Ο Μέγας Ανατολικός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

O Μέγας Ανατολικός

Εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης. Χρωμολιθογραφία του Great Eastern.
Συγγραφέας	Ανδρέας Εμπειρίκος
Χώρα πρώτης έκδοσης	Ελλάδα
Γλώσσα	Ελληνική
Είδος	Mυθιστόρημα, ερωτογράφημα
Χρονολογία έκδοσης	1990-92 (8 τόμοι)
Σελίδες	π. 2.100 (σύνολο 8 τόμων)
ISBN	ISBN 960-325-014-7 (σύνολο 8 τόμων)

Ο Μέγας Ανατολικός είναι μυθιστόρημα του Ανδρέα Εμπειρίκου που εκδόθηκε μετά το θάνατό του, την περίοδο 1990-92, σε οκτώ τόμους. Η συγγραφή του διήρκεσε από το 1945 μέχρι το 1951, ενώ η τελική του μορφή οριστικοποιήθηκε περίπου το 1970. Χαρακτηρίζεται ως το «έργο ζωής» τού Εμπειρίκου και ένα από τα τολμηρότερα βιβλία στην ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Αποτελεί το ογκωδέστερο ελληνικό μυθιστόρημα, το οποίο περιλαμβάνει, στην τελική μορφή του, πέντε μέρη που εκτείνονται σε 100 αριθμημένα κεφάλαια και περίπου 2.100 σελίδες. Η ελευθεροστομία του και το άκρως ερωτικό περιεχόμενό του προκάλεσαν αντιδράσεις, επιτρέποντας τη σύγκρισή του με άλλα γνωστά έργα της ερωτικής λογοτεχνίας, όπως τις 120 ημέρες στα Σόδομα του Μαρκήσιου ντε Σαντ.

Πίνακας περιεχομένων 1 Υπόθεση του έργου 2 Ιστορία 3 Αποδοχή και κριτική 4 Επιρροή 5 Παραπομπές 6 Βιβλιογραφία 7 Εξωτερικές συνδέσεις

[Επεξεργασία] Υπόθεση του έργου

Το μυθιστόρημα πραγματεύεται το παρθενικό ταξίδι του φανταστικού υπερωκεανίου «Μέγας Ανατολικός» από το λιμάνι του Λίβερπουλ στη Νέα Υόρκη, το οποίο ξεκινά στις 22 Μαΐου του 1867, στην ακμή της Βικτοριανής εποχής. Σύμφωνα με την περιγραφή που δίνεται, το εκτόπισμα του πλοίου υπερβαίνει τους 25.000 τόννους, το μήκος του είναι άνω των 690 ποδιών, το πλάτος του άνω των 80, ενώ το βάθος του αγγίζει τα 58 πόδια, μεγέθη που το καθιστούν το μεγαλύτερο πλοίο της υφηλίου^[1]. Το ταξίδι του «Μεγάλου Ανατολικού» τού Ανδρέα Εμπειρίκου, συνδέεται με τον ιστορικό πλου τού ατμόπλοιου Great Eastern που συνέδεσε τη Μεγάλη Βρετανία με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το 1860. Με αυτό το πλοίο ταξίδεψε ο Ιούλιος Βερν στην Αμερική το 1867, περιγράφοντας αργότερα το ταξίδι του στο μυθιστόρημα Πλωτή Πολιτεία (Une Ville flottante, 1871)^[2]. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του «Μεγάλου Ανατολικού» παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με εκείνα του Great Eastern, το οποίο διέθετε μήκος 211 μέτρα (692 πόδια), πλάτος 37 μέτρα (120 πόδια), βάθος 18 μέτρα (58 πόδια) και εκτόπισμα 32.160 τόννων^[3], ωστόσο η ιστορία των δύο ταξιδιών τους διαφέρει σημαντικά.

Τα συμβάντα που περιγράφονται στο μυθιστόρημα, καλύπτουν χρονικά δέκα ημέρες, από το απόγευμα της 21ης Μαΐου του 1867 μέχρι το μεσημέρι της 1ης Ιουνίου. Η αφήγηση είναι σχεδόν γραμμική, χωρίς να λείπουν χρονικές παρεκβάσεις που οφείλονται σε αφηγήσεις των χαρακτήρων, και πραγματοποιείται σε τρίτο πρόσωπο, αν και ορισμένες φορές ο αφηγητής εμφανίζεται να διαδραματίζει ένα ρόλο στα δρώμενα. Σε όλη την έκταση του έργου, επιχειρείται μία εξαιρετικά λεπτομερής περιγραφή όλων των γεγονότων. Τα τρία πρώτα μέρη του έργου περιγράφουν αντίστοιχα τις τρεις πρώτες ημέρες του ταξιδιού του «Μεγάλου Ανατολικού». Στο τέταρτο μέρος, πληροφορούμαστε για μία καταιγίδα που ξεσπά το βράδυ της τρίτης ημέρας, διάρκειας δύο ημερών, καθώς και τις εξελίξεις στο πλοίο κατά την έκτη και έβδομη ημέρα. To πέμπτο και συντομότερο μέρος του μυθιστορήματος εξιστορεί τα γεγονότα της δέκατης και τελευταίας ημέρας, περιγράφοντας την άφιξη του υπερωκεανίου στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Σύμφωνα με τον Οδυσσέα Ελύτη, το ταξίδι που περιγράφει ο Εμπειρίκος στο «Μέγα Ανατολικό», αποτελεί στην πραγματικότητα μία αφορμή «για να δημιουργήσει μία κινούμενη μονάδα-νησίδα όπου, χωρίς τους περιορισμούς της πιθανοφάνειας, θα συσσωρεύσει όλες τις παραλλαγές και τις εκφάνσεις της σαρκικής ομιλίας από την ονείρωξη και τον αυνανισμό αρχινώντας, ως την επιδειξιομανία, τον ηδονοβλεπτισμό, τον λεσβιασμό, την παιδεραστία, την αιμομιξία, τον φετιχισμό, τον σαδισμό, τον μαζοχισμό, την κοπροφαγία και οτιδήποτε άλλο μπορεί να βάλει ο νους του ανθρώπου αποβλέποντας στην ικανοποίηση του ερωτικού ενστίκτου»^[4].

Τὰ πράγματα ποὺ ὁ Ἀνδρέας ἠγάπα ὑπεράνω ὅλων τῶν ἄλλων, ἦσαν κατὰ σειράν, αἱ ἡδοναὶ τοῦ ἔρωτος, ἡ ποίησις καὶ τὰ μεγάλα ταξίδια - ὅμως, ὄχι ἐκεῖνα ποὺ ἐπιτρέπουν, ἁπλῶς, τὴν μουσειακήν, τρόπον τινά, διαπίστωσιν καὶ ταξινόμησιν τοῦ λεγομένου «ἐντοπίου χρώματος», ἀλλὰ τὰ ἐπιτρέποντα τὴν προέκτασιν, τὴν προβολὴν καὶ τὴν συμμετοχὴν ἑκάστου «Ἑνός», ἑκάστου «Ἐγώ», ἑκάστου Ἀτόμου, διὰ τῆς βιουμένης προσωπικῆς κατανοήσεως τῆς ὁλοκληρωτικῆς οὐσίας καὶ τῆς οἰκουμενικῆς ἐννοίας, εἰς τὴν καθολικότητα καὶ τὸν πλήρη ρυθμὸν τοῦ Κόσμου. Οὕτω, μὲ πρῶτον μέλημα τὸν ἔρωτα καὶ μὲ σύντροφον τὴν ποίησιν - ἥτις, εἰς τὴν βαθυτέραν τῆς ὑπόστασιν, δὲν διαφέρει πολὺ ἀπὸ τὸν ἵμερον - ὁ Ἀνδρέας Σπερχής, εἶχε πραγματοποιήσει πολλὰ ταξίδια εἰς τὴν Δύσιν καὶ τὴν Ἀνατολήν, ἐξ ὧν, τὸ ἀνωτέρω ρηθέν, ὑπῆρξε τὸ μεγαλύτερον. Μετὰ τὴν ἀτυχῆ ἔκβασιν τῆς ἐρωτικῆς τοῦ περιπετείας εἰς τὰς Ἀθήνας, ἐπιστρέψας εἰς τὸ Λονδίνον, ἀπεφάσισε νὰ ἐπιβιβασθῆ ἐπὶ τοῦ «Μεγάλου Ἀνατολικοῦ», καὶ ἅμα τὴ ἀφίξει του εἰς τὸν Νέον Κόσμον, νὰ διασχίση ἀπ ἄκρου εἰς ἄκρον τὰς Ἠνωμένας Πολιτείας, τὰς ὁποίας δὲν εἶχε ἀκόμη ἐπισκεφθεῖ, καί, θέτων ἄλλην μίαν φορὰν εἰς ἐνέργειαν τὴν περὶ ταξιδίων θεωρίαν του, νὰ προσπαθήση νὰ λησμονήση τὴν νεάνιδα ποὺ ἔκαμνε τὴν καρδίαν του νὰ αἰμάσση. —Ανδρέας Εμπειρίκος, Ο Μέγας Ανατολικός, τόμος 1ος, σελ. 52

