Format arkusza

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Format arkusza – to standardowe rozmiary arkusza papieru stosowane powszechnie w drukarniach i rysunku technicznym. Czasem pojęcie formatu stosuje się do arkuszy niepapierowych, np. format formy drukowej w drukarni offsetowej (czyli powlekanego warstwą światłoczułą arkusza blachy aluminiowej).

[edytuj] Norma ISO 216

W Polsce podstawowa norma arkuszy papieru jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Najbardziej znanym formatem tego rodzaju jest A4.

Formaty papieru - seria A.

Formaty papieru - seria B.

Formaty papieru - seria C.

Norma ta pierwotnie została stworzona przez niemiecką instytucję DIN (DIN 476) w 1922 r., choć formaty papieru zawarte w tej normie powstały we Francji na przełomie XVIII i XIX w., i były już wcześniej powszechnie używane w Europie Zachodniej, oprócz Wielkiej Brytanii.

Norma ISO 216 definiuje trzy serie formatów: A, B i C. Format C określa głównie rozmiary kopert.

Stosunek boków w formacie A jest zawsze jak 1 do √2, aczkolwiek z zaokrągleniem do pełnych milimetrów. Taki stosunek długości boków powoduje, że po złożeniu arkusza na pół krótszymi bokami do siebie uzyskuje się dwa arkusze, o takiej samej proporcji boków, jak arkusz wyjściowy, choć oczywiście o innych wymiarach boków. Rozmiary formatu A0 są tak dobrane, aby jego powierzchnia wynosiła 1 m². Kolejne formaty z tej serii są tworzone przez dzielenie arkuszy w połowie ich dłuższego boku. Stąd format A1 jest połową A0, A2 połową A1 itd., jednak zawsze z zaokrągleniem do pełnych milimetrów.

Wymiary formatów B są średnią geometryczną z dwóch pośrednich wymiarów A (zatem i ich proporcje są jak 1 do √2), z zaokrągleniem do pełnych mm, np. wymiary boków B1 są średnią geometryczną z boków A1 i A0. Wreszcie, wymiary formatów C są średnią geometryczną z odpowiednich wymiarów A i B, np. format C2 jest średnią geometryczną z A2 i B2.

Seria formatów C jest głównie pomyślana do kopert. Ich numeracja informuje, jakiego rodzaju papier formatu A można bez składania umieścić w danej kopercie, np. do koperty C4 mieści się bez składania papier A4. Jeśli papier A4 zostanie raz złożony na pół, będzie miał wymiary A5 – a zatem zmieści się w kopercie C5. Dwukrotne złożony na pół papier A4 mieści się idealnie w kopercie C6. Także i w tym formacie proporce boków spełniają stosunek 1 do √2.

Ze względu na swoją praktyczność norma ta przyjęła się w większości krajów świata. Wyjątkiem są tylko USA, Kanada, Meksyk i Japonia. W USA i Kanadzie najbardziej popularnym formatem papierów jest system Letter-Legal-Executive, zaś w Japonii istnieje system, który ma nieco podobną strukturę do systemu ISO, ale z zupełnie innymi wymiarami niż w ISO. Istnieje też tradycyjna norma arkuszy drukarskich, które wciąż są w Polsce i wielu innych krajach świata w użyciu.

formaty zasadnicze		formaty pomocnicze
SZEREG A		SZEREG B		SZEREG C
Symbol formatu	Wymiary arkusza [mm]	Symbol formatu	Wymiary arkusza [mm]	Symbol formatu	Wymiary arkusza [mm]
4A0	1682×2378	—	—	—	—
2A0	1189×1682	—	—	—	—
A0	841×1189	B0	1000×1414	C0	917×1297
A1	594×841	B1	707×1000	C1	648×917
A2	420×594	B2	500×707	C2	458×648
A3	297×420	B3	353×500	C3	324×458
A4	210×297	B4	250×353	C4	229×324
A5	148×210	B5	176×250	C5	162×229
A6	105×148	B6	125×176	C6	114×162
A7	74×105	B7	88×125	C7	81×114
A8	52×74	B8	62×88	C8	57×81
A9	37×52	B9	44×62	C9	40×57
A10	26×37	B10	31×44	C10	28×40
—	—	—	—	DL	110×220
—	—	—	—	C7/6	81×162

[edytuj] System amerykański

System amerykański jest uproszczonym i nie do końca zdefiniowanym systemem wywodzącym się z tradycyjnego systemu brytyjskiego. Ze wszystkich formatów stosowanych w systemie amerykańskim największe znaczenie praktyczne mają letter ("listowy"), legal ("oficjalny") i executive ("biurowy"). Wszystkie te formaty są definiowane w calach.

Oprócz tego, we wszystkich instytucjach rządowych USA stosowano obowiązkowo format "government-letter" (8×10½ cala). Format ten wprowadził sekretarz handlu USA Herbert Hoover, który chciał w ten sposób zaoszczędzić na kosztach działania rządu USA, gdyż w tym czasie format ten był powszechnie stosowany w kołonotatnikach w szkołach na terenie tego kraju i arkusze papieru w tym formacie były tańsze od arkuszy w innych formatach. Format ten zniósł dopiero Ronald Reagan, ze względu na to, że nie obsługiwały go kserokopiarki, które zaczęły się masowo rozpowszechniać w latach jego prezydentury i które narzuciły współczesny format "US-legal". Format "government-letter" wciąż jednak pozostaje popularny w USA, jako podstawowy format papieru do kołonotatników.

Amerykańskie wymiary papieru są obecnie standardem w USA, Kanadzie i Meksyku.

