Wikipedia:Artykuły na medal/Archiwum
Z Wikipedii
Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej jako medalowe.
- Uwaga
- Ta lista nie jest równoważna aktualnej liście Artykułów na medal. Za względu na zmieniające się kryteria przyznawania medali, części artykułów, które kiedyś znalazły się na stronie głównej, odebrano medal.
Aktualnie na stronie głównej
Nalewki – alkoholowe wyciągi z owoców, korzeni, kwiatów i ziół, zazwyczaj o mocy 40-45 procent alkoholu. Sporządzane są przez zalanie owoców (świeżych lub suszonych), przypraw albo ziół alkoholem i osłodzenie syropem. Nalewki podajemy w małych kieliszkach (50 ml), do pikantnych przekąsek; zgodnie ze staropolską tradycją do mięs podajemy nalewki półwytrawne i półsłodkie. Co roku w różnych miejscowościach w Polsce odbywa się Ogólnopolski Turniej Nalewek Kresowych. Spotykane często w sklepach napoje o nazwie nalewka tak naprawdę z prawdziwymi nalewkami wspólną mają jedynie nazwę. Proces ich wytwarzania ma niewiele wspólnego z tradycyjnym przyrządzaniem tego trunku. Obecnie mówi się o zastrzeżeniu nazwy nalewka dla tradycyjnych trunków, podobnie jak stało się z nazwą szampan we Francji.
[edytuj] Pismo chińskie 15 kwietnia 2007
Pismo chińskie (jap. kanji, kor.: hancha, wietn.: hán tự) – sylabowe pismo logograficzne stworzone najwcześniej 8 tys. lat temu, a najpóźniej 4,5 tys. lat temu w Chinach, zaadaptowane do zapisu innych języków Azji Wschodniej, obecnie przede wszystkim japońskiego, a w mniejszym stopniu także koreańskiego. W językach chińskich każdy znak tego pisma odpowiada jednej sylabie, dlatego nazywa się je także pismem logosylabowym lub monosylabowym. Przeważająca większość znaków ma również odrębne znaczenie jako wyraz (słowo) lub morfem. Lekcja każdego z nich może się bardzo różnić w zależności od dialektu lub języka użytkownika, jednak jego znaczenie pozostaje na ogół niezmienne. Przykładowo, znak "człowiek" – 人, może być odczytany jako rén (pinyin), yan4 (kant.), jîn, lîn, lâng (minnan), hito, jin, nin (jap.), in (kor.) albo nhân (wietn.).
[edytuj] Icy Tower 8 kwietnia 2007
Icy Tower (ang. Lodowa Wieża) to bezpłatna, komputerowa gra zręcznościowa stworzona przez szwedzką grupę Free Lunch Design. Rozgrywka polega na kierowaniu postacią w czasie wędrówki na szczyt wieży poprzez skoki po kolejnych schodkach. Postacią steruje się za pomocą klawiatury lub innych urządzeń wejścia. Nastrój Icy Tower nawiązuje do klimatu współczesnego amerykańskiego osiedla. Główna postać imieniem Harold the Homeboy to beztroski przedstawiciel młodzieżowej kultury skejtowskiej. W równie swobodnej konwencji utrzymana jest szata graficzna oraz oprawa dźwiękowa gry. Sam Harold posługuje się slangiem.
[edytuj] Nakajima J1N 1 kwietnia 2007
Nakajima J1N Gekko (jap. 月光, Światło księżyca) – dwusilnikowy myśliwiec marynarki japońskiej z okresu II wojny światowej, bazujący na lądzie, produkowany jako myśliwiec eskortujący dalekiego zasięgu, samolot rozpoznawczy i myśliwiec nocny. W nomenklaturze wojsk alianckich oznaczony kodem Irving. Od maja 1944 roku rozpoczęto dostarczanie samolotów Gekko do jednostek na Marianach, Filipinach i Malajach używając ich do przechwytywania bombowców amerykańskich wykonujących misje nad terytoriami kontrolowanymi przez flotę japońską przy współdziałaniu z myśliwcami A6M Reisen. Zadaniem Gekko było zrzucanie bomb fosforowych eksplodujących w formacjach bombowców przeciwnika. Od kwietnia 1945 roku ocalałe J1N wszystkich odmian broniące Wysp Japońskich, po uzbrojeniu w dwie 250 kilogramowe bomby, zostały przydzielone do lotów kamikaze.
[edytuj] Paralotniarstwo 25 marca 2007
Paralotniarstwo – sport i forma rekreacji polegająca na lataniu przy użyciu paralotni. Jest jednym z najpopularniejszych (szczególnie w Europie i Ameryce Południowej) sportów lotniczych. Paralotniarstwo jest często mylone z lotniarstwem. Zasadniczą różnicą jest brak sztywnych elementów konstrukcyjnych w paralotni. Paralotniarstwo we współczesnej formie powstało pod koniec lat 70. XX w. we Francji, do Polski dotarło pod koniec lat 80. XX w. Współcześnie jest najbardziej popularne w kraju swojego powstania. Liczba uprawiających ten sport jest trudna do oszacowania, ze względu na to, że znaczny odsetek uprawiających ten sport nie rejestruje się ani nie zdobywa oficjalnych licencji.
[edytuj] Stożek rogówki 18 marca 2007
Stożek rogówki - (keratoconus gr. kerato - róg, łac. conus - stożek) to degeneracyjna, niezapalna choroba rogówki oka, której przebieg charakteryzują zmiany w strukturze rogówki prowadzące do jej ścieńczenia i nadmiernego uwypuklenia. W wyniku choroby krzywizna rogówki przybiera odbiegający od normalnego stożkowaty kształt. Stożek rogówki może prowadzić do znacznego zaburzenia wzroku – pacjenci często skarżą się na niewyraźne lub mnogie widzenie obrazu oraz nadwrażliwość na światło. Wbrew powszechnemu przekonaniu o rzadkości choroby, stożek jest najczęściej spotykaną dystrofią rogówki, która występuje z taką samą częstotliwością we wszystkich grupach etnicznych na całym świecie i dotyka około jedną na tysiąc osób.
[edytuj] Walki o Guadalcanal 10 marca 2007
Walki o Guadalcanal w czasie II wojny światowej trwały od 7 sierpnia 1942 do 8 lutego 1943 i były początkiem amerykańskiej kontrofensywy lądowej w trwającej od dziewięciu miesięcy wojnie z Japonią; operacja lądowania na wyspie Guadalcanal w archipelagu Wysp Salomona była też pierwszym amerykańskim desantem w obliczu nieprzyjaciela i to przeprowadzonym od razu z powodzeniem. Jednocześnie trwały walki lotnictwa bombowego i myśliwskiego w oparciu o bazę w Rabaul (Japończycy) oraz w oparciu o bazy na Nowej Kaledonii, lotniskowce Floty Pacyfiku i Lotnisko Hendersona na Guadalcanalu (Amerykanie). Ponadto miały miejsce liczne bitwy morskie na okolicznych wodach, co znacznie uszczupliło potencjał wojenny Japonii.
[edytuj] Gromada otwarta 3 marca 2007
Gromada otwarta to grupa nawet do kilku tysięcy luźno połączonych grawitacją gwiazd (w odróżnieniu od gromad kulistych, które są ciasno skupione), powstałych z jednej olbrzymiej chmury molekularnej. Gromady otwarte znajdują się wyłącznie w spiralnych i nieregularnych galaktykach, gdzie wciąż odbywa się proces powstawania gwiazd. Zwykle ich wiek nie przekracza kilkuset milionów lat. Podczas swojej wędrówki wokół centrum galaktyki, gromady otwarte są narażane na bliski kontakt z innymi gromadami, chmurami gazu – mogą wtedy widocznie zmieniać kształt lub nawet wytracać poszczególne gwiazdy.
[edytuj] Elektrownia Jądrowa Żarnowiec 25 lutego 2007
Elektrownia Jądrowa Żarnowiec – polska elektrownia jądrowa budowana w latach 1982–1990 w miejscu zlikwidowanej wsi Kartoszyno nad Jeziorem Żarnowieckim. W zamyśle elektrownia miała stanowić pierwszy krok w realizacji polskiego programu energetyki jądrowej, który obejmował jeszcze wybudowanie Elektrowni Jądrowej Warta w miejscowości Klempicz w ówczesnym województwie pilskim. Elektrownia w Żarnowcu docelowo miała się składać z czterech bloków energetycznych napędzanych reaktorami WWER– 440 o łącznej mocy ok. 1600 megawatów. Zmiana warunków ekonomicznych w Polsce po 1989 r., a także długotrwałe protesty ekologiczne i negatywny odbiór części społeczeństwa, który wzmógł się szczególnie po katastrofie w Czarnobylu, spowodowały, że elektrownia ostatecznie nie powstała.
[edytuj] Sztuka grecka w okresie archaicznym 18 lutego 1007
Sztuka grecka w okresie archaicznym to najstarszy z trzech etapów rozwoju sztuki w rejonie basenu Morza Egejskiego. Początki sięgają najazdu Dorów na Peloponez w XII wieku p.n.e. i wiązanego z nim upadku kultury mykeńskiej. Wydarzenia kończące ten pierwszy okres związane są z początkiem II wojny perskiej, a ściślej z bitwą pod Salaminą oraz zniszczeniem Aten w 480 p.n.e. Okres archaiczny dzielony jest umownie na cztery mniejsze przedziały czasowe, które noszą nazwy: okres ciemny, okres wczesnoarchaiczny, okres dojrzałego archaizmu, okres późnego archaizmu.
[edytuj] Ronnie O'Sullivan 11 lutego 2007
Ronnie O'Sullivan (ur. 5 grudnia 1975 w Chigwell), snookerzysta angielski, dwukrotny mistrz świata. Numer trzy na oficjalnej liście rankingowej na sezon 2006/2007. Zdobywca najszybszego breaka maksymalnego w trakcie turnieju snookerowego. Trzykrotnie na miejscu pierwszym na Światowej Liście rankingowej. Uczestnik wszystkich kolejnych MŚ od roku 1993. Zwycięzca 18 turniejów rankingowych (począwszy od UK Championship w 1993 roku). Znany również z niekonwencjonalnych zagrań i zachowań oraz burzliwych losów jego najbliższej rodziny.
[edytuj] Krążowniki lotnicze projektu 1143 (Kijew) 4 lutego 2007
Krążowniki lotnicze typu Kijew (projektu 1143, Kreczet) to seria radzieckich okrętów klasy krążownik lotniczy, przenoszących samoloty pionowego startu i lądowania, klasyfikowanych też poza ZSRR jako lekkie lotniskowce. Projekt 1143 składał się z dwóch jednostek: "Kijew" i "Mińsk", lecz do tego typu zalicza się także zmodyfikowany okręt "Noworosyjsk" (proj. 11433). Dalszym rozwinięciem był okręt "Admirał Gorszkow" projektu 11434 (ex. "Baku"). Od momentu wejścia do służby pierwszego "Kijewa" w 1975, prawie aż do końca istnienia ZSRR, jednostki te były największymi okrętami marynarki radzieckiej (miano to odebrał im dopiero lotniskowiec "Admirał Kuzniecow" w 1991).
[edytuj] Mgławica Kraba - 28 stycznia 2007
Mgławica Kraba - plerion w gwiazdozbiorze Byka. Mgławica została zaobserwowana po raz pierwszy w 1731 przez Johna Bevisa. Znajduje się w odległości około 6,3 tysiąca lat świetlnych od Ziemi. Jej średnica to około 11 lat świetlnych (3,4 pc) i co sekundę zwiększa się o kolejne 1500 kilometrów. W centrum mgławicy znajduje się pulsar obracający się wokół własnej osi 30 razy na sekundę, emitujący promieniowanie w zakresie od fal gamma do radiowych. Krab, jako istotne źródło promieniowania, leżące jedynie 1,5° od płaszczyzny ekliptyki, często pomaga naukowcom w badaniach obiektów, które go przesłaniają. W latach 50. i 60. XX wieku badano w ten sposób koronę słoneczną, a ostatnio oceniano grubość atmosfery Tytana, gdy blokowała ona pochodzące z M1 promieniowanie rentgenowskie.