Πρωταγωνιστές τού μυθιστορήματος είναι οι επιβάτες τού υπερωκεανίου, που διαπλέουν τον Ατλαντικό ωκεανό, απολαμβάνοντας τον έρωτα χωρίς όρια και σε όλες τις μορφές του. Ανήκουν σε όλες τις τάξεις και οι περισσότεροι από αυτούς είναι Αγγλοσάξονες, Βρετανοί και Βορειοαμερικανοί, αν και συνολικά εκπροσωπείται μία πληθώρα εθνικοτήτων, με την εμφάνιση Γάλλων, Πορτογάλων, Ισπανών, Ολλανδών, Σκώτων, Ιρλανδών, Ιταλών, Πολωνών, ενός ζεύγους Σουηδών, μίας οικογένειας Λαπώνων, ενός Ινδού μεγιστάνα, τριών Ελλήνων, Ρώσων, Γερμανών, Εβραίων, ενός Ελβετού, ενός ζεύγους Ούγγρων, μίας οικογένειας από τη Χαβάη, ενός Μεξικανού, Νοτιοαμερικανών και Βορειοαμερικανών αφρικανικής καταγωγής. Ανάμεσα τους ξεχωρίζει ο χαρακτήρας του Έλληνα ποιητή Ανδρέα Σπερχή, που κατά γενική ομολογία είναι εν μέρει αυτοβιογραφικός^[5][6].

[Επεξεργασία] Ιστορία

Σύμφωνα με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, η συγγραφή του έργου ξεκίνησε το 1945 και ολοκληρώθηκε το 1951^[7]. Ανήκει χρονικά στην περίοδο μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και ενώ λίγους μήνες νωρίτερα, το Δεκέμβριο του 1944, ο Εμπειρίκος είχε συλληφθεί από την ΟΠΛΑ και είχε οδηγηθεί όμηρος στα Κρώρα της Βοιωτίας. Το έργο διαμορφώθηκε στη διάρκεια του Ελληνικού εμφυλίου πολέμου και λίγο αργότερα στην εποχή του Ψυχρού πολέμου. Μέχρι την έκδοσή του, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι αναφορές σε αυτό ήταν ελάχιστες. Η πρώτη περιγραφή που έδωσε ο Εμπειρίκος δημόσια για το μυθιστόρημα, χρονολογείται το 1967, στην οποία ανέφερε λακωνικά: «Πολλά κείμενά μου δεν έχουν εκδοθεί. Λόγω ελευθεροστομίας. Ενοχλούνται τα καλώς κείμενα ώτα. Το μυθιστόρημά μου Ο Μέγας Ανατολικός έχει για θέμα το παρθενικόν ταξείδιον του υπερωκεανείου Ανατολικός από την Αγγλίαν εις την Αμερικήν. Εκτός από τους ήρωας, ο ίδιος ο Ανατολικός είναι πρόσωπο τού έργου συμβολικώς»^[7]. Επιπλέον, το μοναδικό δείγμα γραφής του Μεγάλου Ανατολικού, πριν την έκδοσή του, δημοσιεύτηκε το 1966 στο περιοδικό Πάλι και ήταν αποσπασματικό. Μετά το θάνατο τού Ανδρέα Εμπειρίκου, ο Οδυσσέας Ελύτης αναφέρθηκε εκτενώς στο έργο, το οποίο ο ίδιος άκουσε «κατά το ήμισυ ανάμεσα στο 1952 και στο 1960»^[8]. Ο Ελύτης για πρώτη φορά προχώρησε επίσης σε μία αξιολόγηση του μυθιστορήματος, ερμηνεύοντάς το, παρέχοντας επιπλέον πιο λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με το θέμα και το περιεχόμενό του.

