Kanada

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Portal Kanada

Canada


Flaga Kanady	Godło Kanady

Dewiza: (łacin.) A Mari Usque Ad Mare
(Od morza do morza)

Język urzędowy

angielski, francuski

Język używany

agielski, francuski, chiński, włoski, niemiecki, pendżabski, hiszpański, portugalski, polski, arabski, tagalog, ukraiński, niderlandzki, wietnamski, grecki

Stolica

Ottawa

Ustrój polityczny

monarchia konstytucyjna

Głowa państwa

monarcha Elżbieta II

W jej imieniu

gubernator generalny
Michaëlle Jean

Szef rządu

premier Stephen Harper

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

2. na świecie
9 976 140 km²
8,92%

Liczba ludności
• całkowita (I 2007)
• gęstość zaludnienia

36. na świecie
32 815 000
3,3 osób/km²

Konfederacja Kanady

1 sierpnia 1867

Jednostka monetarna

dolar kanadyjski (CAD)

Strefa czasowa

UTC -3,5 do -8 - zima
UTC-2,5 do -7 - lato

O Canada

CDN

Kanada (ang. Canada) – państwo położone w Ameryce Północnej, które graniczy ze Stanami Zjednoczonymi na południu i północnym zachodzie (Alaska). Kanada rozciąga się od Oceanu Atlantyckiego na wschodzie, do Oceanu Spokojnego na zachodzie, od północy graniczy z Oceanem Arktycznym.

Kanada jest członkiem ONZ, NAFTA, Wspólnoty Narodów, Frankofonii, NATO, G8, APEC, UNESCO oraz szeregu organizacji branżowych.

Nazwa "Kanada" wywodzi się z języka, jakim posługiwali się Indianie (→ języki irokeskie). Pochodzi od słowa canada oznaczającego "wioska". Według podania, słowo zostało użyte przez indiańskiego przewodnika dla nazwania terenu w okolicach dzisiejszego Quebec City. Słowa były skierowane do Samuela de Champlain, który zrozumiał je jako nazwę kraju.

W praktyce nazwa "Kanada" używana była jako skrótowe określenie na The Dominion of Canada - "Dominium Kanady". Począwszy od lat pięćdziesiątych XX wieku władze Kanady zaczęły wycofywać z użycia nazwę "Dominium Kanady" na rzecz nazwy "Kanada". Jednakże pierwotne określenie ciągle bywa używane w oficjalnych dokumentach, w szczególności gdy chodzi o wyraźne odróżnienie rządu federalnego od rządów prowincjonalnych. W latach 90. XX wieku słowo "dominium" stało się coraz mniej popularne i obecnie wychodzi już z użycia.

[edytuj] Geografia

Zobacz więcej w osobnym artykule: geografia Kanady.

[edytuj] Historia

Historię Kanady można podzielić na kilka wyraźnie wyróżnionych okresów. Oddzielają je wydarzenia, które zmieniały oblicze kraju i zapoczątkowywały nowe epoki w rozwoju terenów Ameryki Północnej dziś zwanych Kanadą. Tymi okresami są:

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Ustrój polityczny

Kanada jest monarchią konstytucyjną. Głową państwa jest król lub monarcha. W jego/jej imieniu władzę sprawuje gubernator generalny i gubernatorzy porucznicy w prowincjach. Współcześnie jest to funkcja czysto tytularna i honorowa.

Kanada jest federacją, w której skład wchodzi 10 prowincji oraz 3 terytoria. Władze w prowincjach sprawują rządy prowincjalne, na których czele stoją premierzy prowincji Kanady. Władzę ustawodawczą na poziomie federalnym sprawuje Parlament Kanady. Władzę wykonawczą na poziomie federalnym sprawuje Rząd Federalny Kanady, na którego czele stoi premier Kanady.

Zobacz też: system sądowniczy w Kanadzie.

Istotnym elementem kanadyjskiego ustroju politycznego są partie polityczne. W wyborach parlamentarnych kandydaci na deputowanych, posiadający partyjne rekomendacje (także i niezależni), konkurują z sobą w jednomandatowych okręgach wyborczych. Partia zdobywająca największą ilość miejsc w parlamencie tworzy rząd z premierem, którym jest zawsze lider rządzącej partii. Jeśli z jakichś powodów w trakcie kadencji parlamentu partia rządząca zmieni swego lidera, automatycznie następuje zmiana na stanowisku premiera Kanady. Partia gromadząca drugą co do liczby ilość mandatów staje się oficjalną opozycją, a jej przewodniczący liderem opozycji.

Zobacz też: partie polityczne w Kanadzie.

[edytuj] Podział terytorialny

Zobacz więcej w osobnym artykule: podział administracyjny Kanady.

