Hunley

Z Wikipedii

H.L. Hunley - okręt podwodny użyty przez siły Skonfederowanych Stanów Ameryki podczas wojny secesyjnej. "Hunley" był jednym z pierwszych okrętów podwodnych i pierwszym, który zatopił okręt wojenny w czasie działań bojowych.

Spis treści 1 Budowa 2 Próby 3 Działania bojowe 4 Skład załóg 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Budowa

W 1863, podczas wojny secesyjnej, z prywatnych funduszy przedsiębiorców Horacego L. Hunleya, Jamesa McClintocka i Baxtera Watsona rozpoczęto budowę okrętu podwodnego w Składzie Artykułów Żelaznych Park&Lyons w Mobile w stanie Alabama. Zbudowanie tej jednostki było możliwe dzięki wsparciu organizacji konfederackich inżynierów w Mobile oraz konfederackich służb specjalnych (Confederate Secret Service) kierowanych przez Edwarda Clarka Singera. Budową okrętu kierował James McClintock wraz z por. Williamem Alexandrem. Początkowo okręt ten nazywano Fish Boat lub Fish Torpedo Boat, lecz ostatecznie nadano mu imię H. L. Hunley. Formalnie nie przysługiwał mu skrót CSS przed nazwą, gdyż okręt ten nie został oficjalnie wcielony do marynarki wojennej Skonfederowanych Stanów Ameryki.

Aby skrócić czas budowy okrętu, wykorzystano kocioł lokomotywy, który został przecięty na pół. Między te połowy wstawiono pas stalowy szerokości 30,5 cm. Po zamontowaniu części dziobowej i rufowej oraz śruby z osłoną długość jednostki – według danych Jamesa McClintocka – wynosiła 12,19 m (12,01 m – według badań archeologicznych), szerokość – 1,07 m (1,17 m – według badań archeologicznych), zanurzenie zaś – 1,22 m.

Wnętrze okrętu mogło pomieścić 9 członków załogi, choć warunki ich pracy na pokładzie były prymitywne. Taka liczebność załogi wynikała z potrzeby nadania jednostce większej mobilności. W "H.L. Hunley" zastosowano ręczny napęd trójłopatowej śruby, wokół której znajdowała się pierścieniowa osłona. Śrubę wprawiano w ruch za pośrednictwem przekładni, przy wykorzystaniu wału korbowego biegnącego wzdłuż okrętu, obracanego ręcznie przez siedem osób siedzących na podłużnej ławce, dzięki czemu okręt mógł uzyskać prędkość około 2,5 węzłów. Ósmy funkcyjny pomagał korbiarzom oraz kontrolował pracę urządzeń znajdujących się w rufie. Natomiast dziewiąty funkcyjny był zarazem kapitanem okrętu i jego sternikiem.

Okręt miał dwa włazy oraz system przewodów do wymiany powietrza. Na dziobie i rufie okrętu znajdowały się zbiorniki balastowe, napełniane wodą i opróżniane za pomocą zaworów i ręcznych pomp, w celu zanurzenia i wynurzenia okrętu. Jako dodatkowy balast okręt miał żelazne obciążniki, przymocowane do dna śrubami, które w razie konieczności mogły być odkręcone z wnętrza okrętu w celu ułatwienia awaryjnego wynurzenia.

Do oświetlania wnętrza używano jednej świecy, która miała palić się 20–25 minut. Gdy płomień świecy zaczynał migotać z powodu braku tlenu, należało przystąpić do wynurzenia okrętu w celu wymiany powietrza. Okręt miał też składane rury do czerpania powietrza pod wodą (chrapy), lecz według źródeł, nie działały one właściwie. Do ustalenia głębokości zanurzenia wykorzystywano barometr rtęciowy, a do wyznaczania kursu – kompas. Uzbrojenie jednostki stanowiła mina wytykowa umieszczona na 5-metrowym wysięgniku na dziobie okrętu i zaopatrzona w harpun do wbicia jej w okręt przeciwnika. Podczas ataku, okręt podwodny miał płynąć na powierzchni, w stanie półzanurzonym. Po uderzeniu w burtę okrętu wroga i przyczepieniu miny, okręt podwodny miał się wycofać i odpalić minę za pomocą sznura, którym była połączona z okrętem podwodnym. Wcześniej dokonywano też prób z miną holowaną na linie długości 70 m.

[edytuj] Próby

Okręt opuścił stocznię w Mobile wiosną 1863. W czasie pierwszych prób okazało się, że konstrukcja nie należy do bezpiecznych. Bardzo często zawodził np. system umożliwiający zanurzenie. Ponadto ciągle istniało niebezpieczeństwo, że okręt utknie w mule i w związku z tym nie będzie w stanie odbić się od dna i wynurzyć się. 31 lipca 1863 przeprowadzono ostateczne próby z okrętem na rzece Mobile. Obserwowali je konstruktorzy, inwestorzy oraz dowódca Konfederackiej Marynarki Wojennej, admirał Franklin Buchanan. Ponieważ próby zakończyły się wynikiem pozytywnym (np. w teście wytrzymałościowym "H. L. Hunley" osiadł na dnie, załoga zaś przebywała w nim przez 2 h 35 min bez wypływania na powierzchnię dla zaczerpnięcia powietrza), zdecydowano użyć okrętu w działaniach bojowych przeciwko flocie Unii blokującej port Charleston.

Podczas prób okręt jednakże dwukrotnie zatonął z powodu błędów załóg. Za drugim razem, 15 października 1863 śmierć poniósł dowodzący nim budowniczy Horace L. Hunley. Okręt został następnie podniesiony z dna i z nową załogą wyruszył do walki z flotą Unii, pod nazwą "H. L. Hunley" na cześć konstruktora.

