Topola biała
Z Wikipedii
| Topola biała | |
 Liście topoli białej |
|
| Systematyka | |
| Domena | jądrowce |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | naczyniowe |
| Nadgromada | nasienne |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | Rosopsida |
| Rząd | wierzbowce |
| Rodzina | wierzbowate |
| Rodzaj | topola |
| Gatunek | topola biała |
| Nazwa systematyczna | |
| Populus alba L. | |
Topola biała, białodrzew (Populus alba), gatunek drzew z rodziny wierzbowatych. W stanie dzikim rośnie przede wszystkim w środkowej i południowej Europie oraz w Azji (brak jej w Skandynawii, Irlandii i Azji Środkowej). W Europie Północnej sięga do 67° szerokości geograficznej północnej. W Polsce występuje dziko na całym niżu i w niższych położeniach górskich, poza tym jest często sadzony.
Spis treści |
[edytuj] Charakterystyka:[1][2]
- Pokrój
- Wyniosłe drzewo o wysokości do 30 m i szerokiej, kulistej koronie. Wskutek łatwego tworzenia pędów odroślowych czasami również w postaci krzewiastej. Rośnie bardzo szybko.
- Kora
- Na pniu ma mocno spękaną szaro-białą korę. W wyższych częściach pnia kora srebrzystoszara z dużymi przetchlinkami, o charakterystycznym romboidalnym kształcie. Na starszych gałęziach wyraźnie widoczne blizny.
- Drewno
- Jest miękkie, lekkie, łupliwe, łatwe w obróbce mechanicznej i nie ulegające paczeniu, beztwardzielowe i łatwo próchniejące. Zawiera bardzo dużo wody.
- Pędy
- Młode pędy, oraz pączki obficie okryte białym kutnerem. Pączki z wyraźnymi łuskami.
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe. Liście 3-5 klapowe o długości 6-12 cm. Ogonek liściowy długi i bocznie spłaszczony. Duże liście na długopędach mają długi ogonek i są głęboko klapowane. Od góry ciemnozielone i błyszczące, od spodu pokryte kutnerem i wybitnie srebrzyste. Liście na krótkopędach mają brzegi faliste, są mniejsze, eliptyczne-jajowate, nie są klapowane. Boczne nerwy liści nie dochodzą do ząbków. Jesienią przebarwiają się na żółto lub brązowo.
- Kwiaty
- Roślina dwupienna. Kwiaty zebrane w kwiatostany zwane kotkami. Kotki podczas kwitnienia luźno zwisające, męskie – grube i czerwone, żeńskie – cienkie i żółtozielone. Kwiaty bez okwiatu. Mają nagie, ząbkowane i kosmato owłosione przysadki . W kwiatach męskich 4-12 pręcików, w żeńskich 1 słupek. Kwitnie od marca do kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści, jest wiatropylna.
- Owoc
- Torebka, która pęka na dwie części. Nasiona bardzo drobne, z włoskami, rozsiewane przez wiatr. Wytwarza ogromne ilości nasion (miliony!). Podczas rozsiewania można obserwować kłęby nasion z białymi włoskami, przypominające watę. Wiatr może roznosić nasiona na duże odległości, kiełkują one łatwo i szybko, co sprawia, że topola jest gatunkiem pionierskim. Jest jednym z nielicznych drzew w naszym klimacie, których nasiona mogą kiełkować jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym.
- Korzeń
- Ma silnie rozwinięty system korzeniowy. Łatwo tworzy odrośla korzeniowe.
- Biotop, wymagania
- Zasiedla tereny nadrzeczne (często w postaci krzewiastej) i przydroża. Najczęściej spotykana w dolinach dużych rzek niżowych w nadrzecznych łęgach topolowych. Gatunek charakterystyczny dla zespołu Populetum albae Br.-Bl. 1955[3] (klasa Salicetea purpureae).
[edytuj] Zmienność
Występuje w kilku odmianach[2]
- var. alba (synonim: var. europaea Bugała) – drzewo z szeroką koroną, młode pnie i konary jasnozielone lub szarobiałe. Liście na krótkopędach przeważnie mniej więcej okrągłe, z zaostrzonym wierzchołkiem, grubo karbowane, na długopędach płytko 3-5 klapowe. Dziko i uprawiana.
