Toledo
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
| Toledo | |
|---|---|
 |
 |
| Situación xeográfica | |
| País: | España |
| Comunidade autónoma: | Castela-A Mancha |
| Provincia: | provincia de Toledo |
| Xeografía | |
| Altitude: | 454 msnm |
| Superficie: | 232,1 km² |
| Poboación | |
| Poboación total: | 75.578 hab |
| Densidade de poboación: | 325,4 hab./km² |
| Xentilicio: | Toledano |
| Información | |
| Código postal: | 45001-45009 |
| Alcalde: | José Manuel Molina (PP) |
| Sitio na web: | www.ayto-toledo.org |
Toledo é unha cidade que se atopa na España central, e é a capital da provincia de Toledo e da comunidade autónoma de Castela-A Mancha
Índice |
[editar] Historia
O primeiro asentamento fixo que se coñece na cidade é unha serie de castros, sobre os que despois levantouse a cidade celtibérica amurallada, un dos máis importantes centros dos carpetanos. Un destes primeiros asentamentos sitúase no «Cerro del Bú», do que se obtiveron numerosos restos en escavacións realizadas, e que se poden observar no actual Museo de Santa Cruz, en Toledo.
No ano 192 adC, e tras unha gran resistencia, Marco Fulvio Nobilior conquista a cidade. Os romanos a reconstruíron e denominárona Toletum, na provincia Cartaxinense. A cidade desenvolveu unha importante industria do ferro que a levou a acuñar moeda. A zona onde se asentaba a cidade sufriu un profundo proceso de romanización, como testemuñan os numerosos restos de vilas romanas, especialmente na ribeira do Talo. Os romanos deixaron numerosos vestixios na face toledá, entre eles un impoñente acueduto, destruído na súa totalidade actualmente.
Tras as primeiras incursións bárbaras reedificáronse a antigas murallas con obxectivos defensivos; a pesar diso no ano 411 foi conquistada polos aláns, quen foron á súa vez derrotados polos visigodos no ano 418. Unha vez houbo vencido ao seu rival Axila, Atanaxildo estableceu o seu corte na cidade e posteriormente, con Leovixildo, converteuse en capital do reino hispanogodo e en arcebispado, con o que adquiriu gran importancia civil e relixiosa (como proban os Concilios de Toledo).
No ano 711 foi conquistada por Tarik e sometida ao dominio musulmán, perdendo a capitalidade (relación con lenda de A Cava). Os árabes chamárona Ṭulayṭulah (en árabe طليطلة).
O predominio de gran poboación mozárabe a converteu deseguida nun foco de continua preocupación para Córdoba. En 797 (segundo Claudio Sánchez Albornoz en 807), durante o emirato de Alhakán I, estoupou unha sublevación contra Córdoba. O emir enviou ao muladí oscense Amrús ben Yusuf (chamado Amorroz nas crónicas cristiás) para someter a cidade. Amrús dezmou aos mulades locais mediante unha cruel artimaña. Trátase do suceso coñecido a xornada do foxo. Amrús organizou un banquete no palacio do gobernador e invitou a comer aos mulades principais da cidade. Ás portas da residencia, fixo apostar uns verdugos e, a medida que ían chegando os invitados, cortábaselles o pescozo, arroxando o cadáver a unha gabia (de aquí o nome con que é coñecido o episodio). Deste xeito, o emir conseguiu someter por un tempo o espírito submiso dos toledáns. Así e todo, estes volveron a rebelarse no 811 e no 829, despois do seu morte.
Finalmente, Abd al-Rahman III esmagou a endémica rebelión da cidade en xullo de 932, tras un asedio de dous anos, someténdoa ao califato cordobés. Ao se desintegrar o califato (século XI), Toledo converteuse nun importante reino de taifa, que non obstante, tivo que pagar parias aos reis de Castela para manter a súa independencia.
O 25 de maio de 1085, Afonso VI de Castela entra en Toledo, mediante un acordo previo co Taifa que a gobernaba. Mediante o acordo de capitulación, o rei castelán somete o reino garantindo aos poboadores musulmáns a seguridade das súas persoas e bens. O rei concedeu foros propios a cada unha das minorías existentes: mozárabes (Toledo era un importante centro mozárabe, con liturxia propia, a hispano-mozárabe, que aínda consérvase), musulmáns e xudeus, posteriormente refundidos por Afonso VII de Castela no Foro de 1118. Tras a conquista da cidade, sobreveu o período de maior esplendor de Toledo, dunha gran intensidade cultural, social e política. A Escola de Tradutores de Toledo, florecente durante os séculos XII e XIII, así as numerosas obras de arte civís e relixiosas, as cales deixaron unha importante ola na cidade.