[edytuj] Transport i podróże w I Rzeczypospolitej 21 stycznia 2007
Podróże w I Rzeczypospolitej pomimo bardzo złego stanu dróg i mostów były częste, zwłaszcza wśród przedstawicieli stanu szlacheckiego. Jeżdżono do krewnych i znajomych, na procesy sądowe, a także na sejmiki i okazowania. Szczególnie okazałe były orszaki magnackie, często liczące kilkadziesiąt wozów i kilkaset koni. Ze względu na jakość szlaków lądowych duże znaczenie w transporcie masowym miał spław rzeczny. Polacy podróżowali także po Europie – zarówno w celach edukacyjnych, jak i krajoznawczych bądź dyplomatycznych. Od XVII wieku zaczęła się ujawniać widoczna ksenofobia i ignorancja polskich podróżników, uznających odwiedzane kraje za gorsze, a ich mieszkańców za "prostaków" i "chłopów".
[edytuj] Jacek Kaczmarski 14 stycznia 2007
Jacek Kaczmarski (1957-2004) – polski poeta, prozaik, piosenkarz, twórca tekstów piosenek. Znany głównie dzięki piosenkom o tematyce historycznej (Rejtan, czyli raport ambasadora, Sen Katarzyny II) i społeczno-politycznej (Mury, Nasza klasa). Postać powszechnie kojarzona z etosem pierwszej "Solidarności" oraz stanem wojennym – okresem, kiedy jego liryka, rozpowszechniana w nieoficjalnych wydawnictwach, identyfikowana była jako głos antykomunistycznej opozycji. W opinii społecznej utrwalił się wizerunek Kaczmarskiego jako barda z gitarą śpiewającego "protest-songi", choć jego twórczość wykraczała poza ten stereotyp.
[edytuj] Galaktyka Andromedy 7 stycznia 2007
Galaktyka Andromedy (zwana również Messier 31, M31 lub NGC 224), wcześniej (obecnie nieprawidłowo) nazywana Wielką Mgławicą w Andromedzie, jest galaktyką spiralną, leżącą około 2,52 miliona lat świetlnych od Ziemi w gwiazdozbiorze Andromedy. Jej nazwa pochodzi od mitologicznej etiopskiej królewny Andromedy. Galaktyka Andromedy jest wizualnie największą i najjaśniejszą galaktyką nieba północnego. Doskonale widać ją nawet przez małe lornetki. Obserwację można prowadzić także gołym okiem, nawet na niektórych przedmieściach większych miast. W obszarach izolowanych od oświetlenia widoczna jest jako niewielka mgiełka, jednak jej całkowita średnica kątowa przewyższa sześciokrotnie kątowe rozmiary Księżyca.
[edytuj] Bieg na orientację 31 grudnia 2006
Bieg na orientację – nieolimpijska dyscyplina sportowa, w której zawodnik posługując się mapą i kompasem ma za zadanie w jak najkrótszym czasie przebiec określoną trasę wyznaczoną w terenie przez punkty kontrolne. Przebieg pomiędzy punktami kontrolnymi jest dowolny i właśnie wybór wariantu przebiegu stanowi istotę biegu na orientację. Mapa do biegu na orientację jest znacznie bardziej szczegółowa od tradycyjnej mapy topograficznej i wykonana jest przeważnie w skali 1:15000 lub 1:10000, a w biegu sprinterskim przeważnie w skali 1:5000. Sport ten najbardziej popularny jest w Skandynawii, która jest także kolebką biegu na orientację, gdzie pierwsze zawody zostały rozegrane 31 października 1897 roku w miejscowości Bergen (Norwegia). W Polsce organem kierującym działaniami związanymi z orientacją sportową jest Polski Związek Biegu na Orientację, a międzynarodowym organem jest International Orienteering Federation.
[edytuj] Unia brzeska 24 grudnia 2006
Unia brzeska – unia kościelna ogłoszona w 1596 na synodzie w Brześciu między Kościołem rzymskokatolickim a częścią biskupów Kościoła prawosławnego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Kościół prawosławny na terytorium Rzeczypospolitej przyjął zwierzchnictwo papieża, przywracając pełną komunię zerwaną w wyniku wielkiej schizmy wschodniej w 1054. Unici zachowali własną strukturę administracyjną oraz liturgię, dyscyplinę, kalendarz, język, jednocześnie zrywając łączność z pozostałymi kościołami prawosławnymi. Unia została zrealizowana częściowo, ponieważ hierarchii ruskiej z łacińską nie zrównano w prawach. Spadkobiercą unii jest współcześnie Ukraińska Cerkiew greckokatolicka, (na Ukrainie, w Polsce i w diasporze, a także Kościół greckokatolicki sui iuris na Białorusi).
- Artykuł został tak naprawdę zdjęty ze strony głównej 22 grudnia z powodu licznych uwag co do jego jakości.
[edytuj] Obiekt Herbiga-Haro 17 grudnia 2006
Obiekty Herbiga-Haro (HH) są małymi, mgławicopodobnymi, aktywnymi obszarami w kosmosie, powiązanymi z regionami gwiazdotwórczymi. Posiadają one charakterystyczne widma, które umożliwiają odróżnienie ich od innych zjonizowanych światłem rejonów. Znanych jest około 500 obiektów HH występujących pojedynczo lub w grupach. Są one wszechobecne w gwiazdotwórczych regionach H II i często znajduje się je w większych grupach. Zwykle udaje się je zaobserwować niedaleko globuli Boka (ciemnych mgławic, które zawierają bardzo młode gwiazdy), z których często emanują. Często kilka obiektów HH jest widzianych blisko jednego źródła energii, tworząc sznur obiektów wzdłuż osi biegunowej gwiazdy źródłowej. Liczba znanych obiektów HH wzrosła gwałtownie na przestrzeni ostatnich lat, ale uważa się, że nadal jest to niewielka część całkowitej liczby istniejących w naszej Galaktyce.
[edytuj] Lockheed F-35 Lightning II 10 grudnia 2006
Lockheed F-35 Lightning II — amerykański jednomiejscowy, jednosilnikowy myśliwiec wielozadaniowy zbudowany przez Lockheed Martin. Wersja prototypowa samolotu była znana pod nazwą X-35 JSF, ale 7 lipca 2006 roku maszyna dostała nową oficjalną nazwę Lightning II. F-35 Lightning II jest zdolny do wykonywania misji bliskiego wsparcia, bombardowań, oraz typowo myśliwskich zadań walki powietrznej. Projekt samolotu jest finansowany wspólnie przez rządy Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i innych krajów zainteresowanych zakupem tej maszyny. Program JSF został zainicjowany w celu zbudowania maszyny zdolnej zastąpić wiele typów samolotów, co ma doprowadzić do redukcji kosztów ich produkcji i utrzymania. Docelowo mają powstać trzy wersje F-35, w których 80% elementów konstrukcyjnych będzie identycznych, a pozostałe 20% będą stanowić dedykowane systemy, przystosowujące maszynę do pełnienia określonych zadań lub działań w specyficznych warunkach.
[edytuj] Władysław I Łokietek 2 grudnia 2006
Władysław I Łokietek (1260-1333) - wywodził się z dynastii Piastów, był trzecim pod względem starszeństwa synem Kazimierza I Kujawskiego, a najstarszym z jego trzeciego związku z Eufrozyną Opolską. Wychował się głównie na dworze krakowskim swojego bliskiego krewnego Bolesława V Wstydliwego, gdyż w wieku około siedmiu lat został osierocony przez ojca. Samodzielne rządy rozpoczął w księstwie brzesko-dobrzyńskim w 1275 r., choć początkowo władzę sprawował razem z młodszymi braćmi Kazimierzem II i Siemowitem, następnie był m.in. księciem krakowskim, a 20 stycznia 1320 został koronowany na króla Polski. Przydomek Łokietek nosił z powodu swojego niskiego wzrostu.
[edytuj] Lleida 26 listopada 2006
Lleida (wym. ['ʎejðə], wymowa uproszczona: "Ljejda", hiszp. Lérida ['leriða]), miasto w Hiszpanii, w środkowej Katalonii nad rzeką Segre, 120 tys. mieszkańców. Położona ok. 160 km od Barcelony. Stolica powiatu (comarca) Segrià oraz prowincji Lleida. Najważniejsze miasto katalońskie w głębi lądu. Tradycyjny ośrodek rolniczy, od drugiej połowy XX w. również przemysłowy (przetwórstwo) i usługowy. Pierwsze wzmianki na temat miasta sięgają IV-III w p.n.e., kiedy to Lleida znana wówczas pod nazwą Iltirda była głównym miastem jednego z plemion iberyjskich. Jako najbardziej charakterystyczny gmach miasta wymienia się średniowieczną katedrę (la Seu Vella – Stara Katedra).
[edytuj] GPRS 19 listopada 2006
General Packet Radio Service (GPRS) - technologia, która stosowana jest w sieciach GSM do pakietowego przesyłania danych. Oferowana w praktyce prędkość transmisji rzędu 30 - 80 kb/s umożliwia korzystanie z Internetu lub z transmisji strumieniowej audio/video. GPRS nazywane jest często technologią 2.5 G, ponieważ stanowi element ewolucji GSM do sieci w standardzie 3G. Istnieje też pojęcie "Sieć GPRS". Mówi się o niej w kontekście infrastruktury telekomunikacyjnej, która umożliwia transmisję pakietową. Składa się ona ze stacji bazowych używanych w klasycznej sieci GSM do transmisji głosu i z niezależnie rozbudowywanej sieci szkieletowej, która łączy sieć radiową z zewnętrznymi sieciami IP lub X.25 oraz z innymi sieciami komórkowymi.
[edytuj] Kuchnia polska w średniowieczu 12 listopada 2006
Kuchnia polska w średniowieczu opierała się na prostych potrawach wytwarzanych z płodów rolnych (proso, żyto, pszenica), mięsa zwierząt dzikich i hodowlanych oraz owoców, ziół i przypraw uzyskiwanych drogą zbieractwa. Znana była przede wszystkim z obfitego wykorzystania soli i stałej obecności kasz. Cechowała ją wysoka kaloryczność dań i spożycie piwa jako jednego z podstawowych napojów, w odróżnieniu od rozpowszechnionego w południowej i zachodniej Europie wina. Pieczywo w epoce średniowiecza spożywano głównie w zamożniejszych rodzinach. Większość kmiecych domów posiadała tylko otwarte palenisko, umożliwiające uzyskanie podpłomyków, ale nie prawdziwego chleba.
[edytuj] Tęcza 4 listopada 2006
Tęcza jest zjawiskiem optycznym i meteorologicznym występującym w postaci charakterystycznego wielobarwnego łuku, widocznego gdy Słońce oświetla krople wody w ziemskiej atmosferze. Powstawanie tęczy spowodowane jest przez optyczne zjawisko dyspersji (rozszczepienia światła) czyli różnic w kącie załamania światła o różnej długości fali przy przejściu z powietrza do wody i z wody do powietrza przez niemal kuliste krople wody. Najczęściej obserwowana jest tęcza główna, lecz mogą pojawić się także tęcze wtórne i następne oraz kilka innych zjawisk towarzyszących.
[edytuj] Gajusz Juliusz Cezar 29 października 2006
Gajusz Juliusz Cezar, ur. 12 lipca 100 p.n.e. - rzymski polityk, wódz, dyktator, mąż stanu i pisarz. Jeden z członków stronnictwa popularów, spokrewniony z Cynną i Mariuszem. Po ich śmierci piastował kolejno urzędy kwestora, edyla, pretora, konsula i dyktatora. Sławę zdobył dzięki namiestnictwu w Galii i dzięki pomocy swych żołnierzy udało się mu pokonać opozycję, skupioną wokół senatu i Pompejusza - tzw. optymatów, a następnie, po wieloletnich walkach, przejąć pełnię władzy w Rzymie. Zamordowany w dniu id marcowych przez senatorów pod przywództwem Marka Brutusa oraz Gajusza Kasjusza. Przed śmiercią adoptował Oktawiana Augusta wyznaczając go na swego spadkobiercę.