Lista oficjalnych formatów stosowanych w USA:

Nazwa	Cale	[mm]	Proporcje
Quarto	10 × 8	254 × 203	1,25
Foolscap	13 × 8	330 × 203	1,625
Executive	10½ × 7¼	267 × 184	1,4483
Government-Letter	10½ × 8	267 × 203	1,3125
Letter	11 × 8½	279 × 216	1,2941
Legal	14 × 8½	356 × 216	1,6471
Ledger, Tabloid	17 × 11	432 × 279	1,5455
Post	19¼ × 15½	489 × 394	1,2419
Crown	20 × 15	508 × 381	1,3333
Large Post	21 × 16½	533 × 419	1,2727
Demy	22½ × 17½	572 × 445	1,2857
Medium	23 × 18	584 × 457	1,2778
Royal	25 × 20	635 × 508	1,25
Elephant	28 × 23	711 × 584	1,2174
Double Demy	35 × 23½	889 × 597	1,4894
Quad Demy	45 × 35	1143 × 889	1,2857
STMT	8½ × 5½	216 × 140	1,5455
A (Letter)	11 × 8½	279 × 216	1,2941
B (Ledger, Tabloid)	17 × 11	432 × 279	1,5455
C	22 × 17	559 × 432	1,2941
D	34 × 22	864 × 559	1,5455
E	44 × 34	1118 × 864	1,2941

[edytuj] Tradycyjny system brytyjski

Tradycyjny system brytyjski powstał w połowie XVIII w. i był w użyciu w Imperium Brytyjskim aż do jego upadku po II wojnie światowej. Z systemu tego wywodzi się współczesny system amerykański – pozostałe kraje dawnego Imperium przeszły w większości na system ISO 216. W samej Wielkiej Brytanii, system ten był stopniowo zastępowany systemem ISO od połowy lat 60. XX w. Pewne elementy tego systemu są jednak wciąż w użyciu w sądownictwie brytyjskim i na dworze królewskim.

System ten opiera się na kilkunastu podstawowych formatach papieru, których pochodne, podobnie jak w systemie ISO 216, tworzy się przez cięcie podstawowego formatu w połowie ich dłuższego boku. Formaty powstające przez cięcie formatów podstawowych oznacza się przedrostkami pochodzącymi z łaciny, np. poprzez trzykrotne złożenie na pół formatu "Royal" uzyskuje się format "Royal Octavo".

Niektóre, częściej używane formaty brytyjskie:

Nazwa	Cale	[mm]	Proporcje
Emperor	72 × 48	1829 × 1219	1,5
Antiquarian	53 × 31	1346 × 787	1,7097
Grand Eagle	42 × 28¾	1067 × 730	1,4609
Colombier	34½ × 23½	876 × 597	1,4681
Atlas*	34 × 26	864 × 660	1,3077
Imperial*	30 × 22	762 × 559	1,3636
Pinched Post	28½ × 14¾	724 × 375	1,9322
Elephant*	28 × 23	711 × 584	1,2174
Princess	28 × 21½	711 × 546	1,3023
Cartridge	26 × 21	660 × 533	1,2381
Royal*	25 × 20	635 × 508	1,25
Sheet and Half Post	23½ × 19½	597 × 495	1,2051
Medium*	23 × 18	584 × 457	1,2778
Demy*	22½ × 17½	572 × 445	1,2857
Large Post	21 × 16½	533 × 419	1,2727
Large Post	20 × 15½	508 × 394	1,2903
Copy Draught	20 × 16	508 × 406	1,25
Crown*	20 × 15	508 × 381	1,3333
Post*	19¼ × 15½	489 × 394	1,2419
Foolscap*	17 × 13½	432 × 343	1,2593
Small Foolscap	16½ × 13¼	419 × 337	1,2453
Brief	16 × 13½	406 × 343	1,1852
Pott	15 × 12½	381 × 318	1,2

[edytuj] System japoński

W Japonii obowiązuje norma JIS, która definiuje dwie główne serie formatów. Seria A – jest mniej więcej zgodna z serią A ISO 216, jednak nieco inaczej zaokrągla wymiary mniejszych formatów do pełnych mm. Wymiary serii B są zdefiniowane jako posiadające 1,5 raza mniejsze powierzchnie od wymiarów serii A. Stąd wymiary boków japońskiej serii B nie odpowiadają serii B ISO lecz są od niej średnio 1,22 raza mniejsze od odpowiednich wymiarów serii A.

W Japonii istnieje także kilka tradycyjnych wymiarów papieru, które są głównie stosowane do druku książek i nie występują w ogólnie dostępnych artykułach papierniczych. Dwa najbardziej znane wymiary tego rodzaju to Shiroko-ban i Kiku.

Tabela japońskich formatów papieru (rozmiary JIS w mm):

	B-	Shiroko ban 4×6/	Kiku
-0	1030 × 1456
-1	728 × 1030
-2	515 × 728
-3	364 × 515
-4	257 × 364	264 × 379	227 × 306
-5	182 × 257	189 × 262	151 × 227
-6	128 × 182	189 × 262
-7	91 × 128	127 × 188
-8	64 × 91
-9	45 × 64
-10	32 × 45
-11	22 × 32
-12	16 × 22

[edytuj] Formaty stosowane w drukarniach

W Polsce i wielu innych krajach, w drukarniach stosuje się formaty, które wywodzą się z długiej tradycji tego zawodu. Ich nazewnictwo przypomina nieco tradycyjny system brytyjski. Jest on oparty na mierze calowej. W Polsce tradycyjnie stosowano system zaczynający się od rozmiaru "pełnego" (folio) posiadającego złote proporcje, z którego poprzez kolejne cięcie w połowie tworzy się kolejne pod-formaty: