elektroniczne, m.in:
- 1 wielofunkcyjny kompleks radarowy obserwacji okrężnej Mars-Passat (4 anteny ścianowe wokół nadbudówki)
- 1 radar trójwspółrzędny dozoru ogólnego MR-750 Friegat
- 2 radary dozoru powietrznego Podkat
- radary nawigacyjne
- stacja hydrolokacyjna dalekiego zasięgu Polinom w gruszce dziobowej
- stacja hydrolokacyjna Płatina z anteną holowaną (?)
- zautomatyzowany system przetwarzania informacji bojowej (BIUS) Lesorub
- radarowy system naprowadzania lotnictwa i kontroli ruchu powietrznego Rezistor K-4 (cylindryczna osłona na szczycie nadbudówki)
- automatyczny system wspomagania lądowania Priwod-SW
- system naprowadzania lotnictwa myśliwskiego Gazon
- stacja Argon-K naprowadzania pocisków P-500 Bazalt
- 4 stacje wykrywania celów i naprowadzania pocisków Kinżał
- stacja Lew kierowania ogniem armat AK-100
- 4 stacje MR-123 Wympeł kierowania ogniem armat AK-630
- kompleks walki radioelektronicznej Kantata-M
- radiostacje
[edytuj] Źródła
- В.П.Заблоцкий (W.P. Zabłockij): "Тяжелые авианесущие крейсера «Минск», «Новороссийск», «Баку»" (Tiażiołyje awianiesuszczije kriejsera "Mińsk", "Noworossijsk", "Baku"), seria Morskaja Kollekcja 4/2004