Παρά την αναφορά του Εμπειρίκου στο έτος 1951, ως χρόνο ολοκλήρωσης της συγγραφής τού έργου, στην πραγματικότητα σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της πρώτης μορφής του μυθιστορήματος, για το οποίο γνωρίζουμε πως απασχόλησε το συγγραφέα του μέχρι τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Η πρώτη μορφή του έργου θα πρέπει να είχε παρουσιαστεί στο στενό κύκλο φίλων του Εμπειρίκου, από το 1952 μέχρι το 1960, σύμφωνα με σχετική μαρτυρία του Ελύτη. Μέχρι το 1962 επεκτάθηκε και διευρύνθηκε με νέα κεφάλαια, ενώ πιθανώς υπέστη σημαντικές αλλαγές και διορθώσεις. Την περίοδο 1962-70, ολοκληρώθηκε η τελευταία ολοκληρωμένη μορφή του μυθιστορήματος, το χειρόγραφο της οποίας αποτελείται από 2.674 σελίδες, γραμμένες σε 1.335 λευκά φύλλα διαστάσεων 30 x 23 εκατοστά^[9]. H δακτυλόγραφη εκδοχή αυτής της τελευταίας μορφής, περιείχε επιπλέον αλλαγές και στην πραγματικότητα μπορεί να θεωρηθεί ως μία νέα μορφή, η οποία περιλάμβανε πρόσθετες σκηνές αλλά και εμφανίζεται να διαθέτει ένα επιπλέον κεφάλαιο, το 16ο της τελικής μορφής του μυθιστορήματος όπως εκδόθηκε.

Μετά το 1970, έτος κατά το οποίο ο Μέγας Ανατολικός είχε οριστικά διαμορφωθεί, ο Εμπειρίκος επιχείρησε να συνθέσει επίσης μία περίληψη του έργου, προσπάθεια που έμεινε ωστόσο ημιτελής. Υπάρχουν πληροφορίες πως υπάρχει μία περίληψη 500-800 σελίδων, αν και είναι άγνωστο αν αφορά το σύνολο του μυθιστορήματος ή ένα τμήμα του^[10]. Επιπλέον, υπάρχει μία δακτυλογραφημένη μετάφραση του 59ου κεφαλαίου του έργου, γεγονός που υποδηλώνει πως σε κάποια φάση της συγγραφής του, ο Εμπειρίκος αποφάσισε να μεταφραστεί ο Μέγας Ανατολικός στην αγγλική γλώσσα.

[Επεξεργασία] Αποδοχή και κριτική

Ο Μέγας Ανατολικός αποτελεί το έργο τού Εμπειρίκου που έχει γίνει δεκτό με τον πλέον άκρατο ενθουσιασμό ή την πλέον βίαιη επίκριση^[11]. Η έκδοση του συνδυάστηκε με αρκετές αντιδράσεις, εξαιτίας του τολμηρού περιεχομένου του. Το βιβλίο προκάλεσε εκτεταμένες ανταλλαγές απόψεων στον τύπο διχάζοντας τον πνευματικό κόσμο, αλλά όχι και την επέμβαση του εισαγγελέα παρότι αυτή είχε ζητηθεί μέσα από τις στήλες του περιοδικού «Πολιτικά Θέματα»^[12][13]. Ειδικότερα, αντικείμενο αντιπαράθεσης υπήρξε ο χαρακτηρισμός ή μη του έργου ως «πορνογράφημα»^[14]. Δώδεκα χρόνια μετά την ολοκλήρωση της έκδοσής του, η χρησιμοποίηση αποσπασμάτων του στην τοπική εφημερίδα «Ανδριώτικη Εβδομάδα» είχε ως αποτέλεσμα την καταδίκη του εκδότη της από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Σύρου, σε φυλάκιση τριών μηνών, για παράβαση του νόμου «περί ασέμνων»^[15]. Οι πρώτοι τόμοι που εκδόθηκαν σημείωσαν αξιοσημείωτη εμπορική επιτυχία, γεγονός που κατά τον εκδότη της «Άγρας» οφειλόταν στο «μύθο της ύπαρξής του», αλλά και στο ερωτικό περιεχόμενό του^[16].

Η λογοτεχνική κριτική που ασκήθηκε στο έργο υπήρξε πολύπλευρη, προσφέροντας ποικίλες ερμηνείες, συχνά με διαφορετικές προσεγγίσεις, καταλήγοντας σε διαφορετικά συμπεράσματα ως προς την συνολική αξία του. Σύμφωνα με τον επιμελητή της έκδοσης, Γιώργη Γιατρομανωλάκη, οι επικρίσεις για το έργο κατά 90%, δεν ξεκινούσαν τόσο από την «ανηθικότητα» των περιγραφών όσο από την σχοινοτενή αφήγηση και την επανάληψη ποικίλων ερωτικών σκηνών, στοιχεία που η πλειονότητα των κριτικών προέβαλε ως αρνητικά^[17]. Kατά άλλους, οι πλεονάζουσες «σχοινοτενείς και μονότονα επαναλαμβανόμενες οργασμικές περιγραφές» συντελούν εν τέλει στη μυθοποίηση της σεξουαλικής πράξης^[18]. Άλλοι κριτικοί του έργου, επισήμαναν το διδακτικό χαρακτήρα του, περιγράφοντας τον «Μεγάλο Ανατολικό» ως «μυθιστόρημα ερωτικής παιδεύσεως και αισθηματικής αγωγής, κείμενο ερωτικής μυήσεως»^[19]. Σύμφωνα με τον Ελύτη, η απώτερη αξία του Μεγάλου Ανατολικού βρίσκεται έξω από τα περιγραφόμενα γεγονότα, ειδικότερα στην «παναγαθοσύνη του ποιητή που διαχέεται επάνω στους χαρακτήρες και στις πράξεις και εκπέμπεται αδιάκοπα στον αναγνώστη σαν ένα είδος ευλογίας»^[20], επισημαίνοντας παράλληλα πως το έργο «ναυπηγήθηκε με τα υλικά του ψυχαναλυτή στις δεξαμενές ενός οραματιστή και προφήτη».

Ἀναπνέουσα βαθειά, ἡ Ὑβόννη ἐκοίταζε ἀκόμη τὸν οὐρανόν. Αἴφνης μία ἄλλη σκέψις, εἰς ἀδιάπτωτον ἀλληλουχίαν μὲ τὰς προηγουμένας ἐρχόμενη, ἔλαμψε εἰς τὸν νοῦν της. Ἧτο μία σκέψις γοργή, θερμή, σὰν αἷμα σφύζοντος νεανικοῦ ὀργανισμού... Μήπως ἂν ἤλλασσε πεποιθήσεις καὶ ἰδίως τὴν συμπεριφορᾶν της εἰς τὴν ζωὴν ὡς πρὸς τὸν ἔρωτα, εἰς τὸν ὁποῖον ἕως σήμερον ὑπῆρξε τόσον πολὺ ἐλλειμματίας, θὰ ἤρχιζε δι αὐτὴν νέα ζωή, μία ζωὴ πανήδονη, γλυκύτατη -ἡ μόνη ὀρθή, ἀληθινὴ καὶ φυσική. Ἀλήθεια, μήπως τοῦτο ἧτο δυνατόν; Ἀκόμη ὀλίγα δευτερόλεπτα ἐκοίταξε τὸν οὐρανὸν ὡς ἐν ἐκστάσει ἡ Ὑβόννη, γοητευμένη, μαγευμένη καὶ ἀναπνεόυσα βαθειὰ τὴν θαλασσίαν αὔραν... Ὤ, ναί, αὐτὸ ποὺ ἐσκέφθη ἧτο ἀπολύτως δυνατόν. Ἀλλέως, δὲν θὰ ἔλαμπαν μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο τὰ ἄστρα· ἀλλέως δὲν θὰ περιεστρέφοντο τόσον θριαμβευτικὰ καὶ μὲ τόσην εὐρυθμίαν οἱ τρόχοι τοῦ «Μεγάλου Ἀνατολικοῦ»· ἀλλέως δὲν θὰ ἐσκόρπιζε τόσον θωπευτικᾶ, τόσον ἠδονικᾶ, κατὰ διαστήματα, εἰς τὸ πρόσωπόν της, τὸ ὑγρὸν ψιμμύθιν τοῦ θαλασίου ἀφροῦ, ἡ ἁπαλὴ πνοὴ τοῦ ἀνέμου... Ὤ, ναί, αὐτὸ ποὺ ἐσκέφθη, ἧτο δυνατὸν νὰ γίνη κι ἡ ἀλλαγῆ αὐτή, ποὺ ἔπρεπε νὰ ἀρχίση ἀμέσως, θὰ ἧτο ὁ λυτρωμός της. —Ανδρέας Εμπειρίκος, Ο Μέγας Ανατολικός, τόμος 1ος, σελ. 111-12