[edytuj] Ospa prawdziwa 22 października 2006
Ospa prawdziwa, czarna ospa (łac. Variola vera) to wirusowa choroba zakaźna o ostrym przebiegu wywoływana przez wirus ospy prawdziwej. Okres inkubacji: 7-17 dni, średnio 12-14 dni. Chorobę cechuje bardzo duża śmiertelność: u osób szczepionych - 7-10%, a u nieszczepionych średnio 30% (istnieją postacie choroby o śmiertelności do 98%). Nie należy mylić ospy prawdziwej ze znacznie mniej groźną ospą wietrzną. Była to pierwsza w historii choroba, której zaczęto zapobiegać stosując szczepionkę. Środek ten został wynaleziony w 1796 roku przez Edwarda Jennera. Była to jedyna szczepionka w której podawano żywe, w pełni wirulentne wirusy. Nie były to jednak wirusy ospy prawdziwej, lecz krowianki, która u ludzi wywołuje niewielkie objawy.
[edytuj] Wielka wędrówka ludów 15 października 2006
Wielka wędrówka ludów – okres masowych migracji plemion barbarzyńskich, w szczególności Hunów i Germanów, na ziemie cesarstwa rzymskiego u schyłku starożytności i w początkach średniowiecza (IV-VI wiek). Proces ten radykalnie odmienił obraz kontynentu europejskiego – doprowadził do zmian etnicznych na dużych obszarach, wyznaczył koniec starożytności i pociągnął za sobą upadek cesarstwa. Większość powstałych na jego gruzach nowych państw sama podzieliła jego los, jednak niektóre (jak państwo Franków) stały się podwalinami nowożytnych państw europejskich.
[edytuj] Powiat suski 8 października 2006
Powiat suski - powiat w Polsce (województwo małopolskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Sucha Beskidzka. Pozostałe miasta w powiecie suskim to Jordanów i Maków Podhalański. Do atrakcji turystycznych występujących na terenie powiatu zalicza się licznie przebiegające szlaki turystyczne, w tym Główny Szlak Beskidzki. Przez powiat przebiegają również szlaki tematyczne: szlak architektury drewnianej oraz Małopolski Szlak Owocowy (szlak borówkowy w Zawoi).
[edytuj] Mieszko I 30 września 2006
Mieszko I - pierwszy historyczny władca Polan, uważany zarazem za faktycznego twórcę państwowości polskiej. Przez większość okresu swojego panowania toczył walki o Pomorze Zachodnie, zajmując je po rzekę Odrę. W ostatnich latach życia przystąpił także do wojny z Czechami, zdobywając Śląsk i prawdopodobnie Małopolskę. Poprzez przyjęcie chrztu w 966 oraz ślub z Dobrawą Przemyślidką Mieszko I włączył swoje państwo w zachodni krąg kultury chrześcijańskiej. Zachowane źródła pozwalają twierdzić, że był on zarazem sprawnym politykiem, utalentowanym wodzem, jak i charyzmatycznym władcą.
[edytuj] Katowice 24 września 2006
Katowice (czes. Katovice, niem. Kattowitz) – miasto położone centralnie w południowej Polsce, we wschodniej części Górnego Śląska. Stolica województwa śląskiego, dawniej stolica autonomicznego województwa śląskiego, główny ośrodek Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W latach 1975-1998 stolica województwa katowickiego. Szybki rozwój miasta zbiegł się z intensyfikacją wydobycia węgla na Górnym Śląsku w XIX wieku. Prawa miejskie nadano 11 września 1865 roku a Katowice szybko stały się głównym ośrodkiem przemysłu i usług w granicach regionu.
[edytuj] Vader 17 września 2006
Vader (niderl. "ojciec") - polska grupa muzyczna, powstała w 1983 roku w Olsztynie, funkcjonująca do dzisiaj. Styl muzyczny przez nią wykonywany początkowo był określany jako heavy metal, a od roku 1985 roku - thrash metal. Z biegiem lat zespół zwrócił się w stronę death metalu. Vader, wraz z takimi grupami jak Imperator, Exorcist, Armagedon i Slashing Death, zaliczany jest dziś do prekursorów gatunku death metal w Polsce. W drugiej połowie lat 80. XX wieku grupa była źródłem inspiracji dla późniejszych grup muzycznych, takich jak Decapitated, Dissenter, czy nawet Yattering.
[edytuj] Kuzniecow 10 września 2006
Admirał Kuzniecow – radziecki, następnie rosyjski lotniskowiec, pełniący służbę od 1991; klasyfikowany jako ciężki krążownik lotniczy. Mimo dużych rozmiarów (długość 306,45 m, wyporność maksymalna 61 390 ton), okręt ma umiarkowaną siłę bojową, znacznie mniejszą od amerykańskich lotniskowców, porównywalną w praktyce z lekkimi lotniskowcami dla samolotów pionowego startu i lądowania, co wynika z braku katapult dla samolotów i niekonsekwencji w trakcie jego projektowania i budowy, która trwała od 1981 do 1985 r. Jest to największy lotniskowiec zbudowany w Europie.
[edytuj] Alfred_Schnittke 3 września 2006
Alfred Sznitke (ur. 24 listopada 1934 – zm. 3 sierpnia 1998) – kompozytor, pianista, teoretyk muzyki i pedagog pochodzenia rosyjsko-niemiecko-żydowskiego. Twórca dziewięciu symfonii (ostatnia niedokończona), sześciu concerti grossi, czterech koncertów skrzypcowch, trzech fortepianowych, dwóch wiolonczelowych, koncertu potrójnego (na skrzypce, altówkę i wiolonczelę) oraz czterech kwartetów smyczkowych i trzech oper. Uznawany jest za najważniejszego kompozytora rosyjskiego po Szostakowiczu.
[edytuj] Kości do gry 27 sierpnia 2006
Kości do gry to niewielkie wielościany z umieszczonymi na poszczególnych bokach liczbami (oczkami). Wykorzystuje się je w grach planszowych, fabularnych, bitewnych i hazardowych w celu generowania losowych wyników. Najczęściej spotykane są kości sześcienne. Kości do gry wynaleziono już w starożytności. Najstarsze znaleziono w pochodzących z 2000 r. p.n.e. grobowcach egipskich. Wielką popularnością cieszyły się w imperium rzymskim i w epoce średniowiecza. Były one zarówno narzędziami hazardu, jak i przyrządami wróżbiarskimi. W XX wieku dzięki wynalezieniu tworzyw sztucznych pojawiło się wiele nowych typów kości o liczbie ścianek sięgającej od 4 do 100.
[edytuj] Cmentarz żydowski w Skwierzynie 13 sierpnia 2006
Cmentarz żydowski w Skwierzynie jest jedną z największych tego rodzaju nekropolii w województwie lubuskim, a znajdujące się tam nagrobki (macewy) stanowią jedne z najcenniejszych zabytków Skwierzyny. Cmentarz zajmuje powierzchnię ok. 2,23 ha, znajduje się na nim 247 macew. Najstarsze zachowane nagrobki na cmentarzu pochodzą z początków XVIII w., choć cmentarz istniał prawdopodobnie od XV w. Cmentarz funkcjonował do lat 30. XX w. i jako jeden z nielicznych nie został zdewastowany w czasie II wojny światowej. Dopiero w latach 70. miejscowe władze zaczęły „porządkowanie” terenu cmentarza, które miało doprowadzić do jego całkowitej likwidacji. Próby renowacji cmentarza podjęto w 1992 r., nie było jednak wtedy na to środków.
[edytuj] TGV 6 sierpnia 2006
TGV, Train à Grande Vitesse – rodzaj francuskich elektrycznych pociągów pasażerskich, osiągających w regularnej eksploatacji prędkości do 320 km/h. TGV został opracowany i wdrożony przez firmę ALSTOM przy współpracy z francuskimi kolejami państwowymi SNCF. Chociaż skrót TGV określa głównie typ pociągu, to funkcjonuje on również w szerszym sensie, jako określenie całego francuskiego systemu szybkiej kolei, odnoszące się zarówno do samych pociągów jak również do linii, po których pociągi te kursują, dworców z których korzystają, systemu rezerwacji biletów i kategorii pociągów.
[edytuj] Wolnomularstwo 23 lipca 2006
Wolnomularstwo, inaczej masoneria lub sztuka królewska to ponadnarodowy ruch etyczny o swoistych strukturach organizacyjnych (m.in. trójkąty, loże, obediencje), który swe pryncypia i idee wyraża za pośrednictwem rozbudowanej symboliki i rytuałów. Masoneria to także zespół bractw o charakterze elitarnym i dyskretnym. Kolorytu masonerii dodaje wielka ilość legend i spiskowych teorii na jej temat. Nauka badająca historię wolnomularską i idee wolnomularskie nazywa się masonologią. Wolnomularstwo nie jest jedną organizacją, lecz swoistym nurtem wyznającym pewne przekonania metafizyczne oraz dążącym do doskonalenia człowieka oraz rozwoju społecznego. Wolnomularstwo jest wewnętrznie bardzo zróżnicowane: tworzą go zarówno organizacje umiarkowanie konserwatywno-tradycjonalistyczne, mistyczno-ezoteryczne, jak i liberalno-racjonalistyczne.
[edytuj] Reprezentacja Francji w piłce nożnej 16 lipca 2006
Reprezentacja Francji w piłce nożnej od 1904 roku jest członkiem FIFA, a od 1954 – UEFA. Francuzi byli współzałożycielami obu tych organizacji. Drużyna narodowa, obok Brazylii, Belgii i Rumunii, jest jedyną, która grała we wszystkich trzech przedwojennych turniejach o Puchar Świata. Pierwszy sukces w Mundialu odniosła jednak dopiero w 1958 roku, kiedy to z Justem Fontaine'em i Raymondem Kopą w składzie wywalczyła brązowy medal. Michel Platini, Jean Tigana, Alain Giresse, Joël Bats i inni, prowadzeni najpierw przez Michela Hidalgo, a później przez jego dawnego asystenta Henri Michela, zdobyli mistrzostwo Europy w 1984 roku, a na kolejnym Mundialu powtórzyli wynik z 1958 roku. W 1998 roku podopieczni Aimé Jacqueta wygrali w finale mistrzostw świata, a dwa lata później w turnieju o mistrzostwo Europy.
[edytuj] Antoni Kucharczyk, 9 lipca 2006
Antoni Kucharczyk (ur. 2 sierpnia 1874 w Bęczynie, powiat wadowicki), zm. 11 maja 1944 w Paszkówce) – poeta ludowy, który największe sukcesy literackie odniósł w pierwszych piętnastu latach XX w. W swoich utworach odnosił się do przyrody, pracy na roli, stosunków społecznych, kultury narodowej i ludowej, ojczyzny i wartości religijnych. W wierszach wyrażał też pragnienia niepodległościowe. Stosował różne style wyrażania – od humoresek, poprzez gwarę, prozę, gatunki sceniczne, aż do poezji lirycznej. Publikował w książkach i czasopismach zarówno w kraju, jak i w Stanach Zjednoczonych. Jego dzieła cieszyły się popularnością wśród mieszkańców wsi, ale także w kręgach pisarzy, z którymi się przyjaźnił.
[edytuj] Sztuka grecka w okresie klasycznym, 2 lipca 2006
Okres klasyczny w sztuce starożytnej Grecji to drugi z etapów, na które zazwyczaj dzieli się czas trwania i rozwoju sztuki na terenach zamieszkałych przez ludy greckie, czyli na obszarach należących do basenu Morza Egejskiego. Jako wydarzenie rozpoczynające ten okres przyjmowana jest data bitwy pod Salaminą (480 p.n.e.) a wydarzenia kończące go wiązane są z datą śmierci Aleksandra Macedońskiego w 323 p.n.e., po której nastąpił stopniowy podział jego imperium. Obejmuje okres wczesnoklasyczny, czasy Peryklesa i okres późnoklasyczny. W okresie klasycznym powstały m.in. rzeźby Fidiasza i Lizypa, odbudowano ateński akropol wraz z Partenonem.