[edytuj] Działania bojowe

Porucznik George E. Dixon z 21 Regimentu Ochotników Alabamy obejmie dowództwo i poprowadzi okręt podwodny „H. L. Hunley” do wyjścia z portu bądź też tak daleko, jak tylko okaże się to możliwe, i zatopi każdą napotkaną jednostkę wroga. Wszyscy oficerowie Armii Konfederackiej są zobowiązani, a oficerowie Floty proszeni o udzielenie por. Dixonowi wszelkiej niezbędnej pomocy w realizacji jego zadań. Tak brzmiał rozkaz wydany 14 grudnia 1863 przez gen. Pierre’a G. T. Beauregarda, dowódcę obrony Charleston.

Ostatecznie, po skompletowaniu nowej załogi, której wszyscy członkowie zgłosili się na ochotnika, minęły jeszcze dwa miesiące, nim doszło do realizacji tego zadania bojowego. 17 lutego 1864 "H. L. Hunley" pod dowództwem por. George’a E. Dixona wyszedł z portu po zapadnięciu ciemności i przy spokojnym morzu, kierując się w stronę wykrytego okrętu Unii – slupa USS "Housatonic".

O 20:45 idąca w położeniu nawodnym jednostka została wykryta przez Johna Crosby, pełniącego wachtę na slupie stojącym na kotwicy około 2,5 mili morskiej od zagród zamykających wejście do portu. Mimo iż nie zidentyfikowano podejrzanej jednostki, ogłoszono alarm i podniesiono kotwicę. USS "Housatonic", nabierając prędkości, skierował się w kierunku okrętu podwodnego. Ten jednak zdołał uderzyć w burtę "Housatonic" i przyczepić minę, po czym przystąpił do zanurzenia, ostrzeliwany z broni ręcznej. Wybuch ładunku przełamał "Housatonic" na dwie części, które w ciągu około 5 minut zatonęły. Zginęło jednak jedynie 2 oficerów i trzech marynarzy załogi: kpt. John Williams, chor. Edward Hazeltine, Charles Muzzey, John Welsh i Theodore Parker.

Jednakże, po zatopieniu "Housatonic", zatonął również "Hunley" z całą załogą - przyczyny jego zatonięcia nie są na razie w pełni wyjaśnione (być może na skutek uszkodzeń doznanych przy wybuchu lub na skutek ostrzału). Okręt Hunley’a stał się znany z dwóch względów:

• po pierwsze – był okrętem feralnym (nazywano go „pływającą trumną”), gdyż zatonął trzykrotnie (choć nie z powodu wad konstrukcyjnych). Łącznie zginęły na nim 22 osoby, tzn. prawie trzy załogi (jedna załoga liczyła bowiem 9 osób). Uratowało się tylko 4 marynarzy, w tym pierwszy dowódca okrętu – por. John A. Payne. W drugiej katastrofie 15 października 1863 śmierć poniósł Horace L. Hunley i 7 członków załogi;
• po drugie – "H. L. Hunley" był pierwszym okrętem podwodnym, który wykonał udany atak i zatopił okręt nieprzyjaciela 17 lutego 1864.

Wrak "H. L. Hunley" został odnaleziony przez Amerykanów wiosną 1995, a wydobyty na powierzchnię 8 sierpnia 2000, po 136 latach. Po skomplikowanej konserwacji w Warren Lasch Conservation Center znajdzie miejsce w muzeum.

17 kwietnia 2004 odbył się uroczysty pogrzeb ośmiu członków załogi, których ciała zostały wydobyte z wraku. W ceremonii mającej miejsce w Charleston brały udział tysiące ludzi z całego USA, wielu z nich ubranych w mundury i stroje z czasów wojny secesyjnej.

[edytuj] Skład załóg

• I załoga:
  • por. John A. Payne, CSN
  • por. Charles H. Hasker, CSN
  • Charles L. Sprague, C
  • Jeremiah Donivan lub William Robinson, C¹
  • Frank Doyle, CSN
  • John Kelly, CSN
  • Michael Cane, CSN
  • Nicholas Davis, CSN
  • Absolum Williams, CSN
• II załoga
  • Horacy L. Hunley, C
  • Thomas Park, C
  • Robert Brockbank, CSN
  • Joseph Patterson, CSN
  • Charles McHugh, CSN
  • John Marshall, CSN
  • Henry Beard, CSN
  • Charles L. Sprague, C
• III załoga
  • por. George E. Dixon, CSA
  • kpr. C. F. Carlson, CSA
  • bosmanmat James A. Wicks, CSN
  • Arnold Becker, CSN
  • Frederick J. Collins, CSN²
  • C. F. Simkins, CSN³
  • Joseph Ridgeway, CSN
  • White, C
  • James Hayes, C⁴

Oznaczenia: CSN – Konfederacka Marynarka Wojenna; CSA – konfederackie wojska lądowe; C – osoba cywilna. Dowódców okrętu oznaczono czcionką półgrubą, a uratowanych członków załogi – kursywą.

¹ Niektóre źródła podają alternatywnie, że mógł być to Jeremiah Donivan lub William Robinson albo wymieniają tylko Williama Robinsona.

² Niektóre źródła podają, że mógł on mieć na imię Frank.

³ Niektórzy autorzy podają inną pisownię tego nazwiska – „Simpkins”.

⁴ Dotychczas podawano, iż był to Augustus Miller, lecz na podstawie ostatnich badań ustalono, iż był to James Hayes.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• http://www.hunley.org/ (ang.)
• Szczegółowa historia i konstrukcja (ang.)