Thomas Bernhard

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Thomas Bernhard (ur. 9 lutego 1931 - zm. 12 lutego 1989), austriacki pisarz i dramaturg, uważany za jednego z najwybitniejszych reprezentantów literatury niemieckojęzycznej.

Spis treści

1 Życie
2 Twórczość
- 2.1 Bernhard w Polsce
3 Wybrane dzieła
- 3.1 Proza
- 3.2 Dramaty
4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życie

Bernhard urodził się w Heerlen (Holandia) jako nieślubne dziecko Herty Fabjan (1904-1950) i Aloisa Zuckerstaettera (1905-1940). Większość dzieciństwa spędził w Wiedniu i w Seekirchen (Salzburg). Następnie, po ślubie matki w 1936 r., zamieszkał w Traunstein (Bawaria). Bernhard uczęszczał do szkoły podstawowej w Seekirchen, a później do narodowo-socjalistycznej (od 1945 r. katolickiej) szkoły z internatem, Johanneum. Zakończył edukację w 1947 r., aby zostać kupcem. Z powodu nieuleczalnej choroby płuc lata 1949-1951 spędził w sanatorium Grafenhof. W latach 1955-1957 studiował aktorstwo w Mozarteum w Salzburgu. Resztę życia poświęcił pisaniu. Zmarł w swym domu w Ohlsdorffie, dokąd przeprowadził się w roku 1965. Jego ostatnią wolą było zaprzestanie wystawiania jego sztuk na terenie Austrii, zabronił także wydawać dotąd nieopublikowane dzieła. O jego śmierci poinformowano dopiero po pogrzebie.

[edytuj] Twórczość

Thomas Bernhard, często krytykowany w Austrii jako Nestbeschmutzer (dosł. kalający własne gniazdo), a równocześnie wysoko ceniony za granicą, przez wielu jest uważany za geniusza.

Na jego twórczość w głównej mierze wpływało przejmujące poczucie samotności, a także nieuleczalna choroba, która spowodowała jego śmierć w kulminacyjnym momencie życia. Jedną z charakterystycznych cech stylu Bernharda jest monolog bohatera wyjaśniający - zwykle biernemu słuchaczowi - jego pogląd na świat, co jest zazwyczaj umotywowane jakąś określoną sytuacją.

Główni bohaterowie dzieł Bernharda, często uczniowie czy też, jak nazywał ich sam autor - Geistesmenschen - w swych tyradach przeciwko głupiej ludzkości potępiają wszystko, co ważne dla Austriaków: państwo (często określane jako Katolicko-Narodowo-Socjalistyczne), powszechnie uznane instytucje (jak np. wiedeński Burgtheater) i uwielbianych artystów. Jednakże pogląd na twórczość Bernharda nie powinien zawężać się tylko do wymienionych wyżej kwestii, gdyż jego dzieła niemal zawsze traktują o izolacji i postępującym samozniszczeniu ludzi dążących do doskonałości. Jest ona niemożliwa do osiągnięcia, ponieważ oznacza stagnację, a co za tym idzie - śmierć.

Es ist alles lächerlich, wenn man an den Tod denkt (Wszystko, w porównaniu ze śmiercią, jest farsą) - te słowa wypowiedział Bernhard, kiedy odbierał austriacką nagrodę narodową w 1968 r., co stało się przyczyną jednego z wielu skandali spowodowanych przez pisarza (de facto pośrednio przyczyniły się one do jego sławy). Na przykład powieść Holzfällen (Ścinanie drzew), wydana w roku 1984, przez lata nie mogła doczekać się publikacji z powodu oskarżenia o zniesławienie wystosowanego przez jednego z byłych przyjaciół pisarza. Wiele jego sztuk, a przede wszystkim Plac Bohaterów (1988), spotkało się z ostrą krytyką ze strony konserwatystów, którzy twierdzili, że Bernhard oczernia w nich Austrię. Zarówno Plac Bohaterów, jak i wiele innych dramatów zostało wystawionych przez kontrowersyjnego reżysera Burgtheater, Clausa Peymanna, który również nie uniknął krytyki (m.in. za wystawianie sztuk współczesnych i eksperymentatorskich, zamiast uznanej klasyki).

Bernhard spowodował zamieszanie nawet w momencie swojej śmierci, poprzez zakazanie publikacji i wystawiania swoich dzieł w obrębie granic Austrii do roku 2059. Jednakże wykonawcy jego ostatniej woli nie przestrzegają tego zakazu bardzo ściśle i uchylają go od czasu do czasu.

