Πατριαρχείο Αλεξανδρείας
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τρίτο τη τάξει μετά τα Πατριαρχεία Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας απετέλεσε στα χρόνια της ακμής του μία από τις λαμπρότερες χριστιανικές εκκλησίες της Ανατολής.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Η ιστορία της αλεξανδρινής εκκλησίας
Η ιστορία της εκκλησίας της Αλεξάνδρειας μπορεί να διαιρεθεί στις επόμενες περιόδους: οι πρώτοι τρεις αιώνες (δηλαδή από την ίδρυση της από τον Απόστολο Μάρκο έως την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο το 325 μ.Χ.) από την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο στην αραβική κατάκτηση της Αιγύπτου το 642. Από την αραβική κατάκτηση της Αιγύπτου στο σχίσμα του 867. Από το σχίσμα του 867 έως το 1517 (όταν βρέθηκε η Αίγυπτος κάτω από τον ζυγό των οθωμανών Τούρκων). Από την τουρκική κατάκτηση στην απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό το 1821 και από το 1821 μέχρι σήμερα.
[Επεξεργασία] Περίοδος πρώτης εκκλησίας και διωγμών
Ο χριστιανισμός έκανε νωρίς την εμφάνισή του στην Αλεξάνδρεια, μέσω των Εβραίων της Διασποράς, οι οποίοι είχαν από καιρό μια ακμάζουσα κοινότητα στην περιοχή.
Ιδρυτής της αλεξανδρινής εκκλησίας θεωρείται ο Απόστολος Μάρκος.Η εκκλησιαστική παράδοσή θέλει το Μάρκο να ήρθε στην Αλεξάνδρεια το έτος 42 οπότε και ίδρυσε την εκκλησία της Αλεξάνδρειας, και ήταν ο πρώτος επίσκοπός της για 22 έτη. Ο Μάρκος πέθανε ενώ σερνόταν μέσω των οδών της Αλεξάνδρειας από τον ειδωλολατρικό όχλο, και θάφτηκε σε ένα κοντινό χωριό. Το έτος 828, Ενετοί έμποροι μετέφεραν τα λείψανά του στη Βενετία, και από τότε θεωρείται ως προστάτης της πόλης.
Ο Ανιανός, συνοδός του Μάρκου και δεύτερος επίσκοπος της Αλεξάνδρειας ήταν σε θέση να επεκτείνει τις χριστιανικές βάσεις που έθεσε ο Μάρκος και να παραγάγει σημαντικά πνευματικά επιτεύγματα στην καθιέρωση του χριστιανικού λόγου.
Ο χριστιανισμός βρήκε θετική ανταπόκριση μεταξύ των Εβραίων, και επίσης μεταξύ των Ελλήνων. Ο τοπικός πληθυσμός της Αιγύπτου, αφ' ετέρου, δεν φαίνεται να είναι πολύ ενθουσιώδης για το νέο μήνυμα που είχε φθάσει στα εδάφη του, ή να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διοίκηση και την οργάνωση της πρώτης χριστιανικής κοινότητας στη χώρα της Αιγύπτου.
Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ως προς το εάν Αιγύπτιοι κατέλαβαν σημαντική θέση στην πρώτη χριστιανική κοινότητα της Αλεξάνδρειας, δεδομένου ότι τα αιγυπτιακά ονόματα δεν εμφανίζονται στους καταλόγους επισκόπων μέχρι το δεύτερο αιώνα.
Το γεγονός είναι, εντούτοις, ότι ακόμη και στα πρώτα έτη της η εκκλησία της Αλεξάνδρειας επέκτεινε τις δραστηριότητές της για να καλύψει όχι μόνο την Αίγυπτο, τη Λιβύη και τις πόλεις της Κυρηναϊκής Πενταπόλεως αλλά και τις υποσαχάριες χώρες της Αφρικής. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο πρώτος των επισκόπων της εκκλησίας της Αλεξάνδρειας ήταν ο επίσκοπος της Λιβύης.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων δύο αιώνων της χριστιανικής εποχής, η Αλεξάνδρεια υπέφερε από τις διώξεις που βιώθηκαν από όλες τις εκκλησίες στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μεγάλος αριθμός Χριστιανών στην κοινωνία της Αλεξάνδρειας υπέφερε τρομερά, συμπεριλαμβανομένου του πατέρα του Ωριγένη Λεωνίδη, ο οποίος μαρτύρησε για τις χριστιανικές πεποιθήσεις του. Πολλοί Χριστιανοί οδηγήθηκαν στο θάνατο και η πόλη της Αλεξάνδρειας δοκίμασε για μεγάλο διάστημα τη φρίκη και το φόβο.
