سومریان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
| تمدنهای باستانی آسیای غربی |
|---|
| بین‌النهرین، سومر، اکد، آشور، بابل |
| هیتی‌ها، لیدیه |
| ایلام، اورارتو، ماننا، ماد، هخامنشی |
| امپراتوری‌ها / شهرها |
| سومر: اوروک – اور – اریدو |
| کیش – لاگاش – نیپور – اکد |
| بابل – ایسین – کلدانی |
| آشور: آسور، نینوا، نوزی، نمرود |
| ایلامیان – اموری‌ها – شوش |
| هوری‌ها – میتانی |
| کاسی‌ها – اورارتو |
| گاهشماری |
| شاهان سومر |
| شاهان ایلام |
| شاهان آشور |
| شاهان بابل |
| شاهان ماد |
| شاهان هخامنشی |
| زبان |
| خط میخی |
| سومری – اکدی |
| ایلامی – هوری |
| اساطیر بین‌النهرین |
| انوما الیش |
| گیل گمش – مردوخ |
| نیبیرو |
سومریان از اقوام باستانی ساکن در جنوب سرزمین کنونی عراق یعنی میانرودان (سرزمین میانِ دو رود دجله وفرات) و شمال خلیج فارس بودند. ایشان از جمله در شهر باستانی بابل سکنی داشتند و تمدنی بسیارغني و با کیفیت متعالی و بلند مرتبه پی ریزی نمودند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] ورود سومریان
تاریخ ورود سومریان به این سرزمین دقیقا معلوم نیست، ولی بر اساس کاوش های باستان‌شناسي سومریان حدودا 4500سال پ.م نخستين تمدن درخشان بشری را پایه گذاری کردند(البته قابل ذكر است كه تمدن جيرفت كه در سومر به آن ارتا مي گفتند نيز همپايه و همدوره ي اين تمدن است[نیاز به ذکر منبع]) و دولت شهرهای باشکوهی چون اور، اوروک، نیپور، کیش، لاگاش، اریدو و غیره بنا نهادند، لازمه ایجاد چنین تمدنی اینست که سومریان حداقل 500 سال قبل از بوجود آوردن دولت شهرها، در منطقه حضورداشته باشند یعنی می‌توان گفت سومریان 4500-5000 سال پ.م در منطقه میانرودان بوده اند.این باور که چرا سومریان را نخستين قوم شکل یافته می خوانند چند علت دارد.ابتدایی ترین و برترین آثار کشاورزی که نشانه زندگی اجتماعی آنان است،ابزار سازی ودانش استفاده از فلزات،خط و نوشته که مهم‌ترین اختراع بشری است(خط سومریان میخی بوده و حدود 4500_5000 سال قدمت دارد.)و وجود شهرهای مستقل.
[ویرایش] خاستگاه سومریان
درباره خاستگاه سومریان پیش از آمدن ایشان به میانرودان هیچ سند و گواه و راهنمای تاریخی وجود ندارد اكثر دانشمندان خاستگاه ایشان را از فلات ایران و از دامنه هاي زاگرس دانسته اند. علی‌پاشا صالح سومریان را از تبار قفقازی (همنژاد با چچن‌ها و گرجی‌ها) دانسته و خط سیر مهاجرت ایشان را از شمال غربی ایران نوشته است ولی برای اثبات این نظریه مدرکی تاریخی وجود ندارد.
[ویرایش] زبان سومریان
زبانشناسان زبان سومری را جزء زبان‌های تک خانواده (منفرد) یعنی بدون خویشاوندی در میان زبان های امروزی دسته بندی کرده اند. برخی تلاش‌ها در پیوند دادن زبان سومری با زبان‌های دراویدی هند, اورالی و نیز آلتایی با شکست روبرو شده است.البته زبان هاي ايلامي و دراويدي در كنار سومري به صورت رديف قرار گرفته اند.
