โคลงนิราศพระยาตรัง

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

โคลงนิราศพระยาตรัง

กวี :	พระยาตรัง (พระยาตรังคภูมาภิบาล
ประเภท :	นิราศ
คำประพันธ์ :	โคลงสี่สุภาพ
ความยาว :	126 บท
สมัย :	รัตนโกสินทร์(ต้นรัชกาลที่ 2)
ปีที่แต่ง :	ราวพ.ศ. 2352
ชื่ออื่น :	โคลงนิราศถลาง
ลิขสิทธิ์ :

โคลงนิราศพระยาตรัง หรือ โคลงนิราศถลาง เป็นนิราศคำโคลง แต่งโดยพระยาตรังคภูมาภิบาล หรือที่รู้จักกันดีว่า พระยาตรัง ซึ่งเป็นเจ้าเมืองตรังในสมัยกรุงธนบุรี และช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ นิราศเรื่องนี้ไม่ปรากฏชื่อเรื่อง แต่เรียกกันโดยทั่วไปว่านิราศพระยาตรังบ้าง โคลงนิราศพระยาตรัง บ้างก็เรียก นิราศตรัง หรือโคลงนิราศถลาง

โคลงนิราศพระยาตรัง นับเป็นโคลงนิราศเรื่องหนึ่งที่ได้รับยกย่องว่าแต่งดี โดยีมอายุร่วมสมัยกัยโคลงนิราศของนายนรินทรธิเบศร์ หรือนิราศนรินทร์ ซึ่งจะว่าเป็นยอดของโคลงนิราศเช่นกัน

[แก้] ประวัติ

นิราศเรื่องนี้ เข้าใจว่าพระยาตรังคงจะแข่งขึ้นเมื่อคราวออกศึกถลางครั้งที่ 2 ในต้นรัชกาลที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2352 เมื่อทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ใหเยกทิพไปรบมือกับพม่า ที่ส่งกองทัพบุกมายังเมืองถลาง (ภูเก็ต)

เหตุการณ์ในครั้งนั้น เกิดขึ้นเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยเสด็จขึ้นครองราชย์ได้เพียง 2 เดือน ก็มีการเกณฑ์ทัพลงไปทางหัวเมืองปักษ์ใต้ฝั่งตะวันตก จำนวนนับ 2 พันนาย โดยมีสมเด็จกรมพระราชวังบวรฯ เป็นจอมทัพ เสด็จออกจากกรุงเทพฯ เมื่อวันอังคาร เดือนอ้าย ขึ้น 13 ค่ำ ทั้งนี้ยังมีการรวบรวมพลในหัวเมืองทางใต้อย่างนครศรีธรรมราชเพิ่มเติมด้วย

นิราศเรืองนี้ตีพิมพ์เผยแพร่ครั้งแรก ในหนังสือวชิรญาณ พร้อมด้วยนิราศตามเสด็จทัพลำน้ำน้อย เมื่อ ร.ศ. 121 (พ.ศ. 2445)

ต้นฉบับในหอสมุดแห่งชาติ มีสมุดไทย 7 เล่ม ด้วยกัน มีเนื้อหาแตกต่างกันไปบ้าง เล็กๆ น้อยๆ แต่มี 3 เล่ม ที่มีเนื้อหาครบถ้วน 126 บท ในการชำระและจัดพิมพ์ขึ้นใหม่เมื่อ พ.ศ. 2547 กรรมการชำระได้ทำหมายเหตุระบุเนื้อหาที่แตกต่างในแต่ละฉบับเอาไว้โดยละเอียด

[แก้] เส้นทาง

พระยาตรังซึ่งรับราชการในกรุงเทพฯ เวลานั้นดี้วมทัพไปในคราวนี้ด้วย แต่ไม่ได้ร่วมไปในทัพหลวง เพราะใช้เส้นทางเดินทัพต่างจากของนายนรินทรธิเบศร์ (อิน) โดยทัพของพระยาตรังเคลื่อนเข้าคลองลัด ไปทางเมืองสมุทรปราการ จนถึงปากน้ำ แล่นเรือเลียบชายฝั่งทะเลตะวันออก แล้วตัดข้ามทะเลไปตามชายฝั่งภาคใต้ จนถึงเมืองชุมพร แล้วเดินทางต่อไปถึงไชยา จากนั้นก็ย้อนกลับมาที่หลังสวน

[แก้] คำประพันธ์

นิราศพระยาตรังแต่งด้วยโคลงสี่สุภาพเป็นหลัก โดยมีร่ายสุภาพนำเพียง 15 วรรค และยังนับเป็นวรรรณกรรมเพียงเรื่องเดียวของพระยาตรัง ที่แต่งเป็นโคลงสี่สุภาพ (นอกจากนี้ล้วนแต่งด้วยโคลงสี่ดั้น และเพลงยาว)

[แก้] เนื้อหา

ช้วงต้นเป็นบทชมพระนคร และไว้ครูตามธรรมเนียมการประพันธ์ จากนั้นเป็นการพร่ำพรรณาความรู้สึกถึงหญิงที่รัก บรรยายสถานที่ระหว่างเส้นทาง โดยมักสอดแทรกความรู้สึกและเล่นคำพ้องเสียงที่เชื่อมโยงไปถึงอารมณ์ผูกพันที่มีต่อคนรักของตน โดยเล่าถึงสถานที่จาก วัดสามปลื้ม ฉางเกลือ วัดทอง วัดราชบุรณะ วัดดอกไม้ พระประแดง จนถึงปากน้ำ แล้วผ่านเกาะต่างๆ ถึงสามร้อยยอด สุดท้ายพรรณนาถึงเกาะทะลุ และแหลมไทร จากนั้นไม้ได้บรรยายสถานที่อีก