[Επεξεργασία] Βυζαντινή περίοδος και αραβοκρατία
Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας είχε τους πιο πολλούς πιστούς έπειτα από το Πατριαχείο Κωνσταντινουπόλεως.
Με τις μονοφυσιτικές έριδες ελαττώθηκε ο πληθυσμός του και οι Κόπτες (Αιγύπτιοι) χωρίστηκαν από τους Ορθοδόξους, τους οποίους ονόμασαν Μελχίτες, γιατί ακολουθούσαν την πίστη του βασιλιά (μέλεχ) της Κωνσταντινουπόλεως. Στο χωρισμό αυτό συνετέλεσαν και φυλετικά αίτια, γιατί το μονοφυσιτισμό ακολούθησαν οι εντόπιοι.
Στην αραβοκρατία (640-1254) η κατάσταση για τους Ορθοδόξους ήταν χειρότερη, γιατί οι Άραβες ευνοούσαν τους Κόπτες οι οποίοι, αν δε βοήθησαν τους Άραβες, έδειξαν παθητική στάση στις αραβικές επιδρομές και την κατάληψη της χώρας.
Ο ορθόδοξος Πατριάρχης Πέτρος Γ' έφυγε και πήγε στην Κωνσταντινούπολη και ο θρόνος έμεινε κενός επί 70 χρόνια. Τότε τα εκκλησιαστικά ιδρύματα και τους ναούς, εκτός από του Αγίου Σάββα στην Αλεξάνδρεια, τα πήραν οι Κόπτες.
Ο Λέων Ίσαυρος έστειλε στην Αλεξάνδρεια Πατριάρχη τον Κοσμά που κατάφερε να ξαναπάρουν οι Ορθόδοξοι τους ναούς και τα δικαιώματα τους.
Στα μέσα του Η' αιώνα ο εμίρης Χαφίζ καταδίωξε τους χριστιανούς και τότε εξισλαμίστηκαν 40.000. Στα μέσα του Θ' αιώνα νέος διωγμός ξέσπασε εναντίον των Ορθοδόξων και των Κοπτών σκότωσαν πολλούς Χριστιανούς, κατάστρεψαν τις εκκλησίες και τους ανάγκασαν να εξισλαμιστούν.
Από τον Ι' αιώνα οι Έλληνες άρχισαν να εξαφανίζονται από το προσκήνιο και γίνονται αραβόφωνοι Πατριάρχες· οι κάτοικοι έπαιρναν αραβικό χαρακτήρα και ο εξαραβισμένος πληθυσμός ενισχύονταν από τους Σύρους αποίκους.
Το 933 πρώτος αραβόφωνος Πατριάρχης έγινε ο Ευτύχιος που έγραψε χρονικό στην αραβική γλώσσα από την κτίση του κόσμου ως την εποχή του.
Το 1015 όταν ήταν ηγεμόνας ο Χακήμ έγινε διωγμός εξοντωτικός εναντίον των Χριστιανών. Τότε σκότωσαν τον Πατριάρχη Διονύσιο, πολλοί Χριστιανοί αναγκάστηκαν με τη βία να εξισλαμιστούν και καταστράφηκαν χιλιάδες εκκλησίες.
[Επεξεργασία] Σταυροφορίες και έλευση των τουρκικών φύλων
Την εποχή της Δ' Σταυροφορίας υπάρχει πληροφορία ότι ο Πατριάρχης Νικόλαος Γ' ζήτησε με γράμμα τη φιλία του Πάπα Ιννοκεντίου Γ' για να ελαφρώσει από τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε.
Δυτικοί ιστορικοί λένε ότι στην Δ' Σύνοδο του Λατερανού παραβρέθηκε και απεσταλμένος του Πατριάρχη. Αυτά όμως δεν τον ωφέλησαν. Οι Σταυροφόροι έκαναν μονάχα μια επιδρομή στην Αίγυπτο (1365) χωρίς να μείνουν εκεί, επηρέαζαν όμως την κατάσταση, γιατί κυριαρχούσαν στις χώρες κοντά στην Αίγυπτο.
Στις αρχές του ΙΔ' αιώνα εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια Λατίνος Πατριάρχης για τους λίγους Ρωμαιοκαθολικούς που υπήρχαν εκεί.