- var. bachofenii Hartig `Bolleana` (`Pyramidalis`), topola piramidalna, topola turkestańska – kultywar pochodzący z Turkiestanu o wąskiej, wrzecionowatej koronie i zielonkawoszarej korze. Liście na krótkopędach jajowate, na dłuogopędach 5-7 klapowe z wrębnymi i grubo ząbkowanymi klapami. Uprawiany.
- var. nivea Dippel (albo Aiton, albo Wesm.) (synonim: var. genuina Wesm. `Nivea`), topola srebrzysta – drzewo o szerokiej koronie i jasnoszarej korze, z gałęziami silnie pokrytymi białym kutnerem. Liście na krótkopędach eliptyczne, na długopędach 3-5 klapowe z brzegami klapowato ząbkowanymi. Uprawiana.
Tworzy mieszańce z topolą osiką - Populus alba × tremula (P. × canescens (Aiton) Sm., syn. P. hybrida Bieb.), topola szara - wysokie drzewo (osiąga wysokość do 40 m, wyższą niż gatunki rodziecielskie) występujące głównie nad dużymi rzekami, np. Wisłą, Odrą razem z topolą białą. Mieszaniec posiada cechy morfologiczne pośrednie między gatunkami rodzicielskimi. Liście krótkopędów jajowate lub okrągławe, długopędów jajowato-sercowate, nieregularnie piłkowane, na spodniej stronie pokryte szarym kutnerem.
[edytuj] Zastosowanie
- Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski – zebrane wczesną wiosną pączki (Gemmae Populi). Zawierają glikozydy fenolowe (m. in. salicyna, populina), olejki eteryczne, garbniki, żywice, sole mineralne flawonoidy
- Działanie: moczopędne, słabo napotne, przeciwgorączkowe. Obniża poziom mocznika i innych szkodliwych metabolitów w organizmie. Podobne działanie mają również pączki topoli czarnej, balsamicznej i osiki.
- Zbiór i suszenie: zbiera się wczesną wiosną pączki, które jeszcze są zamknięte w lepkich łuskach, suszy w temp. Do 30°C i przechowuje w szczelnym opakowaniu.
- Często sadzona w parkach, jako roślina ozdobna. Częściej sadzone są okazy męskie, gdyż okazy żeńskie wytwarzając ogromne ilości puchatych nasion (jak pęczki waty) powodują uciążliwe zaśmiecanie terenu. Używana również do zadrzewiania nieużytków.
- Drewno stosowane jako materiał opałowy (o niskiej wartości energetycznej, w porównaniu z innymi drzewami). Używane do produkcji niektórych przedmiotów, np. ołówków, rysownic, zapałek i do wytwarzania sklejki. Wytwarza się też z niej papier (zawiera bardzo dużo w porównaniu z innymi gatunkami drzew celulozy, bo aż 40-50 %). Używane jest również w rzeźbiarstwie.
[edytuj] Ciekawostki
- Według Pacyniaka najstarsza topola biała w Polsce rośnie we wsi Januszkowice. Drzewo to ma 217 lat, obwód 744 cm, pierśnicę 237 cm oraz wysokość 37,7 m. Jest najgrubszym drzewem w Polsce.
- Pyłek i nasiona topoli wywołują alergię u ludzi uczulonych.
- Topola biała żyć może do ok. 150 lat, jest więc rośliną raczej krótkowieczną w porównaniu z wieloma innymi gatunkami drzew.
- W naszej strefie klimatycznej topole są najszybciej rosnącymi drzewami.
- Wytwarza ogromne ilości pyłku – w jednej tylko kotce męskiej może być do 6 mln ziaren pyłku.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Kulesza W. Klucz do oznaczania drzew i krzewów. PWRiL, Warszawa, 1955.
- ↑ 2,0 2,1 Rutkowski L. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2006.
- ↑ Matuszkiewicz W. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum 3. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2001.