[edytuj] Góry Stołowe 25 czerwca 2006
Góry Stołowe (332.48) – niem. Heuscheuergebirge czes. Stolové hory – masyw górski w środkowych Sudetach, na styku Sudetów Środkowych i Wschodnich. Wypiętrzone przed 30 milionami lat są najmłodszymi górami na terenie Polski i jednymi z nielicznych w Europie górami płytowymi. Płyty z górnokredowych piaskowców ciosowych ułożone są poziomo – stąd nazwa gór, bo płaskie jak stół. Zachodnia część Gór Stołowych leży na terenie Republiki Czeskiej i nosi nazwę Wyżyny Broumovskiej (Broumovska vrchovina). Północno-zachodni skraj pasma w okolicach Mieroszowa – Gorzeszowa – Krzeszowa – Chełmska – Okrzeszyna nosi nazwę Zaworów. W 1993 na terenie Gór Stołowych utworzono Park Narodowy Gór Stołowych.
[edytuj] Zamek książąt Sułkowskich 18 czerwca 2006
Zamek książąt Sułkowskich jest najstarszą i największą zabytkową budowlą stojącą w centrum Bielska-Białej. Jego nazwa pochodzi od ostatnich właścicieli Bielska – książąt Sułkowskich. Jego początki wiążą się z funkcjonującym w XIII lub w początkach XIV wieku drewnianym gródkiem-strażnicą należącym do Piastów z Cieszyna. Jest typem zamku miejskiego od początku włączonego w system fortyfikacji Bielska i będącego zarazem najsilniejszym elementem jego obwarowań. Przez stulecia pełnił rolę śląskiej warowni granicznej, najpierw strzegąc granicy księstw dzielnicowych cieszyńskiego i oświęcimskiego, od połowy XV wieku granicy państwowej czesko-polskiej a od 1526 roku austriacko-polskiej.
[edytuj] Filip III Habsburg 11 czerwca 2006
Filip III Habsburg, Felipe III (ur. 14 kwietnia 1578 w Madrycie, zm. 31 marca 1621 w Madrycie), król Hiszpanii i Portugalii (jako Filip II, Filipe II) w latach 1598-1621. Syn Filipa II i Anny Austriackiej. Mąż Małgorzaty, córki cesarza Ferdynanda II (ślub w Walencji 18 kwietnia 1599). Słaby i łagodny charakter, brak odpowiedniego wykształcenia i pasji władzy sprawił, że okres jego panowania upłynął całkowicie pod znakiem rządów tzw. validos, czyli królewskich faworytów, w szczególności Francisco de Sandovala y Rojas, księcia Lerma. Wraz z jego koronacją w historii Hiszpanii następuje okres tzw. Austrias menores, tj. Habsburgów mniejszych, nazywanych tak dla odróżnienia od wielkich władców z tego rodu – Karola I i Filipa II.
[edytuj] 3 Flotylla Okrętów 4 czerwca 2006
3 Flotylla Okrętów im. Komandora Bolesława Romanowskiego – polski związek taktyczny okrętów uderzeniowych oraz specjalnych, wchodzący w skład Marynarki Wojennej, Jednostka Wojskowa nr 2808. Dowództwo oraz dywizjony i grupy okrętów stacjonują w Porcie Wojennym w Gdyni-Oksywiu, a większość jednostek lądowych znajduje się na terenie garnizonu Gdynia.Utworzenie 3. Flotylli Okrętów związane było z reorganizacją struktury Polskiej Marynarki Wojennej, a także z reformą całych sił morskich Układu Warszawskiego w rejonie Morza Bałtyckiego.
[edytuj] Ustrój polityczny Niemiec 27 maja 2006
Ustrój polityczny Republiki Federalnej Niemiec to demokratyczna republika federalna z jedynym w swoim rodzaju systemem kanclersko-parlamentarnym. Podstawowymi konstytucyjnymi zasadami ustrojowymi Republiki Federalnej Niemiec są: federalizm, demokratyzm, zasada państwa socjalnego i zasada podziału władz oraz samorządności. Na szczeblu federalnym praktycznie cała władza wykonawcza należy do kanclerza – głowy rządu federalnego, który jest wybierany przez niższą izbę parlamentu czyli Bundestag. Większość władzy prawodawczej należy do niższej izby parlamentu – Bundestagu. Prezydent Niemiec jest formalnie głową państwa, lecz pełni on w zasadzie rolę głównie reprezentacyjną oraz posiada pewną władzę nad systemem sądowniczym.
[edytuj] Polaryzacja fali 20 maja 2006
Polaryzacja to własność fali poprzecznej, światła, polegająca na jej oscylacji tylko w pewnym wybranym kierunku. Fala niespolaryzowana oscyluje we wszystkich kierunkach jednakowo. Fala niespolaryzowana może być traktowana jako złożenie wielu fal drgających w różnych kierunkach. W naturze większość źródeł promieniowania elektromagnetycznego wytwarza fale niespolaryzowane. Polaryzacja występuje tylko dla fal rozchodzących się w ośrodkach, w których drgania ośrodka mogą odbywać w dowolnych kierunkach prostopadłych do rozchodzenia się fali. Ośrodkami takimi są trójwymiarowa przestrzeń lub struna.
[edytuj] Tabela stratygraficzna 14 maja 2006
Tabela stratygraficzna jest to schemat obrazujący przebieg historii Ziemi na podstawie następstwa procesów i warstw skalnych. Obecnie przyjęta tabela stratygraficzna została ustalona przez Międzynarodową Komisję Stratygrafii (ICS). Tabela ta jest podstawowym narzędziem pracy geologów i paleontologów. Tabela ta jednoznacznie definiuje ofcjalną terminologię okresów geologicznych w historii Ziemi, dzięki czemu unika się stosowania tych samych nazw w różnych znaczeniach w publikacjach naukowych i podręcznikach z zakresu geologii i paleontologii.
[edytuj] William Butler Yeats 7 maja 2006
William Butler Yeats (ur. 13 czerwca 1865, zm. 28 stycznia 1939) – poeta, dramaturg i filozof irlandzki, tworzący w języku angielskim, czołowy twórca i działacz literackiego Odrodzenia Irlandzkiego. Motywy swych utworów czerpał z wczesnośredniowiecznej literatury irlandzkiej i folkloru, pozostawał jednocześnie pod wpływem romantycznego wizjonerstwa Blake'a, okultyzmu, prerafaelitów i francuskiego symbolizmu. Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1923 roku.
[edytuj] MS Achille Lauro 30 kwietnia 2006
MS Achille Lauro (wcześniej MS Willem Ruys) – pełnomorski statek pasażerski – liniowiec zbudowany w 1947 roku w Holandii, dla armatora Rotterdamsche Lloyd. Początkowo obsługiwał połączenia między Holandią i Indonezją, potem pływał do USA i Nowej Zelandii. W 1964 r. został sprzedany włoskiemu przedsiębiorstwu LauroLine otrzymując nazwę „Achille Lauro”. Statek znany jest głównie z historii jego porwania przez palestyńskich terrorystów w październiku 1985, na kanwie której powstały dwa filmy, opera i książka. Po porwaniu statek był jeszcze eksploatowany przez ponad 9 lat, by zatonąć u wybrzeży Somalii 2 grudnia 1994 r. w wyniku wybuchu pożaru.
[edytuj] Bezdomność 23 kwietnia 2006
Bezdomność to w ujęciu socjologicznym problem społeczny, charakteryzujący się istnieniem pewnej grupy ludzi pozbawionych miejsca stałego zamieszkania – brakiem domu. Bezdomność w ujęciu psychologicznym to kryzysowy stan egzystencji osoby nie posiadającej faktycznego miejsca zamieszkania, pozbawionej środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb, trwale wykorzenionej ze środowiska i akceptującej swoją rolę społeczną. Jednymi z najbardziej znanych ogólnopolskich organizacji specjalizujących się w tym zakresie są Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta oraz założone przez Marka Kotańskiego Stowarzyszenie „Monar” i jego wyspecjalizowana jednostka organizacyjna „Markot”.
[edytuj] Bitwa o Midway 16 kwietnia 2006
Bitwa o Midway to bitwa lotniczo-morska w czasie II wojny światowej, stoczona 4 czerwca 1942 pomiędzy okrętami japońskimi a amerykańskimi, w pobliżu atolu Midway na Oceanie Spokojnym, zakończona decydującym zwycięstwem amerykańskim. Amerykańska baza na atolu Midway stanowiła ważny punkt strategiczny, bez opanowania którego nie było mowy o dominacji na Pacyfiku. Bitwa o Midway okazała się pierwszą klęską floty japońskiej od 350 lat, tzn. od roku 1592, kiedy to koreański admirał Yi-Sun pobił Japończyków u wybrzeży Korei. Uważana jest za punkt zwrotny w walkach na Pacyfiku, po którym Japończycy przeszli do defensywy.
[edytuj] Sztuka chińska 9 kwietnia 2006
Sztuka chińska należy do najstarszych na świecie. Jej początki sięgają czasów neolitu. Czynnikiem wpływającym na kształtowanie się kultury Chin była względna izolacja państwa, odciętego od sąsiadów naturalnymi, trudnymi do przebycia granicami. Sztuka chińska wywierała też silny wpływ na inne państwa: Koreę, Japonię, Tybet i Mongolię. Pierwsze spotkanie sztuki chińskiej z europejską miało miejsce po podróżach i odkryciach Marco Polo. Masowy napływ jedwabiu, porcelany, wyrobów z laki itp., niekoniecznie o najwyższych walorach artystycznych, wyrobił opinię o chińskiej sztuce jako zjawisku związanym przede wszystkim z twórczością rzemieślniczą. Masowy import i moda na chinoiserie odegrały znaczącą rolę w kształtującym się stylu rokoko.
[edytuj] Krag-Jørgensen 2 kwietnia 2006
Krag-Jørgensen – karabin powtarzalny zaprojektowany przez norweskich konstruktorów Olego Hermana Johannesa Kraga i Erika Jørgensena w końcu XIX wieku. Broń ta została przyjęta na uzbrojenie armii Danii, Stanów Zjednoczonych i Norwegii. Najbardziej wyróżniającą cechą karabinu Krag-Jørgensen był magazynek będący integralną częścią broni trwale połączoną z komorą zamkową i posiadający otwieraną pokrywę z prawej strony broni. Naboje były wkładane pod pokrywę magazynka i dosyłane do komory zamkowej przez popychającą je sprężynę. Obecnie karabin Krag-Jørgensen jest cenioną bronią przez kolekcjonerów na całym świecie.
[edytuj] Justine Henin-Hardenne 26 marca 2006
Justine Henin-Hardenne (posłuchaj *, ur. 1 czerwca 1982 w Liège) – belgijska tenisistka zawodowa. Pierwszy profesjonalny turniej wygrała zaraz po otrzymaniu licencji zawodowej w rodzinnej Belgii w 1999 roku. Zwyciężyła Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 2004 roku w Atenach i zdobyła cztery wielkoszlemowe tytuły. Sezon 2004 r. zakończyła na szczycie listy rankingowej kobiet WTA. Do końca lutego 2006 roku wygrała 25 turniejów indywidualnych, klasyfikowanych w rankingu WTA. Niektórzy komentatorzy sportowi nazywają ją „właścicielką” najlepszego backhandu po linii wśród pań. Jest specjalistką od dobiegania do do piłek, które wydawałyby się przegrane i precyzyjnego przebijania ich na drugą stronę kortu. Nie lubi długich wymian w grze, zazwyczaj stara się jak najszybciej zakończyć podanie uderzeniem backhandowym po linii. Jest zawodniczką praworęczną z jednoręcznym forehandem i backhandem.