Η θέση των Χριστιανών είχε γίνει ακόμη χειρότερη όταν κυριάρχησαν οι Μαμελούκοι Τούρκοι (1254-1517) οι οποίοι καταδίωκαν τους Χριστιανούς και ανάγκασαν πολλούς σε εξισλαμισμό. Έτσι με τους διωγμούς αυτούς ο χριστιανικός πληθυσμός ελαττώθηκε και ο ακμαίος ελληνισμός της Αιγύπτου εξαφανίστηκε.
Όταν κυριάρχησαν στην Αίγυπτο οι Οθωμανοί Τούρκοι τα πράγματα άλλαξαν προς το καλύτερο.
Δεν είναι γνωστό πότε εγκαταστάθηκαν πάλι Έλληνες Πατριάρχες στην Αλεξάνδρεια, αφού από την Άλωση έμεναν στην Κωνσταντινούπολη. Στα πρακτικά της Συνόδου της Φλωρεντίας υπογράφει ο Φιλόθεος, Τοποτηρητής του Θρόνου Αλεξανδρείας.
[Επεξεργασία] Αρχή αναγέννησης
Το ΙΔ' αιώνα καλυτέρεψε κάπως η κατάσταση γιατί οι Πατριάρχες της Κωνσταντινουπόλεως και οι Φαναριώτες μπορούσαν να επηρεάζουν ευνοϊκά τις τουρκικές αρχές για τον χριστιανισμό της Αιγύπτου.
Ετσι άρχισαν να εκλέγονται Πατριάρχες Αλεξανδρείας που φρόντισαν να αναδιοργανώσουν την εκκλησία τους.
Σημαντικές υπηρεσίες πρόσφεραν οι πατριάρχες Μελέτιος Πηγάς, Κύριλλος Λούκαρης, Γεράσιμος Σπαρταλιώτης και ο Μητροφάνης Κριτόπουλος.
Ο δέκατος έννατος αιώνας θα μπορούσε να περιγραφεί, ως περίοδος στην οποία το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας δοκίμασε μια αναγέννηση.
Εν πολλοίς, αυτή η επιτυχία μπορεί να αποδοθεί στην προσωπικότητα του Mehmet Ali Pasha (1806 - 1848), του οποίου τα φιλελληνικά αισθήματα τον οδήγησαν να ενθαρρύνει Έλληνες να εγκατασταθούν στην Αίγυπτο.
Η αύξηση του μεγέθους του ποιμνίου του, ήταν μια μεγάλη βοήθεια στο Πατριαρχείο. Οι Έλληνες που άρχισαν σύντομα να φθάνουν στην Αίγυπτο δεν ήταν απλά ευκαιριακοί μετανάστες. Περιελάμβαναν πολλούς άνθρώπους των γραμμάτων, αλλά προ πάντων αφιερώθηκαν στις επιχειρήσεις και το εμπόριο.
[Επεξεργασία] Περίοδος ακμής
Για πολλά έτη, τα εσωτερικά προβλήματα, τα οποία προέκυπταν όποτε ένας Πατριάρχης έπρεπε να εκλεγεί, δημιουργούσαν δυσκολίες για το Πατριαρχείο.
Εωσότου στα 1870, με την εκλογή στο θρόνο του Σωφρονίου, ενός πρώην Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, η ειρήνη επιβλήθηκε στην εκκλησία.
Τώρα το Πατριαρχείο της Αλεξάνδρειας θα μπορούσε να επανακτήσει το προηγούμενο ανάστημά του. Με την ίδρυση εκπαιδευτικών και πολιτιστικών ιδρυμάτων λαμβάνοντας υπόψη τη γρήγορη αύξηση στον αριθμό Ελλήνων στην Αίγυπτο και με την παρουσία μεγάλων ευεργετών όπως ο Γεώργιος Αβέρωφ, η ελληνική κοινότητα στην Αίγυπτο και το Πατριαρχείο βίωσαν μια περίοδο ανόδου και γοήτρου.
Ελληνικές Κοινότητες ιδρύθηκαν σε άλλα μέρη της Αιγύπτου, ο αριθμός φιλανθρωπικών ιδρυμάτων αυξάνονταν, οι πρώτες ελληνικές εφημερίδες δημοσιεύθηκαν, και τα πρώτα ελληνικά βιβλία τυπώθηκαν. Νέες εκκλησίες ιδρύθηκαν και χτίστηκαν.