در مورد ریشه زبانی این قوم اختلاف نظر بین تاریخ دانان وجود دارد. دانشنامه بریتانیکا می نویسد: «زبان سومری، زبانی منفرد و کهن‌ترین زبان مکتوب موجود است. این زبان برای نخستین بار در حدود 3100 پ.م در جنوب میانرودان گواهی گردیده و در طول هزاره سوم پ.م. رشد و توسعه یافته است. در حدود 2000 پ.م،زبان سومری به عنوان زبانی محاوره ای، با زبان سامی اکدی (آشوری- بابلی) جای گزین شد اما کاربرد کتبی آن کمابیش تا پایان حیات زبان اکدی، در حوالی آغاز عصر مسیحیت، ادامه داشت. زبان سومری هرگز بسیار فراتر از مرزهای اصلی خود در جنوب میان رودان توسعه نیافت؛ شمار اندک گویندگان بومی این زبان، تناسبی با اهمیت عظیم و تأثیرات زبان سومری بر توسعه تمدن میان رودان و تمدنهای دیگر، در همه مراحل آنان، نداشت».
[ویرایش] وام‌واژه‌های سومری در دیگر زبان‌ها
- دیپی: واژه سومری دوب DUB که معنی کتیبه و سنگ نوشته را دارد، در زبان ایلامی (خوزی) به گونه ی Tup-pi-me به همان معنا دیده می شود. در زبان فارسی باستان نیز به گونه ی دیپی دیده می شود. و از آن مشتقات گوناگونی درست شد مانند دیپیر (دبیر)، دیپیستان (دبستان)، دیپی‌وان (دیوان) و دبیرستان. اما این که این واژه از کدام زبان است شاید براستی نتوان مشخص کرد، زیرا ایلامی ها هم همپای سومریان بوده اند.
[ویرایش] تصورات دینی سومریان
باستان‌شناسان براین باورند که سومریان بت پرست بوده اند. مردمان آن اعصار مانند ایلامیان، هورییان، کاسی ها، اورارتوها و... همه بت می‌پرستیدند و البته یکتاپرستی در آن زمان تبديل به چندخدايي شده بود. ذکر این نکته لازم است که بت پرستی سومریان با نوع بت پرستی اکدیان وآشوریان فرق اساسی داشته است.
علاوه بر خدایگان مجزایی که مختص هر شهر سومری بوده است سه رب‌النوع مشترک نیزداشته‌اند:
1- آنو – فرمانروای آسمانها
2- بئل – خدای زمین
3- اِآ – خدای دره عمیق
خدایان مذکور الهه روح‌های پاک ونجیب بودند وسومریان برای در امان ماندن از ارواح خبیث،دعفریت و دیو قربانی نموده و نذرونیاز میکردند. به بیان دیگر ایشان به مثابه تعلیمات پسين دین زرتشت به دو نیروی خیر وشر اعتقاد داشتند، آنها به روح و غلبه نهایی خیر بر شر اعتقاد داشته و برای در امان ماندن از شر، قربانی میکردند. بعضی از خدایان دارای همسر بودند و بسیاری از رب النوع ها نیز دارای پدری از جنس خدا بودند.
از نظر سومریان، خداوندان نیز چون انسان دارای غضب، شهوت، سنگ دلی، عشق، نفرت و سایر صفات بودند و مانند روحانیان زرتشتی خادمان دینی سومری نیز ارج و قرب فراوانی در توده‌های مردم داشتند.
سومریان اعتقاد داشتند که خدایان نیز چون شاهان زندگی توام با رفاه و آسایش دارند به این دلیل عبادتگاهایشان را مزین به اشیاي قیمتی و جواهرات و وسایل زینتی میکردند که شباهتی تام با آتشکده‌های زرتشتی داشته است.
آنان بزرگِ شهر را “پاتئسی” می‌‌نامیدند و اعتقاد داشتند که او به نیابت از خدایان به رتق وفتق امور شهر می‌‌پردازد.
[ویرایش] منابع
- Sumerian
- Ancient Sumer History
- Adams, R. McC. (1981). Heartland of Cities. University of Chicago Press
- مرتضی راوندی: تاریخ اجتماعی ایران. ( جلد ۱ ) - 168 - 173
- کتیبه ی بیستون بند 70 و همچنین ستون چهارم. ==