[edytuj] Rospuda – 19 marca 2006
Rospuda – rzeka w północno-wschodniej Polsce. Przepływa przez Pojezierze Suwalskie i północno-zachodnią część Puszczy Augustowskiej. Z hydrologicznego punktu widzenia stanowi górny bieg rzeki Netty, prawego dopływu Biebrzy. Dolina Rospudy to jeden z najcenniejszych obszarów torfowiskowych (torfowiska niskie i przejściowe), o naturalnych, nienaruszonych stosunkach wodnych. Jest objęta ochroną ze względu na występowanie rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Rośnie tam, m.in., 19 przedstawicieli rodziny storczykowatych, podlegającej ścisłej ochronie prawnej, w tym jedyne w Polsce stanowisko miodokwiatu krzyżowego (Herminium monorchis), rośliny wpisanej do „Polskiej Czerwonej Księgi Roślin Ginących” oraz jedno z kilku stanowisk podgatunku białokwiatowego storczyka krwistego.
[edytuj] Masakra nad Wounded Knee 12 marca 2006
Masakra nad Wounded Knee (29 grudnia 1890) – ostatnie duże starcie zbrojne pomiędzy armią Stanów Zjednoczonych Ameryki a Indianami Wielkich Równin, mające miejsce nad potokiem Wounded Knee na terenie indiańskiego rezerwatu Pine Ridge. Stanowiła kulminacyjny moment w trwającej ponad dwa miesiące tzw. „kampanii w Pine Ridge” – dużej wojskowej interwencji, mającej zaprowadzić spokój w rezerwatach Lakotów (Siuksów) na terenie Dakoty Południowej i Dakoty Północnej oraz uspokoić obawy białych mieszkańców pogranicza, zaniepokojonych rozprzestrzenianiem się nowej indiańskiej religii Tańca Ducha i grożącą – ich zdaniem – możliwością wybuchu indiańskiego powstania.
[edytuj] Dąb szypułkowy 5 marca 2006
Dąb szypułkowy (Quercus robur L. Sp.Pl.2 1753 syn. Q. pedunculata Ehrh.) – gatunek dębu, drzewa liściastego z rodziny bukowatych, występujący w Europie (z wyjątkiem północnej Skandynawii) oraz południowo – wschodniej Azji. Tworzy dąbrowy (Quercetum), występuje także w lasach mieszanych, łęgach i grądach. W Polsce bardziej pospolity od dębu bezszypułkowego, z którym łatwo się krzyżuje, tworząc mieszańce o cechach pośrednich (Quercus x rosea Bechst.). Najłatwiej odróżnić je od siebie po kształcie i unerwieniu liści, oraz po długości szypułki. Reszta cech jest w dużej mierze zbieżna lub mało widoczna i może być zawodna przy próbie ustalenia gatunku.
[edytuj] PzKpfw IV 26 luty 2006
PzKpfw IV (Panzerkampfwagen IV) – niemiecki czołg średni z okresu II wojny światowej. Aż do jesieni 1942 roku był najcięższym wozem pancernym służącym w armii III Rzeszy. Początkowo był uzbrojony w krótkolufowe działo kalibru 75 mm, jednak pod wpływem doświadczeń wyniesionych ze starć z radzieckimi czołgami T-34 i KW-1, przezbrojono go w armaty długolufowe. Przez kilka miesięcy był najlepszym czołgiem państw osi i jedynym, który mógł nawiązać równorzędną walkę z wozami alianckimi. Mimo pojawienia się cięższych maszyn (PzKpfw V Panther i PzKpfw VI Tiger) nigdy nie został przez nie wyparty z dywizji pancernych i do końca wojny był podstawowym czołgiem niemieckim.
[edytuj] Samarytanie 19 luty 2006
Samarytanie (Szomronim, Szamerim; hebr. שומרונים , arab. سامريون) – niewielka semicka grupa etniczno-religijna, której religia – samarytanizm zbliżona jest do judaizmu i przez niektórych religioznawców wraz z judaizmem i karaimami zaliczana do hipotetycznego mozaizmu (pierwotnej religii Mojżesza). Są potomkami mieszkańców starożytnej Samarii oraz imigrantów z Mezopotamii. Samarytanie żyją obecnie w Izraelu oraz w Autonomii Palestyńskiej i liczą niewiele ponad 600 osób. Grupa wychodzi obecnie z poważnego kryzysu demograficznego, którego pozostałością jest znacznie większa częstość rzadkich chorób genetycznych w ich populacji. Są silnie zintegrowani wokół swych wierzeń, góry Gerazim i osoby Wielkiego Kapłana (hebr. kohen ha-gadol).
[edytuj] Język prawniczy 12 luty 2006
Język prawniczy – specyficzny język używany przez osoby stosujące i interpretujące prawo; jest to język, w którym prawnicy rozmawiają o prawie. Język prawniczy jest odmianą języka naturalnego, posiada identyczną z nim składnię, różnić się może jednak znaczeniem poszczególnych słów i zwrotów. Ta ostatnia cecha może sprawiać trudności w prawidłowym rozumieniu języka prawniczego, ponieważ potoczne rozumienie pojęć, którymi operują prawo i prawnicy, często będzie prowadzić do nieporozumień i błędnych wniosków.
[edytuj] Niszczyciel rakietowy 5 luty 2006
Niszczyciel rakietowy to klasa współczesnych i wszechstronnie uzbrojonych dużych okrętów, zdolnych prowadzić walkę z celami nawodnymi, podwodnymi oraz powietrznymi, a czasem nawet atakować obiekty na lądzie. Na takie okręty jak współczesne niszczyciele i na posiadanie większej ich ilości, mogą sobie obecnie pozwolić tylko największe z marynarek wojennych świata. W wielu innych zostały one zastąpione przez fregaty i korwety, o również rosnących możliwościach bojowych. Polska Marynarka Wojenna posiadała w swojej historii dwa niszczyciele rakietowe, oba noszące imię ORP Warszawa.
[edytuj] Tour de Pologne 29 stycznia 2006
Tour de Pologne (Wyścig Dookoła Polski) – największy szosowy wyścig kolarski w Polsce; jeden z najstarszych, wieloetapowych na świecie. Do 1992 r. jako wyścig amatorski (wyjątkowo w 1974 roku rozgrywanany w formule open z udziałem zawodowców); od 1993 roku, po przejęciu organizacji przez Czesława Langa, zawodowy. Trasa wyścigu liczy ok. 1200 km. Wyścig wiedzie przez centralno-zachodnie rejony kraju, od terenów nadmorskich po Karkonosze na południu Polski. Niezmiennie od roku 1999 wyścig kończy górska czasówka z metą na Orlinku w Karpaczu. Pokonanie trasy całego wyścigu zajmuje ok. tygodnia.
[edytuj] Odrodzenie Irlandzkie w literaturze 22 stycznia 2006
Odrodzenie Irlandzkie w literaturze (ang. Irish Literary Revival, Irish Literary Renaissance) lub Odrodzenie Celtyckie (ang. Celtic Revival) – zapoczątkowany w latach 80. XIX wieku zwrot irlandzkiej literatury ku tradycji celtyckich mitów, podań i legend, które stały się osnową współczesnych mu tekstów literackich. Odrodzenie Irlandzkie nastąpiło wskutek poszukiwania własnej tożsamości kulturowej przez irlandzkich pisarzy i intelektualistów oraz buntu wobec angielskiej okupacji, narzucającej nie tylko racje polityczne, ale i kulturowe. Najwybitniejszym przedstawicielem Odrodzenia Irlandzkiego był William Butler Yeats.
[edytuj] Spektrometria mas – 15 stycznia 2006
Spektrometria mas (MS, Mass Spectrometry) uniwersalna technika analityczna, zaliczana do metod spektroskopowych, której podstawą jest pomiar stosunku masy molowej do ładunku elektrycznego jonów otrzymywanych z atomów lub związków chemicznych. Spektrometria mas jest stosowana do identyfikacji związków chemicznych oraz określania ich struktury i składu pierwiastkowego. Technika ta jest wykorzystywana do ustalania składu złożonych mieszanin związków o wysokich masach molowych w proteomice, badaniach materiałowych i chemii polimerów. Dzięki zastosowaniu spektrometrii mas odkryto niepromieniotwórcze izotopy pierwiastków.
[edytuj] Wolne Miasto Kraków 8 stycznia 2006
Rzeczpospolita Krakowska (Wolne Miasto Kraków) – (1815-1846) była państwem utworzonym na kongresie wiedeńskim, pozostającym pod kontrolą trzech państw sąsiednich: Rosji, Prus i Austrii. Inicjatorem jej utworzenia był car Aleksander I, który w toku pertraktacji między trzema mocarstwami rozbiorowymi zaproponował przekształcenie Krakowa i Torunia w wolne miasta. Po upadku powstania krakowskiego z 1846 r, 15 kwietnia, po przełamaniu oporu Prus, przedstawiciele mocarstw opiekuńczych podpisali w Wiedniu konwencję o inkorporacji Wolnego Miasta do Austrii.
[edytuj] Rak – 1 stycznia 2006
Rak – nazwa grupy chorób nowotworowych będących nowotworami złośliwymi wywodzącymi się z tkanki nabłonkowej.
Nazwa ta odnosi się do guzów powstających z nabłonków pochodzenia ekto- lub endodermalnego oraz z nabłonka narządów moczowo-płciowych. Nie są nazywane rakami nowotwory złośliwe wywodzące się z „nabłonków” pochodzenia mezodermalnego, np. śródbłonka, międzybłonka, błony maziowej. Zgodnie z Krajowym Rejestrem Nowotworów, w Polsce w 2002 r. na nowotwory złośliwe zachorowało ogółem 37462 kobiet i 50273 mężczyzn. Przyjmuje się, że ok. 90% tej liczby stanowią raki, pozostałe 10% to chłoniaki, białaczki, glejaki, mięsaki i inne nowotwory złośliwe pochodzenia nienabłonkowego.
[edytuj] Casanova 25 grudnia 2005
Giacomo (Jacques) Girolamo Casanova (wym. Kazanowa), kawaler de Seingalt (ur. 2 kwietnia 1725 w Wenecji, zm. 4 czerwca 1798 w Duchcovie) był weneckim awanturnikiem, podróżnikiem i literatem. Jego pamiętniki Historia mojego życia barwnie i szczegółowo opisują życie w osiemnastowiecznych stolicach europejskich. Licznym opisom podbojów miłosnych zawdzięcza Casanova to, że jego nazwisko stało się synonimem uwodziciela. Obecnie pamięta się Casanovę, wraz z Don Juanem, bardziej jako uosobienie uwodziciela niż jako postać historyczną. Skrupulatni badacze obliczyli, że w swoich pamiętnikach wspomina on o intymnych stosunkach ze 122 kobietami. W odróżnieniu jednak od Don Juana, z wieloma z nich pozostawał w trwałych i wartościowych związkach.
[edytuj] Otwarcie szachowe 11 grudnia 2005
Otwarcie szachowe – początkowa faza partii szachów, zwana również debiutem. Pierwsze podręczniki szachowe Luisa Luceny i Pedra Damiana z przełomu XV i XVI wieku zawierały opisy stosowanych ówcześnie otwarć. Idee gry pozycyjnej, stosowane w praktyce przez pierwszego oficjalnego mistrza świata Wilhelma Steinitza zrewolucjonizowały ogólne rozumienie szachowego otwarcia. W latach 20. XX wieku duży wpływ na rozwój teorii debiutów mieli hipermoderniści Aron Nimzowitsch i Richard Réti. Wiele w tej dziedzinie współczesne szachy zawdzięczają kolejnym mistrzom świata, zwłaszcza Michaiłowi Botwinnikowi i Garriemu Kasparowowi, znanym z niezwykle starannego i kreatywnego przygotowania debiutowego.