[edytuj] Bernhard w Polsce

W Polsce twórczość Thomasa Bernharda została rozpowszechniona głównie dzięki spektaklom Krystiana Lupy. W 1992 zaadaptował on na potrzeby spektaklu powieść Kalkwerk (I nagroda dla przedstawienia „za unikalny sposób teatralnej interpretacji, za złożoną i mistrzowską architekturę teatralną" na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Kontakt 1993 w Toruniu, najlepszy spektakl 10 Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych (2004), a także nagroda Wydarzenie Festiwalu; w roku 1998 w ramach Teatru TV dokonano rejestracji telewizyjnej spektaklu). Lupa nie poprzestał na Kalkwerku - wyreżyserował również Immanuela Kanta w Teatrze Polskim we Wrocławiu (1996), Rodzeństwo w Starym Teatrze (1996), w 2001 w Teatrze Dramatycznym w Warszawie dokonał adaptacji wydanej już po śmierci Bernharda powieści Wymazywanie, a w 2006 w tym samym teatrze zrealizował sztukę "Na szczytach panuje cisza".

Jednak Thomas Bernhard wciąż pozostaje w Polsce pisarzem mało znanym szerszej publiczności, choć wiele jego utworów ukazało się w polskich przekładach. W 2005 roku wydane zostały jego dwie ostatnie powieści: Wymazywanie (W.A.B.) oraz Dawni mistrzowie (Czytelnik).

[edytuj] Wybrane dzieła

[edytuj] Proza

In hora mortis 1958
Mróz 1963 (Frost; wyd. pol. 1979)
Amras 1964
Wzburzenie 1967 (Verstörung)
Prosa 1967
Ungenach 1968
An der Baumgrenze 1969
Watten. Ein Nachlaß 1969
Ereignisse 1969
Kalkwerk 1970 (Das Kalkwerk; wyd. pol. 1986)
Der Italiener 1971
Midland in Stilfs 1971
Chodzenie 1971 (Gehen)
Der Kulterer 1974
Autobiografie 1975 (Die Ursache. Eine Andeutung; wyd. pol. Wydawnictwo Literackie 1998)
Korekta 1975 (Korrektur)
Suterena 1976 (Der Keller. Eine Entziehung; wyd. pol. 1983)
Oddech 1978 (Der Atem. Eine Entscheidung; wyd. pol. 1983)
Ja 1978
Der Stimmenimitator 1978
Die Billigesser 1980
Chłód. Izolacja 1981 (Die Kälte. Eine Isolation; wyd. pol. Czytelnik 1987)
Ein Kind 1982
Beton 1982 (wyd. pol. Atut 2001)
Bratanek Wittgensteina. Przyjaźń 1982 (Wittgensteins Neffe. Eine Freundschaft; wyd. pol. Oficyna Literacka 1997)
Przegrany 1983 (Der Untergeher; wyd. pol. Czytelnik 2002)
Holzfällen. Eine Erregung 1984
Dawni mistrzowie. Komedia 1985 (Alte Meister. Komödie; wyd. pol. Czytelnik 2005)
Wymazywanie. Rozpad 1986 (Auslöschung. Ein Zerfall; wyd. pol. W.A.B. 2005)
Der deutsche Mittagstisch. Dramolette 1988
In der Höhe. Rettungsversuch, Unsinn 1989
Thomas Bernhard: Kurzprosa Bd. XIV der Werkausgabe 2003

[edytuj] Dramaty

Die Rosen der Einöde. Fünf Sätze für Ballett, Stimmen und Orchester 1959
Święto Borysa 1970 (Ein Fest für Boris; wyd. pol. Wydawnictwo Literackie 2001)
Ignorant i szaleniec 1972 (Der Ignorant und der Wahnsinnige)
Na polowaniu 1974 (Die Jagdgesellschaft)
Die Macht der Gewohnheit 1974
Der Präsident 1975
Die Berühmten 1976
Portret artysty z czasów starości 1977 (Minetti. Ein Porträt des Künstlers als alter Mann)
Immanuel Kant 1978 (wyd. pol. Wydawnictwo Literackie 2001)
Naprawiacz świata 1979 (Der Weltverbesserer, wyd. pol. Wydawnictwo Literackie 2001)
Przed odejściem w stan spoczynku 1979 (Vor dem Ruhestand. Eine Komödie von deutscher Seele; wyd. pol. Wydawnictwo Literackie 2001)
Na szczytach panuje cisza 1981 (Über allen Gipfeln ist Ruh. Ein deutscher Dichtertag um 1900; wyd. pol. Wydawnictwo Literackie 2001)
Am Ziel 1981
Der Schein trügt 1983
Der Theatermacher 1984
Rodzeństwo 1984 (Ritter, Dene, Voss; wyd. pol. Wydawnictwo Literackie 2004)
Einfach kompliziert 1986
Elisabeth II. Keine Komödie 1987
Plac Bohaterów 1988 (Heldenplatz; wyd. pol. Wydawnictwo Literackie 2004)