Tras a conquista, tolerouse a práctica relixiosa das comunidades xudía e musulmá, mais esta actitude tolerante non durou moito tempo. Os cristiáns construíron a nova catedral sobre a mesquita maior, que á súa vez levantábase sobre a antiga catedral visigoda.
Durante a guerra civil castelá Toledo loitou ao lado de Pedro I e, tras sufrir un longo asedio, foi tomada en xaneiro de 1369. Ao longo de toda a Idade Media a cidade foi crecendo: no século XIV recibiu privilexio feiral, e no XV converteuse nun dos principais produtores paneiros casteláns, actividade que se sumou ás xa existentes de cuñación de moedas, fabricación de armas, industria sedeira, etc. Nesta expansión participou de xeito activa a poboación xudía, ata a súa expulsión en 1492. Os Reis Católicos urbanizaron e engrandeceron a cidade, e na catedral toledá proclamouse a Juana e Filipe o Fermoso como herdeiros da coroa castelá (1502).
Foi unha das primeiras cidades que se uniu á revolta das Comunidades (1520), con dirixentes comuneiros como Lasso de Vega e Padela. Tras a derrota comuneira en Villalar, os comuneiros toledáns, dirixidos por María Pacheco, a viúva de Padela, foron os que máis resistencia opuxeron aos designios de Calos V, ata a súa rendición en 1522. Toledo converteuse en unha das capitais do imperio.
Posteriormente, coa decisión de trasladar a corte a Madrid, adoptada polo seu fillo Filipe II, no ano 1563, a cidade perdeu gran parte do seu peso político e social. O declive da industria téxtil acentuou a decadencia de Toledo, que sigue á da propia historia de España.
A constitución da Real Compañía de Comercio e Fábricas, en 1748, no marco de renovacións borbónicas inspiradas pola Ilustración, trouxo un breve resurxir da cidade, mais a mediados do século XVIII estaba novamente arruinada, e reducida a funcións meramente administrativas.
Ao estoupar a Guerra Civil española, a cidade quedou na zona republicana. No Alcázar, sede da Academia de Infantaría, refuxiouse un grupo de sublevados ao mando do Coronel Moscardó, que resistiu desde o 21 de xullo ata a chegada das tropas do xeral Varela (28 de setembro de 1936). Este episodio, de resonancia mundial, foi amplamente utilizado pola propaganda franquista. O alcázar, case completamente destruído no asedio, foi posteriormente reconstruído na súa totalidade.
Foi elixida capital da Comunidade Autónoma de Castela-A Mancha en 1981.
[editar] Demografía
| Evolución da poboación de: Toledo desde 1991 ata 2004 | |||
| 1991 | 1996 | 2001 | 2004 |
| 59 000 | 66 006 | 68 382 | 73 485 |
[editar] Manufacturas
Toledo gañou sona pola súa producción de aceiro, e especialmente de espadas, técnicas que foron traídas á cidade dende Persia polos árabes. A cidade segue sendo un centro importante de manufactura de coitelos e outros obxectos de aceiro.
[editar] Arte e cultura
O casco vello atópase no cume dunha montaña e contén numerosas vistas históricas, incluíndo o Alcázar, a catedral e o Zocodover (o mercado central). Toledo foi coñecida pola súa tolerancia relixiosa durante o periodo en que formou parte de Al-Andalus e comunidades de xudeus, musulmáns e cristiáns convivían. Isto cambiou despois da reconquista, cando foron expulsados de España os musulmáns e xudeus que se negaro a converterse. Lembranza desa pasada tolerancia Toledo ten importantes monumentos relixiosos como a sinagoga de Santa María la Blanca, a sinagoga de El Tránsito e a mesquita de El Cristo de la Luz.
Toledo acolleu o pintor El Greco durante a última parte da súa vida, e é o tema de varias das súas pinturas máis sonadas, incluíndo O enterro do Conde de Orgaz, exhibido na igrexa de Santo Tomé.