[edytuj] Krążowki typu K 3 grudnia 2005
Krążowniki typu K, określane też jako typ Königsberg (Koenigsberg) to seria trzech niemieckich okrętów klasy lekkich krążowników z okresu międzywojennego i II wojny światowej. Krążowniki typu K stanowiły krok naprzód od projektu „Emden” pod względem nowoczesnego i silnego uzbrojenia, rozmieszczonego w wieżach trzydziałowych blisko osi symetrii okrętu. Były to przy tym pierwsze krążowniki z wieżami trzydziałowymi (wyprzedzając nieco amerykańskie krążowniki ciężkie typu Pensacola).
[edytuj] Zamek Chojnik 26 listopada 2005
Zamek Chojnik (niem. Kynast), twierdza usytuowana nieopodal Jeleniej Góry-Sobieszowa, na szczycie góry Chojnik w Karkonoszach. Góra ta wznosi się 627 metrów n.p.m., a od jej południowo-wschodniej strony znajduje się 150 metrowe urwisko opadające w dół do tzw. Piekielnej Doliny. Warownia znajduje się na terenie rezerwatu przyrody, który jest eksklawą Karkonoskiego Parku Narodowego. W drugiej połowie XIII wieku książę piastowski Bolesław Rogatka wzniósł na szczycie góry Chojnik dwór myśliwski, który następnie rozbudował i umocnił jego syn Bolko I Surowy. Jednak dopiero Bolko II Mały, ostatni niezależny książę piastowski na Śląsku, wnuk Władysława Łokietka, wybudował tu w latach 50. XIV wieku kamienną warownię.
[edytuj] Tramwaj 19 listopada 2005
Tramwaj – szynowy pojazd służący do transportu miejskiego, poruszający się w ruchu mieszanym po jezdni lub na wydzielonym albo niezależnym torowisku. Pierwsze tramwaje pojawiły się w Nowym Jorku w 1832, a w Polsce pierwszą linię tramwaju konnego uruchomiono w 1866 w Warszawie. Dawniej używano również tramwajów konnych i napędzanych silnikiem parowym lub spalinowym, jak również systemów z napędem stacjonarnym (San Francisco) lub wagonów akumulatorowych. Obecnie wiele miast na świecie powraca do systemu komunikacji zawierającego tramwaje, jako środek komunikacji wydajniejszy, tańszy w eksploatacji a także bardziej ekologiczny niż autobus.
[edytuj] Patton 13 listopada 2005
George Smith Patton Junior był amerykańskim generałem z okresu II wojny światowej. Brał udział w amerykańskiej „ekspedycji karnej” do Meksyku, walczył w I wojnie światowej gdzie stworzył pierwszą amerykańską jednostkę pancerną. Niezwykle wymagający, z jednej strony głęboko religijny i znakomicie wykształcony, a z drugiej wulgarny i często porywczy Patton już za życia uzyskał niemalże status legendy. Nakręcony w 1970 film o jego życiu zdobył 7 Oskarów, jego imieniem nazwano także serię czołgów podstawowych.
[edytuj] Śląsk 6 listopada 2005
Śląsk – kraina historyczna na terenie Polski i Republiki Czeskiej w dorzeczu górnej i środkowej Odry oraz początkowego biegu Wisły. Nazwa krainy (czes. Slezsko, niem. Schlesien, łac. Silesia) wywodzi się od słowiańskiego plemienia Ślężan mającego swe siedziby wokół góry Ślęży (ich głównego sanktuarium) oraz rzeki Ślęzy zasilającej Odrę na terenie Wrocławia. Geograficznie Śląsk obejmuje Kotliny Ostrawską i Oświęcimską, Wyżynę Górnośląską, znaczną część Pogórza Śląskiego i zachodnie Beskidy, większą część Przedgórza Sudeckiego i Nizinę Śląską wraz ze Wzgórzami Trzebnickimi.
[edytuj] Definicja 30 października 2005
Definicja jest to wypowiedź o określonym kształcie, w której informuje się o znaczeniu danego wyrażenia językowego drogą wskazania innego wyrażenia przynależącego do danego języka i posiadającego w tym języku to samo znaczenie co wyrażenie, którego znaczenia poszukujemy. Definicja ma na celu podanie równoważnika terminu nieznanego w terminach znanych. Mianem definiowania określa się zabieg, który podejmuje się w celu ustalenia jakie znaczenie posiada w danym języku dane wyrażenie. Koniecznym warunkiem prawdziwości definicji równościowej musi być tożsamość zakresowa jej członów – definiendum i definiens muszą być zakresowo tożsame. Definicja fałszywa jest to taka definicja, w której nie zachodzi stosunek tożsamości zakresowej definiendum i definiensa.
[edytuj] Carl Friedrich Gauss 23 października 2005
Carl Friedrich Gauss (ur. 30 kwietnia 1777 r. w Brunszwiku – zm. 23 lutego 1855 r. w Getyndze) – niemiecki matematyk, fizyk, astronom i geodeta. Uznawany jest za jednego z twórców geometrii nieeuklidesowej. Uważany jest, obok Archimedesa i I. Newtona, za jednego z największych matematyków, przez sobie współczesnych określany był mianem księcia matematyków. Prace Gaussa nad teorią potencjału stanowią rozszerzenie prawa Coulomba. W opublikowanej w 1841 Teorii optyki położył podwaliny pod dział optyki nazywany optyką geometryczną. To Gauss wprowadził takie pojęcia jak oś optyczna soczewki, odległość ogniskowa, ognisko i środek soczewki. W roku 1832 opracował Układ jednostek miar CGS. Na jego cześć, jednostkę indukcji magnetycznej nazwano gausem.
[edytuj] Efekty zewnętrzne 16 października 2005
Efekty zewnętrzne – zjawisko w ekonomii polegające na przeniesieniu części skutków działania jednego podmiotu gospodarczego na podmioty trzecie bez odpowiedniej rekompensaty. Występujące zniekształcenia są jednym ze źródeł zawodności rynku i bywają wykorzystywane jako argument na rzecz interwencji państwa. Pojęcie efektów zewnętrznych zostało wprowadzone do ekonomii przez Arthura Pigou w 1920 roku, jako jedno z centralnych zagadnień ekonomii dobrobytu. Obecnie odgrywa ono ważną rolę w problematyce ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego.
[edytuj] Auschwitz-Birkenau 9 pazdziernika 2005
Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau – niemiecki zespół obozów koncentracyjnych i obozów zagłady na terenie Oświęcimia i pobliskich miejscowości istniejący w latach 1940-1945. Symbol całego systemu koncentracyjnego i machiny zagłady. Od 1940 r. w tym wcielonym do III Rzeszy rejonie Polski naziści utworzyli szereg obozów koncentracyjnych i obozów śmierci – trzy obozy główne i czterdzieści cztery podobozy – przeznaczone początkowo do osadzania Polaków, a przekształcone stopniowo w główne miejsce masowej eksterminacji od 1,1 do 1,5 miliona Żydów z całej Europy, a także wielu Polaków, Cyganów (Romów), jeńców radzieckich oraz obywateli innych narodowości.
[edytuj] Efekt Dopplera 1 października 2005
Efekt Dopplera to zmiana częstotliwości oraz długości fali zarejestrowana przez obserwatora, który porusza się względem źródła fali. Naukowe badanie efektu po raz pierwszy przeprowadził Christian Andreas Doppler w 1845 roku. Poprosił on grupę muzyków, aby wsiedli do pociągu i grali jeden ton. Słuchał go i zaobserwował, że dźwięk instrumentów staje się wyższy, kiedy pociąg zbliża się do niego. Gdy źródło muzyki się oddala, jego ton staje się niższy. Zmiana wysokości dźwięku była dokładnie taka, jak wyliczył uprzednio Doppler.
[edytuj] Henryk Brodaty 24 września 2005
Henryk I Brodaty (ur. pomiędzy 1165/1170 w Głogowie, zm. 19 marca 1238 w Krośnie Odrzańskim) – książę wrocławski w latach 1201-1238, opolski 1201-1202, kaliski 1206-1207 i od 1234, lubuski do 1206, 1210-1218 i od 1230, od 1232 książę krakowski, od 1234 w południowej Wielkopolsce po rzekę Wartę, od 1230 opieka nad Opolem, od 1232 opieka nad Sandomierzem, ze śląskiej linii dynastii Piastów, od 1234 r. pełnia władzy nad Opolszczyzną (przekazanie Kazimierzowicom w zamian ziemi kaliskiej pod swoim zwierzchnictwem), założyciel tzw. dynastii Henryków Śląskich.
[edytuj] Hetyci 16 września 2005
Hetyci (biblijni חתי lub HTY) – lud indoeuropejski posługujący się językiem hetyckim, który około XVII w. p.n.e. stworzył potężne państwo z centrum w Hattusa (dzisiejsze Bogazköy) w Anatolii. Potęga państwa opierała się na znakomicie, jak na owe czasy, uzbrojonej armii (broń z żelaza, zbroje, doskonałe rydwany bojowe). W okresie swojej największej świetności Hetyci kontrolowali Anatolię, północną Mezopotamię, Syrię i Palestynę. Państwo Hetytów upadło około 1200 p.n.e. pod naporem Ludów Morza, chociaż nieliczne hetyckie miasta-państwa w północnej Syrii przetrwały do roku 708 p.n.e.
[edytuj] Belweder (telewizor) 10 września 2005
Belweder – marka odbiornika telewizyjnego o symbolu OT1471, produkowanego pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku (od listopada 1957) przez Warszawskie Zakłady Telewizyjne. Był to drugi (po OTV Wisła) produkowany w Polsce i pierwszy opracowany w całości w Polsce odbiornik. „Belweder” kosztował w 1958 roku 7000 ówczesnych złotych, przy czym średnia pensja w Polsce w owym czasie oscylowała pomiędzy 1 a 2 tysiącami. Mimo wysokiej ceny bardzo trudno było go kupić (jak zresztą większość poszukiwanych towarów w epoce tzw. realnego socjalizmu). Od telewizora „Belweder” rozpoczęła się w Polsce era telewizji na skalę masową.
[edytuj] Krzywa Laffera 3 września 2005
Krzywa Laffera – koncepcja teoretyczna, która za pomocą krzywej ilustruje zależność między stawką opodatkowania a przychodami budżetowymi państwa z tytułu podatków; opracowana w latach 70. XX w przez amerykańskiego ekonomistę Arthura Laffera; bywa używana jako argument za zmniejszeniem podatków. Zgodnie z tą krzywą wzrost stopy opodatkowania początkowo skutkuje wzrostem przychodów z podatków, ale po przekroczeniu pewnego poziomu przychody spadają. Podstawową przesłanką dla polityki fiskalnej państwa formułowaną w oparciu o krzywą Laffera jest możliwość (przy określonych warunkach) zwiększenia wpływów podatkowych poprzez obniżenie stopy opodatkowania.
[edytuj] Luis de Góngora y Argote 27 sierpnia 2005
Luis de Góngora y Argote (ur. 11 czerwca 1561 r. w Kordowie, zm. 24 maja 1627 r. w Kordowie), poeta hiszpański. Jeden z czołowych przedstawicieli europejskiego baroku. Kapelan króla Filipa III. Znienawidzony i pogardzany przez wielu współczesnych mu twórców, na trzy stulecia popadł w zupełnie zapomnienie. Dopiero w 1927 r. grupa hiszpańskich poetów (m.in. Dámaso Alonso i Federico García Lorca) odkryła na nowo jego twórczość i przywróciła miejsce w panteonie hiszpańskiej literatury. Do najważniejszych jego dzieł należą Soledades i La Fábula de Polifemo y Galatea. Wraz z Lope de Vegą i Francisco Quevedo Góngora należy do najwybitniejszych twórców sonetów w języku hiszpańskim.
