Bitwa pod Gołębiem

Z Wikipedii

Bitwa pod Gołębiem Potop szwedzki
Data	18 lutego 1656
Miejsce	Gołąb
Wynik	zwycięstwo Szwedów
Przyczyna	próba opanowania basenu Morza Bałtyckiego przez Szwedów
Terytorium	Lubelszczyzna, ujście Wieprza do Wisły
Walczące strony I Rzeczpospolita Szwecja Dowódcy Stefan Czarniecki Karol X Gustaw Siły 370 husarii 300 dragonów (rekruci) 1970 pancerni 6005 Szwedów ok. 3000 Polaków (rekruci) Straty ok. 150 100-200

Bitwa pod Gołębiem - 18 lub 19 lutego 1656, klęska Polaków dowodzonych przez Stefana Czarnieckiego. Zwycięstwo odnosi Karol Gustaw, król Szwecji.

Spis treści 1 Przed bitwą 2 Bitwa 3 Po bitwie 4 Ciekawostki 5 Bibliografia 6 Linki zewnętrzne 7 Przypisy

[edytuj] Przed bitwą

Wojska szwedzkie pod dowództwem Karola X Gustawa rozłożyły się obozem pod wsią Gołąb, czekając na wojska Stefana Czarnieckiego. Wobec rozproszenia wojsk obu stron bitwa ta rozwijała się w miarę przybywania na pole boju kolejnych oddziałów. Polskie wojska podzielone były na dwa oddziały: hetmański pod Machowskim i królewski pod Czarnieckim. Po obu stronach znaleźli się nowo zaciągnięci żołnierze - po stronie szwedzkiej znalazło się około 1500 nowo zaciągniętej polskiej kawalerii (i około 1700 zaprawionych w boju polskich kawalerzystów, głównie pancerni i lekka jazda).

[edytuj] Bitwa

Na wroga trafił pierwszy oddział Machowskiego i był to oddział duńskiego hrabiego Waldemara. Po salwie armatniej kartaczami polski atak się załamał i udało się ponownie zaprowadzić ład w oddziałach. Następnie nadciągnęły odddziały gen. Douglasa z posiłkowymi polskimi oddziałami Niemirycza oraz dragonią^[1]

Atak wojsk Douglasa został powstrzymany przez przybycie chorągwi husarskiej wojewody sandomireskiego Władysława Myszkowskiego i chorągwi husarskiej Jana Zamoyskiego oraz dalszych polskich oddziałów Stefana Czarnieckiego. Polska szarża odrzuciła wojsko Douglasa i Waldemara na brzeg Wisły, tak, że część wojska szwedzkiego znalazła się w rzece.

W tym momencie nadeszły kolejne oddziały szwedzkie i Czarniecki wydał rozkaz szarży drugiemu rzutowi oddziału Machowskiego i kilku świeżym chorągwiom, jednak przybywające na pole walki nowe oddziały rajtarii zagroziły odcięciem odwrotu polskim wojskom przy prawie trzykrotnej przewadze liczebnej. W tym momencie Czarniecki wydał rozkaz odwrotu i tylko pójście polskich wojsk w rozsypkę uchroniło je przed całkowitą klęską. Po bitwie oddziały Czarnieckiego ścigane były przez polskie oddziały wierne królowi Szwecji.

[edytuj] Po bitwie

Bitwa ta jest znana jako jedna z największych klęsk wojsk dowodzonych przez Stefana Czarnieckiego. Mimo to warto mieć na uwadze przewagę liczebną wojsk szwedzkich, jak i fakt, że nie wszystkie polskie oddziały brały udział w bitwie^[2].