Το 1872, ο Σωφρόνιος συμμετείχε, με τους άλλους Πατριάρχες της ανατολής στη Σύνοδο, η οποία καταδίκασε τη Βουλγαρική Εκκλησία ως σχισματική.
Κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα, η πνευματική αναγέννηση του Πατριαρχείου της Αλεξάνδρειας έφθασε στο απώγειο. Ο αριθμός Ελλήνων στην Αίγυπτο ήταν υψηλότερος απ'ό,τι σε οποιαδήποτε προηγούμενη περίοδο.
[Επεξεργασία] Ο 20ος αιώνας
Ο πρώτος Πατριάρχης του εικοστού αιώνα, Φώτιος Πέρογλου (1900 - 1925), προσπάθησε να αυξήσει το γόητρο Πατριαρχείου με την ίδρυση επτά νέων επισκοπών και την επιλογή υψηλής μόρφωσης κληρικών για να καλυφθούν οι κενές θέσεις.
Το 1926, ο Μελέτιος Μεταξάκης, ένας ξεχωριστός και ιδιοφυής ιεράρχης, εξελέγη Πατριάρχης Αλεξανδρείας.
Ένα από τα πρώτα επιτεύγματά του ήταν η δημοσίευση των κανονισμών του Πατριαρχείου της Αλεξανδρείας, στις 15 Μαΐου 1930. Επιτέλους, η οφειλόμενη προσοχή δόθηκε στη ζωή των Μητροπόλεων και των κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένου του τελετουργικού, των μυστηρίων και ακόμη και των δικαστικών πτυχών της ζωής του κλήρου.
Ο Μελέτιος ίδρυσε επίσης τη Σχολή του Αγίου Αθανασίου. Στα χρόνια του, το Πατριαρχείο επόπτευε δέκα μητροπολιτικές επαρχίες, 90 εκκλησίες, 5 μοναστήρια και 107 ιερείς κοινοτήτων. Με πρωτοβουλία του, ένας οργανικός νόμος του ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας συντάχτηκε, καθορίζοντας τον τρόπο με τον οποίο ο Πατριάρχης θα εκλεγόταν και τα δικαιώματα, τα οποία θα ασκούσε.
Η πατριαρχεία του Χριστοφόρου (1939 - 1967) θα περιγραφόταν καλύτερα ως περίοδος με μεγάλης κλίμακας προγράμματα ανακαίνισης και αναδιάρθρωσης. Συνδέεται με την ανάληψη της εξουσίας από το στρατηγό Νάσερ και τις πολιτικές εξελίξεις που επακολούθησαν στην Αιγυπτιακή Δημοκρατία. Επακολούθησε σημαντική μείωση του ελληνικού πληθυσμού. Γεγονός που έφερε σε δυσχερή θέση το Πατριαρχείο.
Στην προσπάθεια διασώσεως του ελληνορθόδοξου κέντρου νέες επισκοπές οργανώθηκαν σε όλη τη μαύρη ήπειρο και επίσημη αναγνώριση χορηγήθηκε στις αφρικανικές ορθόδοξες κοινότητες. Αυτή η κίνηση βοήθησε τις ιεραποστολικές δραστηριότητες του Πατριαρχείου.
Οι επόμενοι δύο Πατριάρχες, ο Νικόλαος ο Ε' (1968 - 1986) και ο Παρθένιος (1987 - 1996) προσπάθησαν επιτυχώς να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Πολλά προγράμματα εκτελέσθηκαν, και ιδιαίτερη προσοχή δώθηκε στις ιεραποστολικές προσπάθειες στο εξωτερικό.
[Επεξεργασία] Το Πατριαρχείο σήμερα
Στις 11 Σεπτεμβρίου 2004 ο 114ος Πατριάρχης Αλεξανδρείας Πέτρος Ζ' έχασε τη ζωή του σε αεροπορικό δυστύχημα πάνω από την Αθωνική Πολιτεία. Κατόπιν αυτού του γεγονότος η Ιεραρχία του Θρόνου εξέλεξε ως διάδοχο τον από Ζιμπάμπουε Θεόδωρο Χορευτάκη.
Σημερινός Πατριάρχης Αλεξανδρείας είναι ο Θεόδωρος Β΄ ο οποίος φέρει τον ιδιαίτερο ιστορικό τίτλο:
Ή Αυτού Θειοτάτη Μακαριότης ο Πάπας και Πατριάρχης της Μεγάλης πόλεως Αλεξανδρείας, Λιβύης, Πενταπόλεως, Αιθιοπίας, πάσης γης Αιγύπτου καί πάσης Αφρικής, Πατήρ Πατέρων, Ποιμήν Ποιμένων, Άρχιερεύς Αρχιερέων, τρίτος καί δέκατος των Αποστόλων καί Κριτής της Οικουμένης.