[edytuj] Elementy 20 sierpnia 2005
Elementy (gr. Στοιχεία) – jedno z najsłynniejszych dzieł naukowych w historii ludzkości, pochodzący z III wieku p.n.e. traktat arytmetyczny i geometryczny, obejmujący swym zakresem podstawowe zagadnienia obu tych nauk. Elementy ukształtowały sposób myślenia o teoriach matematycznych i stały się wzorcem do naśladowania w wielu dziedzinach nauki. Są klasycznym przykładem metody dedukcyjnej i świadectwem siły rozumowania formalnego opartego na logice. Autorem Elementów był Euklides, aczkolwiek uważa się, że dokonał on kompilacji znanych już wyników. Od starożytności, przez średniowiecze aż do końca XIX wieku Elementy należały do kanonu nauczania matematyki i do dziś mogą uchodzić za wzór ścisłości i zwięzłości matematycznej wypowiedzi.
[edytuj] Kampania na Missisipi 14 sierpnia 2005
Kampania na Missisipi – szereg bitew o panowanie nad doliną rzeki Missisipi podczas wojny secesyjnej w Ameryce Północnej, od lutego 1862 do lipca 1863. Planując opanowanie Missisipi od północy, od sierpnia 1861 unioniści rozpoczęli budowę flotylli rzecznej do walk na rzece, nazwanej Zachodnią Flotyllą Kanonierek (Western Gunboat Flotilla), podporządkowanej Armii. Podczas wojny domowej w USA (wojny secesyjnej), bardzo ważne znaczenie dla obu stron miało panowanie nad rzeką Missisipi. Stanowiła ona jedną z głównych dróg zaopatrzenia i komunikacji między północą a południem kraju, przy czym komunikacja i transport rzeką były znacznie łatwiejszy, niż lądem.
[edytuj] Ostrów Wielkopolski 7 sierpnia 2005
Ostrów Wielkopolski to miasto powiatowe w województwie wielkopolskim. Liczy 73 tysiące mieszkańców i jest ośrodkiem rangi subregionalnej: umiejscowione są tu instytucje edukacyjne, kulturalne, a także administracyjne dla Wielkopolski Południowej. Jedno z dwóch głównych centrów Kalisko-Ostrowskiego Okręgu Przemysłowego. W dokumentach pisanych pojawiał się od pocz. XV w. Nazwa to archaizm oznaczający wyspę, kępę wśród mokradeł.
[edytuj] Paweł Bryliński 2 sierpnia 2005
Paweł Bryliński, ur. 21 czerwca 1814 w Wieruszowie, zm. 18 kwietnia 1890 w Masanowie k. Ostrowa. Polski rzeźbiarz ludowy działający w Południowej Wielkopolsce. Wiódł życie wędrownego twórcy. Z nastaniem wiosny opuszczał dom z wózkiem wypełnionym narzędziami. Jego dziełem są wysokie, przekraczające nawet dziesięć metrów, krzyże i słupy przydrożne zdobione kilkoma, a nieraz kilkunastoma płaskorzeźbami lub rzeźbami. Odznaczają się one, oprócz monumentalnego wyglądu, wysokim kunsztem artystycznym. Do dzisiaj zachowało się in situ niewiele ponad dziesięć krzyży i słupów twórcy.
[edytuj] Pszczoła 27 lipca 2005
Pszczoły miodne (Apini) – plemię owadów z rodziny pszczołowatych, obejmujące gatunki wytwarzające miód. Do plemienia Apini należą tylko 4 gatunki z rodzaju Apis: pszczoła miodna Apis mellifica (syn. A. mellifera), A. dorsata, A. florea i A. cerana. Rój pszczeli składa się z królowej, robotnic oraz trutni. Każda rodzina buduje gniazdo złożone nawet z 50 tysięcy osobników. Królowa i robotnice są diploidalne, podczas gdy trutnie są osobnikami haploidalnymi. Pszczoły przechodzą przeobrażenie zupełne, to znaczy, że z jaj wylęgają się larwy (czerwie), a te przekształcają się w nieruchomą poczwarkę. Dopiero z poczwarki (która zresztą kształtem przypomina dorosłą pszczołę) wykluwa się postać dorosła – imago.
[edytuj] Zaratusztrianizm 2 lipca 2005
Zaratusztrianizm – najstarsza, wciąż istniejąca religia monoteistyczna, założona przez Zaratusztrę ok. 1400-1200 r. p.n.e., w północno-wschodnim Iranie. Religia ta wywodzi się z pierwotnych wierzeń ludów indoeuropejskich, żyjących na terenach obecnego północnego Iranu, zwanych mazdaizmem. Zaratusztrianizm był religią państwową w trzech kolejnych imperiach istniejących na terenie współczesnego Iranu i Iraku – państwie Achemenidów, Seleucydów i imperium Partów. Miał bardzo silny wpływ na inne religie – hinduizm, judaizm i poprzez judaizm na chrześcijaństwo i islam. Takie podstawowe zasady tych religii jak Sąd Ostateczny, wędrówka duszy po śmierci do piekła lub nieba, wiara w Diabła, Ducha Świętego, filozoficzna konstrukcja Trójcy Świętej i nadejście Syna Bożego, są w dużym stopniu zapożyczone z zaratusztrianizmu.
[edytuj] Szwoleżerowie gwardii 26 czerwca 2005
Szwoleżerowie gwardii – najsłynniejszy oddział polski epoki napoleońskiej i jeden z najsłynniejszych oddziałów polskich żołnierzy w historii. Utworzony dekretem cesarza Napoleona I, podpisanym 9 kwietnia 1807 r. w Kamieńcu Suskim (Finckenstein) jako I Régiment de chevau-legeres (polonais) de la Garde Impériale (I Pułk Lekkokonny (Polski) Gwardii Cesarskiej). Wsławiony szczególnie szarżą na przełęczy Samosierra. Projektując mundury szwoleżerów wzorowano się na kawalerii narodowej sprzed 1794 r. Granatowa kurtka miała karmazynowy kołnierz, mankiety i wyłogi. Obcisłe spodnie (rajtuzy) takiegoż koloru były podszyte skórą i ozdobione karmazynowym, pojedynczym lampasem.
[edytuj] Joseph Louis Lagrange 18 czerwca 2005
Joseph Louis Lagrange, ur. 25 stycznia 1736 r. w Turynie, zm. 10 kwietnia 1813 roku w Paryżu. Matematyk i astronom francusko-włoskiego pochodzenia, pracujący we Francji i przez dwadzieścia lat w Berlinie dla króla pruskiego Fryderyka II. Jego prace mają do dziś kluczowe znaczenie w teorii liczb, algebrze, analizie matematycznej i rachunku prawdopodobieństwa. Rozwiązał też kilka podstawowych problemów astronomicznych i stworzył podstawy matematyczne mechaniki.
[edytuj] Mars – 12 czerwca 2005
Mars to czwarta według oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego. Nazwa planety pochodzi od imienia rzymskiego boga wojny – Marsa. Zawdzięcza ją swej barwie, która przy obserwacji wydaje się być rdzawo-czerwona i kojarzyła się starożytnym z pożogą wojenną. Postrzegany odcień wynika stąd, że powierzchnia planety jest pokryta tlenkami żelaza. Mars posiada dwa niewielkie księżyce o nieregularnych kształtach – Phobosa i Deimosa – prawdopodobnie są to dwie asteroidy przechwycone przez pole grawitacyjne planety. Przypuszcza się, że mogło na niej kiedyś powstać życie, jednak obecnie nie ma na to solidnych dowodów.
[edytuj] Cichociemni – 4 czerwca 2005
Cichociemni – skoczkowie spadochronowi, żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, (pierwowzór polskich wojsk powietrzno-desantowych). Zrzucani do okupowanej Polski podczas II wojny światowej. Cichociemni zasilali struktury Armii Krajowej. Imię „Cichociemnych” nosi najsłynniejsza polska jednostka specjalna Wojskowa Formacja Specjalna GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
[edytuj] Pochwa 29 maja 2005
Pochwa (łac. vagina) to mięśniowo – błoniasty, silnie rozciągliwy i elastyczny przewód, długości 5 cm do 14 cm stanowiący połączenie między macicą, a przedsionkiem pochwy stanowiącym część sromu kobiecego występujący u samic ssaków. Stopniowo się rozszerza; w części środkowej ma około 2 cm do 3 cm szerokości. Pochwa stanowi miejsce wprowadzenia nasienia, obejmując prącie w czasie kopulacji oraz drogę, którą wydostaje się płód podczas porodu, a także drogę odpływu krwi menstruacyjnej.
[edytuj] Św. Augustyn 22 maja 2005
Św. Augustyn, właściwie Aureliusz Augustyn z Hippony, był filozofem, teologiem, organizatorem kościelnym. Uznawany jest przez Kościół katolicki za świętego i jednego z ojców Kościoła. Augustyn jest najbardziej znany jako autor własnej koncepcji filozoficznej chrześcijaństwa, która była przez ponad 700 lat oficjalnie obowiązującą w Kościele katolickim doktryną, aż do jej odrzucenia przez Sobór Trydencki i przyjęcia zamiast niej teorii Tomasza z Akwinu, obowiązującej w Kościele do dzisiaj.
[edytuj] Zakon krzyżacki 15 maja 2005
Zakon krzyżacki jest popularną nazwą zakonu o oficjalnej nazwie „Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie”. Zakon ten był obok joannitów i templariuszy jednym z trzech największych zakonów rycerskich, które powstały na fali krucjaty w XII wieku. Początki zakonu krzyżackiego to oblężenie Akki w 1190 roku, w trakcie którego rycerze krzyżowi pochodzenia niemieckiego założyli przy szpitalu zorganizowanym przez mieszczan z Lubeki, nieformalne stowarzyszenie.
[edytuj] Teoria modeli 8 maja 2005
Teoria modeli (nazywana też czasem semantyką logiczną) to dział logiki matematycznej zajmujący się badaniem własności modeli teorii aksjomatycznych i zależności między nimi. Dziedzina ta jest w znacznym stopniu powiązana z algebrą i teorią mnogości, ale ma też mocno rozbudowany własny aparat pojęciowy i w swojej współczesnej postaci jest w pełni samodzielną dziedziną wiedzy.
[edytuj] Wilczy Szaniec 1 maja 2005
Wilczy Szaniec (niem. Wolfsschanze) – w latach (1941-1944) główna kwatera Adolfa Hitlera i Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych (OKW). Wilczy Szaniec był jedną z kwater głównych (niem. Führerhauptquartier – FHQ) Hitlera. (Przyjmuje się, że kwaterą główną było miejsce, gdzie przebywał wódz – führer). W nazwie (kryptonimie) kwatery znajdowało się zwykle słowo wilk (niem. Wolf), od pseudonimu partyjnego Hitlera – „Pan Wilk” (niem. Herr Wolf)
[edytuj] Przeciwciało 23 kwietnia 2005
Przeciwciałami albo immunoglobulinami nazywamy białka wydzielane przez limfocyty B (a ściślej: przez komórki plazmatyczne), mające zdolność do swoistego rozpoznawania antygenów. Przeciwciała odgrywają zasadniczą rolę w obronie organizmu przed bakteriami i pasożytami zewnątrzkomórkowymi oraz, w znacznie mniejszym stopniu, pasożytami i bakteriami wewnątrzkomórkowymi.
[edytuj] Epikureizm 11 kwietnia 2005
Epikureizm – antyczna, grecka filozofia życia zapoczątkowana przez Epikura. Dla tego sposobu filozofowania kluczowym pytaniem było – jak osiągnąć szczęście w życiu doczesnym. Mimo takich założeń pierwotnych epikureizmu, jego koncepcje metafizyczne, zwłaszcza w teorii poznania, miały później znaczny wpływ na filozofów niemal do czasów współczesnych. Epikureizm był jako system etyczny z gruntu hedonistyczny, tj. zakładał, że dobro = przyjemność i dlatego życie szczęśliwe to życie, w którym suma doznanych przyjemności jest większa niż suma cierpienia.
