Laguntza:Formulak

Wikipedia(e)tik

Wikipedian sakontzeko

Sakontzeko orriak...

Taulak
Irudiak
Txantiloiak
Erreferentziak
Formulak
Koloreak
Denbora lerroak
Koordenatuak

Ikus, gainera...

Wikipediaren orri hau zientzian dagoen idazkera berezi hori irakasteko sortua izan da. Hainbat arlotan banatu da bakoitzak dauzkan berezitasunekin.

[aldatu] Idazkera

Edozein formula zientifiko idazteko <math>testua</math> da kodea. Aldatzera zoazenean agertzen den irudian klikatuz berdina lortzen da. Batzutan, ikurrak apur bat moldatzeko kode bereziak erabiltzen dira baina aurrerago sakonduko dugu.

Batzutan, koderik ez dugunean erabiltzen, formulak ez du guk nahi izan dugun itxura ( $q E = m g$ kasu); hoietarako testuaren ostean \, gehitzen da; hau da, <math>testua\,</math> ( $qE=mg \,$ ); itxurosoago utziz.

Idazkera zientifikoan idatziko duguna formula bakarra bada, lerro berri baten erdian idaztea gomendagarria da. Hau da:

$qE=mg \,$

Zentraturik idazteko, formulekin egiten dugun bezalaxe, formula <center> eta </center> artean idatzi. Honela:

 <center><math>testua</math></center>

Jakin beharra dago, nahiz eta askatu gabeko ekuazio bat idatzi, sistemak ez duela kalkulurik egingo; idatzitakoa agertu baizik.

[aldatu] Ikurrak

Formulekin hasi baino lehen hainbat gauza jakin behar dira.

[aldatu] Zenbakiak

**Zenbakiak**
zenbakia era arruntean	zenbakiak math idazkeran
0	$0 \,$
1	$1 \,$
2	$2 \,$
3	$3 \,$
4	$4 \,$
5	$5 \,$
6	$6 \,$
7	$7 \,$
8	$8 \,$
9	$9 \,$

[aldatu] Letra arruntak

Hurrengo taulan gure alfabetoko letrak eta haien modu ezberdinak adierazten dira. Idazkera berezia lortzeko hainbat kode erabili daitezke. Hauen artean idazkera berezia zutabekoak: \mathcal, \mathrm eta \mathbb. Bakoitzak itxura desberdina ematen dio letrari; hauek, hainbat formuletarako erabiliko ditugu. Adibidez, A letra \mathcal-ekin egiteko horrela idatzi:

<math>\mathcal letra</math>

letra arrunta	math idazkera minuskulak	math idazkera maiuskulak	idazkera berezia
letra arrunta	math idazkera minuskulak	math idazkera maiuskulak	\mathcal	\mathrm	\mathbb
a	$a \,$	$A \,$	$\mathcal A$	$A$	$\mathbb A$
b	$b \,$	$B \,$	$\mathcal B$	$B$	$\mathbb B$
c	$c \,$	$C \,$	$\mathcal C$	$C$	$\mathbb C$
d	$d \,$	$D \,$	$\mathcal D$	$D$	$\mathbb D$
e	$e \,$	$E \,$	$\mathcal E$	$E$	$\mathbb E$
f	$f \,$	$F \,$	$\mathcal F$	$F$	$\mathbb F$
g	$g \,$	$G \,$	$\mathcal G$	$G$	$\mathbb G$
h	$h \,$	$H \,$	$\mathcal H$	$H$	$\mathbb H$
i	$i \,$	$I \,$	$\mathcal I$	$I$	$\mathbb I$
j	$j \,$	$J \,$	$\mathcal J$	$J$	$\mathbb J$
k	$k \,$	$K \,$	$\mathcal K$	$K$	$\mathbb K$
l	$l \,$	$L \,$	$\mathcal L$	$L$	$\mathbb L$
m	$m \,$	$M \,$	$\mathcal M$	$M$	$\mathbb M$
n	$n \,$	$N \,$	$\mathcal N$	$N$	$\mathbb N$
o	$o \,$	$O \,$	$\mathcal O$	$O$	$\mathbb O$
p	$p \,$	$P \,$	$\mathcal P$	$P$	$\mathbb P$
q	$q \,$	$Q \,$	$\mathcal Q$	$Q$	$\mathbb Q$
r	$r \,$	$R \,$	$\mathcal R$	$R$	$\mathbb R$
s	$s \,$	$S \,$	$\mathcal S$	$S$	$\mathbb S$
t	$t \,$	$T \,$	$\mathcal T$	$T$	$\mathbb T$
u	$u \,$	$U \,$	$\mathcal U$	$U$	$\mathbb U$
v	$v \,$	$V \,$	$\mathcal V$	$V$	$\mathbb V$
w	$w \,$	$W \,$	$\mathcal W$	$W$	$\mathbb W$
x	$x \,$	$X \,$	$\mathcal X$	$X$	$\mathbb X$
y	$y \,$	$Y \,$	$\mathcal Y$	$Y$	$\mathbb Y$
z	$z \,$	$Z \,$	$\mathcal Z$	$Z$	$\mathbb Z$