Każda z prowincji i terytoriów posiada swoje własne zgromadzenie legislacyjne oraz rząd o strukturach podobnych do federalnego. Zobacz poszczególne prowincje, aby poznać szczegóły struktur politycznych i administracyjnych poszczególnych części Kanady.

Podział administracyjny Kanady

	Prowincje Kanady	stolica	powierzchnia (w km²)	ludność (2001)
1	Alberta	Edmonton	661 848	3 064 249
2	Kolumbia Brytyjska	Victoria	944 735	4 095 900
3	Manitoba	Winnipeg	647 797	1 150 000
4	Nowy Brunszwik	Fredericton	72 908	757 100
5	Nowa Fundlandia i Labrador	Saint John's	405 212	533 800
6	Nowa Szkocja	Halifax	55 284	942 700
7	Ontario	Toronto	1 076 395	11 874 400
8	Quebec	Québec	1 542 056	7 410 500
9	Saskatchewan	Regina	651 036	1 015 800
10	Wyspa Księcia Edwarda	Charlottetown	5 660	138 500
	Terytoria Kanady	stolica	powierzchnia (w km²)	ludność (2001)
1	Nunavut	Iqaluit	2 093 190	28 200
2	Terytoria Północno-Zachodnie	Yellowknife	1 346 106	42 083
3	Jukon	Whitehorse	482 443	29 900

[edytuj] Ludność Kanady

Struktura wiekowa:
- Dzieci - 0 do 14 lat - 19%
- Młodzież i dorośli w wieku produkcyjnym - 15 do 64 lat - 64%
- Dorośli w wieku poprodukcyjnym - ponad 65 lat - 13%
Przyrost Naturalny: 1,02%
Wskaźnik urodzin 11,42 urodzin/1000 osób
Wskaźnik śmierci 7,39 śmierci/1000 osób
Wskaźnik migracji 6,2 migracji/1000 osób
Struktura płci:
- przy urodzeniu - 1,05 mężczyzn/kobiet
- poniżej 15 lat - 1,05 mężczyzn/kobiet
- 15 do 64 lat - 1,01 mężczyzn/kobiet
- ponad 64 lat - 0,74 mężczyzn/kobiet
- w całej populacji - 0,98 mężczyzn/kobiet
Śmiertelność noworodków - 5,08 śmierci/1000 urodzin
Średnia długość życia
- cała populacja - 79,45 lata
- mężczyźni - 76,04 lata
- kobiety - 83,2 lata
Wskaźnik urodzin - 1,64 dzieci/kobietę

[edytuj] Największe miasta w Kanadzie

	miasto	prowinicja	liczba mieszkańców (2001)
1	Toronto	Ontario	2 481 494
2	Montréal	Quebec	1 812 723
3	Calgary	Alberta	878 866
4	Ottawa	Ontario	774 072
5	Edmonton	Alberta	666 104
6	Winnipeg	Manitoba	619 544
7	Mississauga	Ontario	612 925
8	Vancouver	Kolumbia Brytyjska	545 671
9	Quebec		509 950
10	Hamilton	Ontario	490 268
11	Halifax	Nowa Szkocja	359 111
12	Surrey	Kolumbia Brytyjska	347 825
13	Laval	Quebec	343 005
14	London	Ontario	336 539
15	Brampton	Ontario	325 428
16	Longueuil	Quebec	311 838
17	Gatineau	Quebec	226 696
18	Markham	Ontario	208 615
19	Windsor	Ontario	208 402
20	Saskatoon	Saskatchewan	196 811

[edytuj] Języki Kanady

wg statystyk w 2001 roku (mowa tu o języku ojczystym)

angielski (oficjalny) - 17 352 315 mówiących
francuski (oficjalny) - 6 703 325
chiński (wszystkie warianty włączone) - 853 745
włoski - 469 485
niemiecki - 438 080
pendżabski - 271 220
hiszpański - 245 495
portugalski - 213 815
polski - 208 375
arabski - 199 940
tagalog - 174 060
ukraiński - 148 085
język niderlandzki - 128 670
wietnamski - 122 055
grecki - 120 360

[edytuj] Kultura

Zobacz więcej w osobnym artykule: kultura Kanady.

Kultura Kanady czerpie swe źródła z kultury amerykańskiej i brytyjskiej. W Quebec wykształciła się specyficzna kultura frankofońska. Kanada uznana za "tygiel narodów" wykształciła także wyjątkową mieszankę kulturową, zwaną multikulturalnością.

[edytuj] Polonia w Kanadzie

zobacz: Polonia w Kanadzie

Według spisu powszechnego z 2001 przynależność do polskiej mniejszości etnicznej zadeklarowało 817 085 osób. Większość Polaków w Kanadzie zamieszkuje południowe Ontario. Znaczne skupiska Kanadyjczyków polskiego pochodzenia spotyka się także w prowincjach Manitoba, Saskatchewan, Alberta i Quebec, a mniejsze społeczności w pozostałych prowincjach. Stawia to polską społeczność w Kanadzie jako jedenastą co do wielkości (pomijając grupę niedeklarujących jakiegokolwiek pochodzenia). Polonia tworzy wyraźną kulturowo i stosunkowo silną ekonomicznie mniejszość, aczkolwiek jest wyraźnie niedoreprezentowana na każdym poziomie administracyjnym.