[edytuj] Esperanto 2 kwietnia 2005
Esperanto to język międzynarodowy, mający swe źródła w systemie stworzonym przez Ludwika Zamenhofa w 1887. Twórca języka początkowo nazwał je po prostu 'internationa lingvo'. Esperanto (dosł. mający nadzieję) było początkowo pseudonimem Ludwika Zamenhofa. Znakiem esperanto jest zielona gwiazdka (zieleń – kolor nadziei), która znajduje się także na fladze esperanckiej.
[edytuj] Skaningowy mikroskop tunelowy – 24 marca 2005
Skaningowy mikroskop tunelowy (STM od ang. Scanning Tunneling Microscope) umożliwia uzyskanie obrazu powierzchni materiałów przewodzących ze zdolnością rozdzielczą rzędu pojedynczego atomu. Uzyskanie obrazu powierzchni jest możliwe dzięki wykorzystaniu zjawiska tunelowego, od którego przyrząd ten wziął swoją nazwę.
[edytuj] Sprawiedliwy wśród Narodów Świata – 15 marca 2005
Medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (transliteracja z hebrajskiego: Kasidai Umot Olam) – najwyższe izraelskie odznaczenie cywilne nadawane nie-Żydom. Medal i dyplom zostały powołane dekretem Knesetu w 1953. Na medalu widnieje pochodzący z Talmudu napis „Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat”. Kapituła instytutu pamięci Yad Vashem przyznaje wyróżnienie osobom i rodzinom (uhonorowano również francuskie miasteczko Le Chambon-sur-Lignon), które z narażeniem własnego życia ratowały Żydów podczas II wojny światowej.
[edytuj] RMS Titanic – 9 marca 2005
RMS (ang. Royal Mail Steamer) Titanic – angielski parowy transatlantyk pasażerski klasy Olympic, należący do towarzystwa okrętowego White Star Line. Podczas swojego dziewiczego rejsu z Southampton do Nowego Jorku przez Cherbourg i Queenstown, zderzył się 14 kwietnia 1912 roku z górą lodową i zatonął. Jego katastrofa spowodowała nowelizację praw i zasad bezpieczeństwa morskiego.
[edytuj] Vincent van Gogh – 20 stycznia 2005
Vincent van Gogh (30 marca 1853 – 29 lipca 1890), malarz holenderski, ekspresjonista. Jest obecnie uznawany za największego malarza holenderskiego od czasów Rembrandta. Jednak dla dziewiętnastowiecznej publiczności jego doświadczenia z czystym kolorem nie były zrozumiałe, dlatego też za życia artysty nieomal żaden z obrazów nie został sprzedany. Twórczości malarskiej van Gogh poświęcił się dosyć późno, bo w dwudziestym siódmym roku życia. Mając lat trzydzieści siedem namalował ostatni obraz w życiu. Po dziesięciu latach pracy artystycznej pozostało po nim około ośmiuset płócien, kilkaset rysunków, szkiców i litografii. Jego najbardziej znanym dziełem są Słoneczniki. W wyniku choroby psychicznej Van Gogh odciął sobie ucho, zaś później popełnił samobójstwo.
[edytuj] Seleukos I Nikator, 13 stycznia 2005
Seleukos I Nikator był jednym z diadochów – byłych dowódców Aleksandra Macedońskiego, którzy w krwawych wojnach podzielili między siebie imperium pozostawione przez tego wielkiego zdobywcę. Mimo, że w chwili śmierci Aleksandra w 323 p.n.e. Seleukos nie był brany pod uwagę przy dzieleniu schedy po zmarłym, to właśnie on ponad czterdzieści lat później, w ostatnich tygodniach swojego życia, znalazł się najbliżej ponownego zjednoczenia zdobyczy Aleksandra.
[edytuj] Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie, 29 grudnia 2004
Powstały w latach 1477-1489 ołtarz Wita Stwosza w Bazylice Mariackiej w Krakowie jest największym gotyckim ołtarzem w Europie. Konstrukcja ołtarza o wymiarach 11 x 13 m., wykonana jest w drewnie dębowym, natomiast tło w modrzewiu. Figury wyrzeźbione są z litych kloców lipowych. Ołtarz został ufundowany przez mieszczan krakowskich, Wit Stwosz otrzymał za niego wynagrodzenie równe rocznemu budżetowi miasta.
[edytuj] Vickers E, 20 grudnia 2004
Vickers E to czołg lekki z okresu międzywojennego, produkowany przez brytyjską firmę Vickers na eksport do wielu krajów świata. Była to jedna z bardziej znaczących konstrukcji czołgów w historii rozwoju tej broni – przed II wojną światową był drugim najszerzej rozpowszechnionym typem czołgu na świecie, po czołgu Renault FT-17. Czołgi te używane były też w Wojsku Polskim.
[edytuj] Śródziemie, 6 grudnia 2004
Śródziemie to fikcyjna pradawna kraina, literacka wizja okresu w historii Ziemi, która ma miejsce około sześć lub siedem tysięcy lat temu. W Śródziemiu dzieje się większość opowieści J.R.R. Tolkiena. Nazwa ta używana jest zarówno na określenie całego świata (Ardy) opisanego w Hobbicie, Władcy Pierścieni i Silmarillionie, jak i w węższym sensie, jako nazwa głównego kontynentu tej planety. Jest tłumaczeniem staronordyckiego słowa Midgard – świata ludzi w mitologii nordyckiej, która w dużym stopniu zainspirowała autora.
[edytuj] Gepard, 12 listopada 2004
Gepard jest najszybszym zwierzęciem lądowym, na krótkich dystansach może osiągnąć prędkość do 110 km/h. Dorosły osobnik waży od 39 do 65 kg a długość ciała wynosi od 112 do 135 cm. Gepardy są dużo mniej agresywne niż inne wielkie koty i jako jedyne z kotowatych nie polują z ukrycia, lecz polegając na swojej szybkości. Na wolności spotykane głównie w Afryce, w przeszłości również w Indiach i na płaskowyżu irańskim, gdzie zostały udomowione i używane do polowań. Szacuje się, że na swobodzie żyje ok. 12 tys. gepardów.
[edytuj] Tadeusz Kościuszko, 4 listopada 2004
Generał Tadeusz Kościuszko (1746 – 1817) – polski i amerykański wojskowy, inżynier, patriota, bojownik o niepodległość. W latach 1776-1783 brał udział w walkach o niepodległość Stanów Zjednoczonych. W uznaniu zasług, m.in. przy oblężeniu Saratogi mianowany generałem brygady. Po powrocie do kraju brał udział w walce z targowicą. W 1794 został Naczelnikiem insurekcji. Pobił wojska carskie pod Racławicami. Po klęsce pod Maciejowicami uwięziony przez Rosjan. Po uwolnieniu mieszkał we Francji, brał udział w tworzeniu legionów polskich. Umarł w Szwajcarii, pochowany na Wawelu.
[edytuj] Hjørring, 25 października 2004
Hjørring to największe (ok. 25 tys. mieszkańców) miasto Vendsyssel – północnej części Płw. Jutlandzkiego w Danii. Jest jednym z najstarszych duńskich miast – prawa miejskie otrzymało w 1243 roku, a pierwsze ślady osadnictwa pochodzą sprzed 10 tysięcy lat. Nazwa miasta pochodzi od staronordyckiego Hjórr (miecz). Od 1982 roku w Hjørring rozgrywane są największe na świecie międzynarodowe mistrzostwa w piłce nożnej dzieci i młodzieży Dana Cup.
[edytuj] Kaligrafia arabska, 15 października 2004
Kaligrafia arabska to zdobnictwo oparte na piśmie arabskim. Stanowi jedną z ważniejszych gałęzi sztuk pięknych w świecie muzułmańskim. Jedną z jego form jest powstałe w VII wieku pismo monumentalne – maszk, służące do zapisu Koranu. Inną ważną formą jest pismo kancelaryjne. Kaligrafia często stanowi jeden z elementów zdobniczych architektury islamu.
[edytuj] Piwo, 4 października 2004
Piwo to napój niskoalkoholowy uzyskiwany bez destylacji w wyniku fermentacji zbóż – głównie jęczmienia. Piwo warzono już w państwie Sumerów ponad 6 tysięcy lat temu. Babilończycy potrafili wytworzyć 20 gatunków piwa, pito je również w starożytnym Egipcie i Imperium Rzymskim. Fiński poemat Kalewala poświęca piwu dwukrotnie więcej miejsca niż stworzeniu świata. Chmiel, nadający piwu charakterystyczny, gorzki smak, zaczęto dodawać dopiero w XVI wieku. Piwa jasne powstają w wyniku fermentacji dolnej, natomiast ciemne w procesie fermentacji metodą górną.
[edytuj] ORP Orzeł, 18 września 2004
Okręt podwodny ORP Orzeł zwodowany został 15 stycznia 1938 r. Zbudowano go w stoczni Royal Schelde w Vlissigen w Holandii za pieniądze ze zbiórki przeprowadzonej w latach 1927-35. W pierwszych dniach wojny operował na wodach Zatoki Gdańskiej. Internowany w Tallinie, zdołał uciec 18 września 1939 r., po objęciu dowództwa przez kapitana Jana Grudzińskiego. W połowie października dotarł do wybrzeży Wielkiej Brytanii, skąd po remoncie, operując na Morzu Północnym, zatopił dwa niemieckie okręty. W ostatni rejs wypłynął 23 maja 1940 r. Zatonął prawdopodobnie między 24 maja a 1 czerwca 1940 roku. Jego wraku nigdy nie odnaleziono.
[edytuj] Wielorybnictwo, 6 września 2004
Wielorybnictwo to polowanie na wieloryby i inne duże walenie w celu pozyskania dostarczanych przez nie surowców: olbrotu, fiszbinu, ambry i innych. Wielorybnictwo intensywnie rozwijało się do początków XX wieku; w miarę jak liczba waleni spadała, a surowce przez nie dostarczane zaczęto zastępować innymi zaczęło gwałtownie tracić na znaczeniu. Mięso wieloryba nigdy nie było cenione dla jego smaku, stanowiło jednak ważne źródło białka. Do dziś walenie są źródłem pożywienia Inuitów.
[edytuj] Godło Kanady, 30 sierpnia 2004
Godło Kanady zostało ustanowione 30 kwietnia 1921 roku proklamacją królewską Jerzego V. Na godło składają się: pięciodzielna tarcza nawiązująca do rodowodu pierwotnych kolonizatorów Kanady, okrągła wstęga, na której spoczywa tarcza, królewski, złoty hełm zwieńczający tarczę. Godło zwieńcza ukoronowany lew. Tarczę podpierają stojący lew trzymający flagę brytyjską i stojący jednorożec, trzymający flagę burbońską.
[edytuj] Bazylika Katedralna pw. św. Piotra i Pawła, 3 sierpnia 2004
Bazylika Katedralna pw. św. Piotra i Pawła w Poznaniu to jeden z najstarszych polskich kościołów i najstarsza polska katedra. Jest ona przypuszczalnym miejscem chrztu Mieszka I. Powstała w drugiej połowie X wieku, a w 968 podniesiono ją do rangi katedry. Była to siedziba pierwszego misyjnego biskupa Polski Jordana. Papież Jan XXIII w 1962 nadał katedrze tytuł bazyliki mniejszej.
[edytuj] Judaizm, 25 lipca 2004
Judaizm jest religią monoteistyczną, ukształtowaną ok. 1200 lat p.n.e. i wyznawaną przez Żydów. Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko stwórcą świata, także jego stałym opiekunem. Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się jego nakazom. Z judaizmu wywodzą się wszystkie religie abrahamiczne.
[edytuj] Immanuel Kant, 13 lipca 2004
Immanuel Kant (1724-1804) to niemiecki filozof uznawany za ostatniego z wielkich myślicieli oświecenia. Największym dokonaniem Kanta było przenicowanie dotychczasowych koncepcji w dziedzinie teorii poznania oraz wprowadzenie rewolucyjnych pomysłów w tej dziedzinie; zajmował się również teorią bytu i etyką. Podstawą jego badań było nieprzyjmowanie żadnych wstępnych założeń oraz krytyczna ocena dotychczasowych osiągnięć filozofii.