[aldatu] Greziar alfabetoa

Testu arruntetan aldatzeko laukiaren azpian dagoen letra berezia zerrendatik hartzen dira letra grekoak. Idazkera matematikoan ez. Hemen <math>\{{{Letra grekoa}}}</math> edo <math>\{{{letra grekoa}}}</math> kodeak erabiltzen dira (maiuskulak edo minuskulak erabiltzeko bereiztuak). Letra batzuek badaukate idazkera berezi batez idazteko aukera ere, <math>\var{{{letra grekoa}}}</math> kodea erabiliz, alegia. Kontuan hartu behar da kodean letrak ingelesez daukan idazkera erabili behar dela.

**Letra grekoak**
letra grekoa minuskulaz	letra grekoa maiuskulaz	math idazkera minuskulaz	math idazkera maiuskulaz	aldaketarekin	letraren izena
α	Α	$\alpha \,$	$\Alpha \,$	-	alpha
β	Β	$\beta \,$	$\Beta \,$	-	beta
γ	Γ	$\gamma \,$	$\Gamma \,$	-	gamma
δ	Δ	$\delta \,$	$\Delta \,$	-	delta
ε	Ε	$\epsilon \,$	$\Epsilon \,$	$\varepsilon$	epsilon
ζ	Ζ	$\zeta \,$	$\Zeta \,$	-	zeta
η	Η	$\eta \,$	$\Eta \,$	-	eta
θ	Θ	$\theta \,$	$\Theta \,$	$\vartheta$	theta
ι	Ι	$\iota \,$	$\Iota \,$	-	iota
κ	Κ	$\kappa \,$	$\Kappa \,$	$\varkappa$	kappa
λ	Λ	$\lambda \,$	$\Lambda \,$	-	lambda
μ	Μ	$\mu \,$	$\Mu \,$	-	mu
ν	Ν	$\nu \,$	$\Nu \,$	-	nu
ξ	Ξ	$\xi \,$	$\Xi \,$	-	xi
ο	Ο				omicron
π	Π	$\pi \,$	$\Pi \,$	$\varpi$	pi
ρ	Ρ	$\rho \,$	$\Rho \,$	$\varrho$	rho
σ	Σ	$\sigma \,$	$\Sigma \,$	$\varsigma$	sigma
τ	Τ	$\tau \,$	$\Tau \,$	-	tau
υ	Υ	$\upsilon \,$	$\Upsilon \,$	-	upsilon
φ	Φ	$\phi \,$	$\Phi \,$	$\varphi$	phi
χ	Χ	$\chi \,$	$\Chi \,$	-	chi
ψ	Ψ	$\psi \,$	$\Psi \,$	-	psi
ω	Ω	$\omega \,$	$\Omega \,$	-	omega

[aldatu] Bestelako ikurrak

Batzutan (logikarako, zeinuzko idazkera zientifikorako, etab.) alfabetoan ez dauden ikurrak erabiltzen dira. Hauek lortzeko <math>\mathcal {{{letra minuskulaz}}}</math> edo <math>\mathcal {{{zenbaki}}}</math> erabiltzen da. Ondorengo taulan ikus dezakegu letra eta zenbaki bakoitzri esleitutako ikurra.