Αρκετοί μελετητές συνέδεσαν τον Μέγα Ανατολικό με το όραμα μίας ερωτικής και πολιτικής ουτοπίας του Εμπειρίκου, θεωρώντας πως συνυπάρχουν το ποιητικό και πολιτικό πρόγραμμα με το στοχαστικό δοκίμιο και το «μεσσιανικό όραμα για μια μέλλουσα ανθρωπότητα», με σκοπό την πραγμάτωση μιας «ουτοπίας»^[21] που κατά τον Ελύτη είναι «ανώτερη του πλέον ευφάνταστου Φουρριέ»^[20] και στην οποία ο κόσμος θα μετασχηματιστεί σε μία νέα Εδέμ, μια «ιμερική πολιτεία του πανελεύθερου έρωτα, χωρίς εκμετάλλευση και χωρίς τάξεις»^[22]. Κατά τον Γ. Γιατρομανωλάκη, το ταξίδι του «Μεγάλου Ανατολικού» προς τον Νέο Κόσμο έχει προφανή πολιτική σημασία, αν αναλογιστούμε την εποχή μέσα στην οποία γράφτηκε και τις προσωπικές περιπέτειες του συγγραφέα, ενώ μεγαλύτερη αξία αποκτά το γεγονός πως το θέμα του μυθιστορήματος δεν είναι η ζωή μιας ομάδας ανθρώπων στον Νέο Κόσμο αλλά το πολυήμερο, ερωτικό ταξίδι τους προς τον τελικό προορισμό τους^[23]. Στο ίδιο πνεύμα, ο δοκιμιογράφος Σάββας Μιχαήλ, ερμήνευσε το έργο ως μία ταυτόχρονη επεξεργασία του πένθους των Κρώρων και της αποκοπής του Εμπειρίκου από τον μαρξισμό^[24], ενώ και ο καθηγητής νεοελληνικής φιλολογίας Roderick Beaton χαρακτήρισε τον Μέγα Ανατολικό ως μία «πολιτική ουτοπία»^[14]. Στο μυθιστόρημα παρατηρείται σε πλήρη ανάπτυξη το ανθρωποκεντρικό και απελευθερωτικό ιδεολογικό πρότυπο του Εμπειρίκου, ήδη γνωστό από το σύνολο του ποιητικού έργου του.

Ο Μέγας Ανατολικός έχει αντιπαρατεθεί με άλλα έργα της ερωτικής λογοτεχνίας, ειδικότερα με το έργο του Μαρκησίου ντε Σαντ και το ερωτογράφημα 120 ημέρες στα Σόδομα. Σύμφωνα με Νάνο Βαλααωρίτη, ο Μέγας Ανατολικός ξεπερνά ως ερωτογράφημα και ποιητική δημιουργία τα πλέον διάσημα στο είδος αυτό^[25], ενώ κατά τον Ελύτη, ο Εμπειρίκος κατορθώνει στο μυθιστόρημά του να μετατρέψει με τα ίδια υλικά, την «ακατανόμαστη Κόλαση» του ντε Σαντ σε έναν «επί γης Παράδεισο»^[26]. Κατά τον δοκιμιογράφο Σάββα Μιχαήλ, μπορούμε να διακρίνουμε παράλληλα ορισμένες ομοιότητες μεταξύ των δύο έργων καθώς και των συνθηκών κάτω από τις οποίες διαμορφώθηκαν. Ειδικότερα, συνδέεται ο εγκλεισμός του ντε Σαντ στη Βαστίλη κατά την περίοδο συγγραφής των 120 ημερών στα Σόδομα, με την τραυματική εμπειρία της ομηρείας που έζησε ο Εμπειρίκος στα Δεκεμβριανά^[22]. Μία ένδειξη για την τοποθέτηση του «Μεγάλου Ανατολικού» και εν γένει της θεώρησης του Εμπειρίκου στον αντίποδα τού ντε Σαντ, είναι οι σκέψεις που αποδίδονται στον Ελβετό χαρακτήρα του έργου Χανς Έντελμαν, στο 36ο κεφάλαιο:

«Διότι ναι μεν εθαύμαζε ο Ελβετός τον μαρκήσιον του Σαδ, ως μέγαν ποιητήν της ηδονής, ως μέγαν λιμπερτίνον και μέγαν ερωτογράφον, ναι μεν συμφωνούσε μαζύ του επί μερικών σημείων, αλλά ουδόλως συνεφώνει εν τω συνόλω με την φιλοσοφίαν του, και απέκρουε την αντίληψιν ότι ο έρως πραγματοποιείται πλήρως μόνο δια του βασανισμού, των πόνων και της θυματοποιήσεως του εκάστοτε αντικειμένου των πόθων ενός εραστού»^[27].

[Επεξεργασία] Επιρροή

• Στον δίσκο του Θανάση Παπακωνσταντίνου Διάφανος, στο ορχηστρικό κομμάτι Οι μύγες βαλσαμώνονται με βαλς αναφέρονται ως εκτελεστές η «Oρχήστρα επιβατών γνωστού υπερατλαντικού ατμόπλοιου», δηλαδή η μουσική ομάδα του Θανάση Παπακωνσταντίνου με ψευδώνυμα παρμένα από χαρακτήρες του Μεγάλου Ανατολικού, με την εξαίρεση του Αλέξη Αποστολάκη. Στο δελτίο τύπου για τον "Διάφανο", ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου μεταξύ άλλων ευχαριστεί και «...την ορχήστρα του υπερωκεάνιου Μέγας Ανατολικός...»^[28]. Σε παλαιότερες συναυλίες του, ο κιθαρίστας Γιώργος-Μπαντούκ Αποστολάκης συνήθιζε να απαγγέλλει από μνήμης μικρά αποσπάσματα από τον "Μεγάλο Ανατολικό".

• Ο Παναγιώτης Βήχος έχει κυκλοφορήσει τον δίσκο Ο Μέγας Ανατολικός, με μελοποιήσεις ποιημάτων του Ανδρέα Εμπειρίκου και αποσπάσματος από το μυθιστόρημα Ο Μέγας Ανατολικός, όπου τραγουδά ο Γιώργος Ρούσσης και παίζουν τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Ο Παναγιώτης Βήχος έχει ακόμα ιδρύσει μαζί με άλλους την μουσική ομάδα «Ο Μέγας Ανατολικός».

• Στην ποιητική συλλογή του Των Σωμάτων^[29], ο Ιωάννης Ιωάννου Βρεττός αποτίει φόρο τιμής στον Ανδρέα Εμπειρίκο με το ποίημα Μέγιστος που παραφράσει το ποίημα Στροφές Στροφάλων του δεύτερου, από τη συλλογή Ενδοχώρα: Χαίρε/Ανδρέα Εμπειρίκο!/Ο Μέγας Ανατολικός/Τραγουδά και πλέχει/Στους αιώνες των αιώνων/Με πρωραίαν γοργόναν/Μια παιδίσκην!.

[Επεξεργασία] Παραπομπές

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

• Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Ο Μέγας Ανατολικός, Μέρος Πρώτον, τόμος Α', Επίμετρο, σελ. 287-322
• Οδυσσέας Ελύτης, Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο, εκδ. Ύψιλον, 1980
• Μιχαήλ Σάββας, Πλους και κατάπλους του Μεγάλου Ανατολικού, εκδ. Άγρα, 1995
• Έκτωρ Κακναβάτος, Για τον Μεγάλο Ανατολικό, εκδ. Άγρα, 1991

[Επεξεργασία] Εξωτερικές συνδέσεις

• Απόσπασμα του Μεγάλου Ανατολικού.