Muaviye

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Muaviye (Arapça: معاوية بن أبي سفيان) (Türkçe okunuş) Muˤāwiyya, ya da Muˤāwiyya ibn Ebu-Sufyān

(Doğum: 602 - Ölüm: 6 Mayıs 680) Emevi hanedanının kurucusu ve beşinci halife. Dördüncü halife olan Ali bin Ebu Talib ile savaştı, Mısır'ı ele geçirdi ve Ali bin Ebu Talib'in 661 yılında suikaste uğrayarak öldürülmesinin ardından halifeliğini ilan etti. 661'den 680'e kadar devleti yönetti.

Kişiliği, yaptıkları ve bilhassa Şii'lerin peygamberin gerçek halefi olduğuna inandıkları Ali'yle savaşması nedeniyle nesiller boyunca Şii'lerce nefretle anıldı.

[değiştir] İlk Yılları

Muaviye bin Ebu Sufyan 602 yılında Kureyş kabilesinin üyelerinden Beni Abd Şems ailesinin bir ferdi olarak dünyaya geldi. Modern Suudi Arabistan'ın kuzeybatısında yer alan Mekke Kureyş'in yönetimindeydi. Beni Abd-Şems ailesi bu yönetici zümrenin en nüfuzlu üyelerindendi. Muaviye'nin babası Ebu Sufyan bin Harb annesi ise Hind bint Utbah idi.

Muhammed Mekke'de yeni dini duyurmaya başladığında Abd-Şems ailesinin çoğu ona karşı çıktı. Hicret etmesine neden oldular ve ardından müslümanlara karşı açılan tüm savaşlara katıldılar.

630 yılında müslümanlar Mekke'yi fethedince, tüm Mekkelilerle birlikte Abd-Şems ailesi de müslüman oldu.

Bazı tarihçilere göre Muaviye akrabalarının şiddetli itirazlarına rağmen müslüman oldu. Şii'ler ise, Mekke'nin fethi bunu zorunlu kılana dek islamı kabul etmediğini söylerler.

Peygamber eski karşıtlarına merhametli davrandı. Ordusuna katılıp önemli görevlere gelmelerine müsaade etti. Muaviye peygamberin katiplerinden biri oldu. 632 yılında peygamberin ölümünden sonra ise Suriye'deki Bizans ordusuna sefere giden orduya katıldı. Orduda yükselerek büyük nüfuz sahibi oldu. Üçüncü halife Osman ve başdanışmanı Mervan tarafından oglu Yezid'le birlikte yeni fethedilen Suriye'nin yöneticileri olarak atandılar. Ali'nin halife oluşunun ardından devleti etkin bir şekilde yönetememesinin en büyük nedenlerinden biri olarak Muaviye'nin desteğini ondan esirgemesi olduğu düşünülmektedir.

[değiştir] Suriye Valisi

Yezid'in 640'da ölmesi üstüne Halife Ömer bin Hattab tarafından Suriye valiliğine atandı. Valiliği sırasında Suriye'nin tamamını yönetimi altına aldı. Yöre ahalisi ve askeri üstünde dikkate değer şekilde etki sahibi oldu. 647 yılına gelindiğinde Bizans'ın saldırılarına dayanabilecek güçte bir ordu oluşturmuştu. Ardından 649'da Kıbrıs'ı ve 654'te Rodos'u aldı. 655 yılında Lycia açıklarında Bizans donanmasını ağır bir yenilgiye uğrattı. Aynı süre içinde Anadolu'ya defalarca sefere çıkıldı.

Bu askeri girişimlerin tamamı Ali'nin halife olmasının ardından durdu.

[değiştir] Ali ile Çatışma

Şiiler, Muhammed'den sonra hilafet'in Ali ve soyuna ait olduğunu savunur ve sünnilerin meşru ve dince makbul kabul ettikleri ilk üç halife (Ebu Bekir, Ömer ve Osman'ın) hilafeti Ali'den gasp ettiklerine inanırlar. Yezid'in babası Muaviye konusunda ise bir ayrılık vardır. Şiiler Yezid hakkındaki görüşlerin benzerini Ali'nin hilafetine karşı çıktığı için Muaviye için de sürdürürler ancak Sünniler Muaviye'nin bir "ictihad" yaptığını ve görüşünde yanılsa bile vahiy katibi ve Peygamberin sahabesinden olduğu gerekçesiyle hakkında kötü ifadede bulunmaktan kaçınırlar.

Sunnilikte iktidar siyasi bir mesele ve Peygamberin dahi olsa bir soy meselesi olarak değil ümmetin kendi içinde istişare ile çözeceği bir konu olarak görülür ve genellikle "devlet başkanına itaat" kültürü hakimdir. Şiilerde ise iktidar inanç meselesidir ve meşru siyasi lider aynı zamanda ruhani liderliği de elinde bulunduran Ali ve soyundan gelen imamlara (lider) aittir. Caferi şiası, toplam en sonu kıyamete kadar gizli kalan Mehdi de dahil 12 imamı kabul ettiğinden "12 imamcılık" (Caferi Şiası) olarak da bilinir. 12 imamın günahsız olduğuna, "vahiy alma" hariç peygambere benzediğine inanılır (mesela günahsızlık). Şiilik içinde İsmailik gibi mezhepler bir ölçüde farklı bir İmam listesini kabul ederler.)

Suikaste uğrayan Halife Osman'ın öcünü almak, aynı aşiretten olduklarından Muaviye'ye düşmekteydi. Muaviye Osman'ın katillerinin kovuşturmasını yapmadığından onların işbirlikçisi olduğunu iddia ettiği Ali'nin hilafetini reddetti. Bununla birlikte, öncülüğünü (peygamberin eşlerinden) Ayşe, Talha ve Zubeyr bin el Avvam'ın yaptığı isyana da katılmadı. İsyanın ardından yapılan Cemel Savaşı'nın galibi Ali Ayşe'yi affetti. Ali'nin sağladığı refakatçiler eşliğinde Medine'ye giden Ayşe'ye maaş da bağladı.

Ali Cemel Savaşı'nın ardından valisinin önderliğinde isyan eden Suriye'ye yöneldi. Fırat'a yönelen Ali 657 yılında Muaviye'nin güçleriyle çarpıştı. Muaviye, neredeyse mağlup olacağı Sıffin Savaşı'ndan ateşkes yaparak kurtulmayı başardı. Ali'nin safında çarpışanların dindarlığını istismar etmek için askerlerinin mızraklarına Kur'an-ı Kerim'den sayfalar astırdığı söylenir. Düşmanlarını görüşmeye ikna eden Muaviye, Ali'nin yandaşlarını bölerek hilafetinin geçerliliğine gölge düşürdü. Ali'nin eski yandaşları haricilerin isyanından doğan zayıflıktan yararlanan Muaviye Mısır'ı ele geçirmek üzere harekete geçti.