**Letra, zenbakiei eta ikurrei esleitutako ikur bereziak**
letra arrunta	idazkera berezian	zenbaki arruntak	idazkera berezian	ikur bereziak	idazkera berezian
a	$\mathcal a$	0	$\mathcal 0$	,	$\mathcal ,$
b	$\mathcal b$	1	$\mathcal 1$	+	$\mathcal +$
c	$\mathcal c$	2	$\mathcal 2$	.	$\mathcal .$
d	$\mathcal d$	3	$\mathcal 3$	!	$\mathcal !$
e	$\mathcal e$	4	$\mathcal 4$	'	$\mathcal '$
f	$\mathcal f$	5	$\mathcal 5$	<>	$\mathcal <>$
g	$\mathcal g$	6	$\mathcal 6$	=	$\mathcal =$
h	$\mathcal h$	7	$\mathcal 7$	[]	$\mathcal []$
i	$\mathcal i$	8	$\mathcal 8$	()	$\mathcal ()$
j	$\mathcal j$	9	$\mathcal 9$	%	$\mathcal %$
k	$\mathcal k$			$	$\mathcal $$
l	$\mathcal l$			\|	$\mathcal \|$
m	$\mathcal m$			?	$\mathcal ?$
n	$\mathcal n$			:	$\mathcal :$
o	$\mathcal o$			-	$\mathcal -$
p	$\mathcal p$			/	$\mathcal /$
q	$\mathcal q$			*	$\mathcal *$
r	$\mathcal r$			;	$\mathcal ;$
s	$\mathcal s$			:	$\mathcal :$
t	$\mathcal t$
u	$\mathcal u$
v	$\mathcal v$
w	$\mathcal w$
x	$\mathcal x$
y	$\mathcal y$
z	$\mathcal z$

[aldatu] Kodeak

**Kodeak**
idatzi nahi duguna	idatzi beharrekoa	agertuko dena	idatzi nahi duguna	idatzi beharrekoa	agertuko dena
integrala	\int {f(x)}	$\int {f(x)}$	integral mugatua	\int_{a}^{b} {f(x)}	$\int_{a}^{b} {f(x)}$
integral itxia	\oint {f(x)}	$\oint {f(x)}$	integral itxi mugatua	\oint_{a}^{b} {f(x)}	$\oint_{a}^{b} {f(x)}$
zatiketak	\frac {a}{b}	$\frac {a}{b}$	zatikiak	{a} / {b}	${a} / {b} \,$
berreketak	{a}^{b}	${a}^{b} \,$	azpiindizeak	{a}_{b}	${a}_{b} \,$
erro karratua	\sqrt {a}	$\sqrt {a}$	erroak	\sqrt[n] {a}	$\sqrt[n] {a}$
bektoreak	\vec {a}	$\vec {a}$	letra lodiak^[1]	{a} \mathbf {b}	$\mathbf {a}$
bektore unitarioa	\hat u	$\hat {u}$	limiteak	\lim_{x \to a} {f(x)} = L	$\lim_{x \to a} {f(x)} = L$
biderketa eskalarra	{a} \cdot {b}	${a} \cdot {b}$	biderkaketa bektoriala	{a} \cdot {b}	${\vec {a}} \times {\vec {b}}$
batukaria	\sum{} {a}	$\sum{} {a}$	batukari mugatua	\sum^{n}_i {a}	$\sum^{n}_i {a_i}$
gezia eskuinerantz	{a} \rightarrow {b}	${a} \rightarrow {b}$	gezia ezkerrerantz	{a} \leftarrow {b}	${a} \leftarrow {b}$
elementu kimikoa	\mathrm {E}	$\mathrm {E} \,$	elementua ikformazio gehiagorekin	{A^[2] \atop Z^[3]}\mathrm{E}	${A \atop Z}\mathrm{E}$
kalkulu diferentziala	\frac {df(x)}{dt}	$\frac {df(x)}{dt}$	deribatu partzialak	\frac {\partial f(x)}{\partial x}	$\frac {\partial f(x)}{\partial x}$
gradientea	\nabla {f(x)}	$\nabla {f(x)}$	errotazionala	{\nabla} \times \vec {a}	${\nabla} \times \vec {a}$

↑ batzutan letral lodiz idatzitako ikurrak bektoreak adierazten dituzte; hala ere gomendagarria da (ahal den heinean) \vec {a} erabiltzea
↑ zenbaki masikoa
↑ zenbaki atomikoa