Do współczesnych polityków polskiego pochodzenia działających w Kanadzie należą:

na poziomie federalnym
- Ed Komarnicki (MP Souris-Mouse Mountain Saskatchewan)
- Tom Lukiwski (MP Regina-Lumsden-Lake Centre Saskatchewan)
- Borys Wrzesnewskyj (MP Etobicoke-Centre Ontario)
na poziomie prowincjonalnym
- B. Poniatowski (MPP Manitoba)
- Kenneth R. Kowalski (MLA Alberta) Speaker of the Legislative Assembly
- Thomas Lukaszuk (MLA Alberta) ( jedyny MP/MLA/MPP urodzony na terytorium RP )
- Ks. D. Malinowski (MPP Manitoba)
- Carl Paproski (MLA Alberta)
- Ken Kowalski (MLA Alberta)
- Walter Szwender (MLA Alberta)
- Geo Topolinsky (MLA Alberta)
na poziomie samorządowym
- Peter Milczyn (radny reprezentujący Etobicoke-Lakeshore w Toronto)
- David Soknacki (radny reprezentujący Scarborough-East w Toronto)

W Kanadzie działa szereg organizacji polonijnych o różnym profilu. Przed władzami kanadyjskimi reprezentują je Kongres Polonii Kanadyjskiej zrzeszający większość z nich.

[edytuj] Postacie związane z Kanadą

Polonia w Kanadzie

Pełna lista osób związanych z Kanadą

[edytuj] Linki zewnętrzne

Oficjalna strona rządu Kanady
Polonia-Canada.com Strony Polonii Kanadyjskiej
Polishtown.ca Strona Internetowa Polonii Kanadyjskiej
Statistics Canada - narodowa agencja statystyczna - bieżące dane statystyczne
Canadian-based Information Systems - linki do większości instytucji, firm i organizacji w Kanadzie
Kanada Przewodnik Turystyczny Po Miastach i Parkach Narodowych

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Kanada

Państwa G8

Francja • Japonia • Kanada • Niemcy • Rosja • Stany Zjednoczone • Wielka Brytania • Włochy

Pakt Północnoatlantycki (NATO)

Belgia • Bułgaria • Czechy • Dania • Estonia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Islandia • Kanada • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy

Wspólnota Narodów (Commonwealth of Nations)

Europa
Wielka Brytania • Malta

Ameryka Północna
Kanada • Jamajka • Trynidad i Tobago • Barbados • Bahamy • Grenada • Dominika • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Antigua i Barbuda • Belize • Saint Kitts i Nevis

Ameryka Południowa
Gujana

Afryka
RPA • Ghana • Nigeria • Sierra Leone • Tanzania • Uganda • Kenia • Malawi • Zambia • Gambia • Botswana • Lesotho • Mauritius • Suazi • Seszele • Namibia • Mozambik • Kamerun

Azja
Indie • Pakistan • Sri Lanka • Malezja • Cypr • Singapur • Bangladesz • Malediwy • Brunei

Australia i Oceania
Australia • Nowa Zelandia • Samoa • Tonga • Papua-Nowa Gwinea • Wyspy Salomona • Vanuatu • Tuvalu • Kiribati • Nauru

Członkostwo zawieszone
Fidżi

Dawne państwa członkowskie
Irlandia • Hongkong • Nowa Fundlandia • Zimbabwe

Państwa Ameryki Północnej

Antigua i Barbuda • Bahamy • Barbados • Belize • Dominika • Dominikana • Grenada • Gwatemala • Haiti • Honduras • Jamajka • Kanada • Kostaryka • Kuba • Meksyk • Nikaragua • Panama • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Salwador • Stany Zjednoczone • Trynidad i Tobago

Terytoria autonomiczne i zależne: Anguilla • Antyle Holenderskie^[1] • Aruba • Bermudy • Brytyjskie Wyspy Dziewicze • Grenlandia • Gwadelupa • Kajmany • Martynika • Montserrat • Navassa • Portoryko • Saint-Barthélemy • Saint-Martin • Saint-Pierre i Miquelon • Turks i Caicos • Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych

↑ 15 grudnia 2008 Antyle Holenderskie przestaną istnieć, a w ich miejsce utworzonych zostanie 5 osobnych terytoriów zależnych Holandii: Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius i Sint Maarten

Źródło: "http://pl.wikipedia.org../../../k/a/n/Kanada.html"

Kategorie: Kanada • Państwa należące do NATO