[Επεξεργασία] Μητροπόλεις του Θρόνου
- 1.Ιερά Μητρόπολις Μέμφιδος. Έδρα Ηλιούπολις - Κάϊρο, Αίγυπτος.
- 2.Ιερά Μητρόπολις Λεοντοπόλεως. Έδρα Ισμαηλία, Αίγυπτος. Επικράτεια : Ισμαηλία, Σουέζ, Ζαγαζίκ.
- 3.Ιερά Μητρόπολις Κεντρώας Αφρικής. Έδρα Κινσάσα, Κονγκό. Επικράτεια : Κονγκό, Ρουάντα, Μπουρούντι.
- 4.Ιερά Μητρόπολις Πηλουσίου. Έδρα Πορτ Σάιδ. Επικράτεια : Πορτ Σάιδ, Μανσούρα, Δαμιέτη, Καντάρα.
- 5.Ιερά Μητρόπολις Αξώμης. Έδρα Αντίς Αμπέμπα, Αιθιοπία. Επικράτεια : Αιθιοπία, Ερυθραία, Τζιμπουτί, Σομαλία.
- 6.Ιερά Μητρόπολις Καρθαγένης. Έδρα Τυνησία.
- 7.Ιερά Μητρόπολις Καμερούν καί πάσης Δυτικής Αφρικής. Έδρα Γιάουντε, Καμερούν. Επικράτεια : Καμερούν, Τσάντ, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Γκαμπόν, Γουϊνέα.
- 8.Ιερά Μητρόπολις Καμπάλας. Έδρα Καμπάλα, Ουγκάντα.
- 9.Ιερά Μητρόπολις Κένυας. Έδρα Ναϊρόμπι, Κένυα.
- 10.Ιερά Μητρόπολις Ιωαννουπόλεως και Πρετορίας. Έδρα Γιοχάνεσμπουργκ, Νότια Αφρική.
- 11.Ιερά Μητρόπολις Ακρωτηρίου Καλής Ελπίδος - Κέηπ Τάουν. Επικράτεια : Κέιπ Τάουν, Port Elizabeth, Natal, East London, Bloemfontein, Welkom, George, Knysna, Kimberiey, Natal, Pietermaritzburg, Ναμίμπια, Ζουαζιλάνδη, Λεσόττο.
- 12.Ιερά Μητρόπολις Νουβίας. Έδρα Χαρτούμ.
- 13.Ιερά Μητρόπολις Ερμουπόλεως. Έδρα Ηλιούπολις - Κάιρο, Αίγυπτος.
- 14.Ιερά Μητρόπολις Ζιμπάμπουε. Έδρα Χαράρε. Επικράτεια : Ζιμπάμπουε, Ζάμπια, Μαλάουϊ, Μοζαμβίκη, Μποτσουάνα.
- 15.Ιερά Μητρόπολις Ειρηνουπόλεως. Έδρα Ντάρ Ες Σαλαάμ, Τανζανία. Επικράτεια : Τανζανία, Σεϋχέλλες.
- 16.Ιερά Μητρόπολις Πτολεμαΐδος. Έδρα Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος.
- 16.Ιερά Μητρόπολις Νιγηρίας. Έδρα Victoria Island, Lagos, Νιγηρία.
- 17.Ιερά Μητρόπολις Τριπόλεως. Έδρα Τρίπολη, Λιβύη.
[Επεξεργασία] Επισκοπές του Θρόνου
- 1.Ιερά Επισκοπή Μαδαγασκάρης. Έδρα Μαδαγασκάρη. Επικράτεια : Μαδαγασκάρη, Μαυρίκιος, Ρενιόν.
- 2.Ιερά Επισκοπή Γκάνας. Έδρα Legon, Accra, Γκάνα. Επικράτεια : Γκάνα, Ακτή Ελεφαντοστού, Λιβερία, Σιέρα Λεόνε, Σενεγάλη, Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Γουινέα, Γουινέα Μπισάο, Γκάμπια.
- 3.Ιερά Επισκοπή Μπουκόμπα. Έδρα Μπουκόμπα, Τανζανία.
- 4.Ιερά Επισκοπή Ζάμπιας. Έδρα Lusaka, Ζάμπια.