[edytuj] Ciekawostki

Bitwę ta opisał dość wiernie Henryk Sienkiewicz w powieści Potop^[3]:

(...) Po czym^[4] Aleksandra Macedońskiego wspominał, z którym lubił być porównywany, i szedł naprzód, goniąc pana Czarnieckiego; ten zaś, nie mając sił tak wielkich ani ćwiczonych, umykał się przed nim, ale umykał jak wilk, gotów zawsze się zwrócić. Czasem też szedł przed Szwedami, czasem po bokach, a czasem, zapadłszy w głuchych lasach, puszczał ich naprzód, tak iż oni myśleli, że jego gonią, a on właśnie szedł za nimi, wycinał opieszałych, tu i owdzie uszczknął cały podjazd, znosił idące wolniej pułki piesze, napadał na wozy z żywnością. I nigdy Szwedzi nie wiedzieli, gdzie jest, z której strony uderzy. Nieraz w zmrokach nocnych rozpoczynali ogień z armat i muszkietów do zarośli, sądząc, że nieprzyjaciela mają przed sobą. Nużyli się śmiertelnie, szli w chłodzie, głodzie i zmartwieniu, a ów - vir molestissimus - wisiał ciągle nad nimi, jako chmura gradowa wisi nad łanem zboża. Na koniec dopadli go pod Gołębiem, niedaleko ujścia Wieprza do Wisły. Niektóre chorągwie polskie, stojące w gotowości rzuciwszy się z impetem na nieprzyjaciela, rozniosły postrach i zamieszanie. Więc naprzód skoczył pan Wołodyjowski ze swoją laudańską chorągwią i wsparł królewicza duńskiego Waldemara; zaś pan Kawecki Samuel i młodszy Jan stoczyli z pagórka pancerną chorągiew na najemnych Angielczyków Wikilsona - i w mgnieniu oka pożarli ich, jako szczupak pochłania klenia, zaś pan Malawski zwarł się z księciem biponckim tak szczelnie, iż ludzie i konie pomieszali się ze sobą jako kurzawa, którą dwa wichry z przeciwnych stron przyniosą i jeden wir z niej uczynią. W mgnieniu oka zepchnięto Szwedów ku Wiśle, co widząc Duglas pospieszył swoim z wyborową rajtarią na ratunek. Lecz rozpędu i te nowe posiłki wstrzymać nie mogły; poczęli więc Szwedzi skakać z wysokiego brzegu na lód, padając trupem tak gęsto, że czernili się na śnieżnym polu jako litery na białej karcie. Legł królewicz Waldemar; legł Wikilson, a książę biponcki, obalon z koniem, nogę złamał - legli wszelako i obaj panowie Kaweccy, i pan Malawski, i Rudawski, i Rogowski, i pan Tymiński, i Choiński, i Porwaniecki, jeden tylko pan Wołodyjowski, chociaż się w szwedzkie szeregi jako nurek w wodę z głową zanurzał, najmniejszej rany nie poniósł.

Tymczasem przyciągnął sam Karol Gustaw z główna siłą i armatami i naówczas zmieniła się postać boju. Inne Czarnieckiego pułki, niekarne i nie wyćwiczone, nie umiały stanąć na czas w ordynku; niektóre koni nie miały pod ręką, inne, po dalszych wsiach leżące, wbrew rozkazom, aby ciągle były w pogotowiu, zażywały wczasu po chatach. Na owe gdy nieprzyjaciel natarł niespodzianie, wnet poszły w rozsypkę i ku Wieprzowi umykać poczęły. Więc pan Czarniecki kazał trąbić na odwrót, aby tamtych pułków, które pierwsze uderzyły, nie wygubić. Jedni poszli tedy za Wieprz, inni do Końskowoli, zostawując pole i sławę zwycięstwa Karolowi, gdyż tych zwłaszcza, którzy za Wieprz uchodzili, długo ścigały chorągwie Zbrożka i Kalińskiego, przy Szwedach jeszcze zostające.

[edytuj] Bibliografia

• Skworoda Paweł, "Warka - Gniezno 1656", Bellona - Dom Wydawniczy Bellona 2004, ISBN 83-11097658
• Wimmer Jan, "Wojna Polsko-Szwedzka 1655 - 1660", Warszawa, 1973.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Northern Wars Battle of Golombi (en)

[edytuj] Przypisy