Kontrbas

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kontr(a)bas Çift bas (yaylı bas veya bas keman veya kontrbas ) olarak tanınan bu enstrüman, keman ailesinin en büyük ve en pes sesleri veren üyesidir. Genelde 1,80 m boyunda olup 4 teli vardır. Bazılarında bir telin uzatılıp tonu tizleştiren bir düzenek vardır. Ses çıkarmak için müzisyen bir eliyle perdelerde dolaşırken diğeriyle telleri çeker veya üzerinde yay gezdirir. Bottesini, bu çalgı için görkemli konçertolar bestelemiştir. Kontrbas, özellikle caz müziğin vazgeçilmez çalgısı olmuştur. Kontrabs Violone adı verilen bir Rönesans çalgısından türemiştir.

http://img121.imageshack.us/img121/1904/kontrbascw2.jpg

Üç telli baslar 18. ve 19. yy da çok yaygındılar ve bugün de Doğu Avrupa halk müziğinde kullanılmaktadırlar. 19.yy gelene kadar bası çalmanın tek yolu dışa eğimli bir yaydı. Daha sonraları müzisyenler telleri çekmeyi ve içe dönük yayla da ses çıkartmayı keşfettiler. Baslar orkestra ve oda müziklerinde kullanılagelmiştir. Bugün de caz ve diğer popüler müzik türlerinde önemli bir ritm aletidir.

Telli Kontrbas çalmak için, kemanda aranılan niteliklere, uzun boylu, olmak, dayanıklı bir bünyeye ve sağlam bir el ile birbirinden ayrılmış parmaklara sahip olmak gibi koşullar eklenebilir. Bu çalgıya başlamak için on altı yaş iyidir. Çalıcısına alkış toplamayan tek çalgıdır denilse yanlış bir yargıdan söz edilmemiş olur. Dolayısıyla her ne olursa olsun, moralinizi bozmayın. Eşlik çalgısı olması nedeniyle (çok yararlı ve gerekli olmasına rağmen) silik bir nitelik taşır. Günde üç veya dört saat çalışmak gerekir. Her çalgı gibi fedakarlık ve azim ister.

Daha çok bir orkestra çalgısı olarak tanınan Telli Kontrbasın armoni muzıkalarında kullanılışı pek yaygın değildir. Genellikle Do tonunda düzenlenir. Bazen Re b tonunda da düzenlendiği olur. Notası, dördüncü çizgi Fa açkısı ile yazılır. Duyuluşu, çaldığı notanın bir sekizli aşağısındandır. Telleri: Mi, La, Re, Sol olarak akort edilir. Bir partisi bulunur. Çoklukla partisinin, Saxhorn-Kontrbas ile birlikte (üst üste) yazıldığı görülür. Bu durumlarda, üstteki parti; Saxhorn-Kontrbasın, alttaki ise; Telli Kontrbasındır. Saxhorn-Kontrbasla çalınamayan kalın sesler, Telli Kontrbasla çalınır. Armoni muzıkalarında kullanılışı zorunlu olmamakla beraber, saxhorn-kontrbaslara katılışındaki tatlılık, tahta çalgıların basını katlaması çok yararlıdır. Pizzicato ve tirilleme görevi verilir. Bunlardan ilki, parmakla çekilerek, ikincisi ise arşe ile yapılır.

Boyu, ortalama 180 santimetredir. Notası, dördüncü çizgi Fa açkısı ile yazılır. Orkestra ve Armoni Muzıkalarında bir partisi bulunur. Duyuluşu bir sekizli aşağıdandır. Eşlik görevi verilir. Ses rengi, tok ve donuktur.

Telleri; Mi, La, Re, Sol olarak akort edilir.

Ses Dizisi Genişliği http://img303.imageshack.us/img303/4200/053sestellikontrbasll3.gif

Yaylı çalgılar içinde hareket yeteneği ve incelik bakımından en sonda düşünülmesi gerekir. Çok nadiren solo görevi verilir. Seslerinin tokluğu ve duyuluşundaki donukluğu nedeniyle, solo ezgiler için elverişli değildir. Bunun için viyolonsellerle sesdaş ve sekizli katlamasıyla kullanılırlar. Teller kalınlaştıkça pizzicatonun çabukluğu azalır. Bu nedenle, Telli Kontrbas pizzicatolan kemanınki gibi çabuk olamaz. Ses aralığı üç buçuk oktavdan fazladır.

Bakımı Yaylı çalgılar (Keman, Viyola, Viyolonsel, Telli Kontrbas) için ilk söylenecek şey çok rutubetli ya da sıcak hava koşullarında uzun sure bırakmaktan kesin olarak sakınılmalıdır. ikinci olarak her çalışma sonunda mutlaka keman ve viyola kutusuna yerleştirilmeli, düşme ya da sert bir cisme çarpma tehlikesi önlenmelidir. Teller her çalıcı tarafından kolaylıkla değiştirilebilir, ancak akort işlemini sık sık tekrarlayarak kulaklarla (akort düğmeleri) gereksiz yere oynamanın pek doğru olmayacağı düşünülmelidir.

Yay (Arşe) Yay, yaylı çalgıların ayrılmaz parçasıdır. Sert ağaçtan yapılmış hafif eğik bir çubuğun iki ucu arasına gerilmiş atkuyruğu demetinden oluşur. Yay; alt baştan sağ elle tutularak çalınır. Bu alt başa ‘topuk’, üst başa ise ‘uç’ ya da ‘tepe’ denir. Yayların uzunlukları 70 ile 75 cm arasında değişir. Yay iki şekilde tutulur, birincisi avuç içi aşağıya gelecek şekilde üstten – ki buna Fransız stili yay denir. İkinci ise avuç içi yukarıya gelecek şekilde alttan – buna da Alman stili diyoruz. Yalnızca kontrbas yayı Alman stiliyle çalınır. Diğer çalgılarda yay Fransız stilinde tutulur.

Biliyor muydunuz? Standart kontrbas günümüzün en büyük enstrümanlarından biridir. Ancak dünyanın gelmiş geçmiş en büyük kontrbası, 4,9 metre uzunluğundadır ve Paul de Wit tarafından Cincinnati Müzik Festivali kutlamaları için 1889 yılında yapılmıştır.

• www.muzikportali.com

www.melodik.net www.tarhanmuzik.com www.istanbul.edu.tr www.deu.edu.tr sitelerinden alıntılar içermektedir.