Galaxiekéip

Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.

Galaxiekéip an Galaxiegruppen sinn Usammlunge vu Galaxien am Universum.

kompakt Galaxiegrupp HCG 87

Galaxië sinn net gläichméisseg am Raum verdeelt. Si trieden a Kéip an a Strukturen op. Zënter Ufank vun der Expansioun vum Universum si si ënnert dem Afloss vun der Schwéierkraaft entstanen a vun dëser zesummegehale ginn. Galaxiegruppen an Galaxiekéip maachen nach méi grouss Objeten, d’Galaxiesuperkéip. Galaxien, béi deenen en net direkt gesäit daat se en Deel vun enger Grupp oder engem Koup sinn, heesche Feldgalaxien. No haiteger Virstellung sinn all dës Strukturen Deeler vun enger groussräimeger, schaumaarteger Verdeelung vu Kéip a Filamenter, déi sech ëm Huelräim (engl. Voids) mat enger manner grousser Galaxiendicht gruppéieren. D’Entwécklung vun dëser groussräimeger Struktur aus klengen zoufällegen Dichtschwankungen no dem Urknall, an ënner dem Afloss vun der Schwéierkraaft ass e wichtigt Thema an der Kosmologie.

[Änneren] Galaxiegruppen

Kleng Usammlunge vu Galaxië mat mat manner wéi 50 Objeten an engem Volumen, mat engem Duerchmiesser vun bis zu 10 Millioune Liichtjoeren (MLj) heesche Gruppen. Hir Mass ass ongeféier 10¹³ Sonnemassen; d’Vitesse vun den Objete variéieren ëm ongeféier 150 km/s. D’Ofgrenzung zu de Galaxiëkéip ass net genee definéiert.

Och eist Mëllechstroossesystem ass an enger Grupp, der Lokaler Grupp. Dës huet niewent der Mëllechstrooss d’Spiralgalaxis M 31 am Stärebild vun der Andromeda, M 33 am Stärebild Triangulum, an nach e Koup Galaxien déi si begleeden wéi z. B. d’Magellanesch Wolleken.

An der Ëmgéigend vun der Lokaler Grupp befannen sech vill aner Galaxienkéip, déi ee groussen Deel vun den hellsten Galaxien um Himmel als Memberen hunn. Déi wichtegst vun dëse Gruppen sinn:

D’Ëmgéigend vun der Lokaler Grupp bis ronn 20 MLj Distanz. Déi agezeechent Gläiche ass d’Äquatorgläiche vun der Äerd, déi zwee Feiler ginn d’Richtung zum Zentrum vum lokalen Superkoup, dem Virgo-Galaxiekoup bzw. deem eppes méi klengem Fornax-Galaxiekoup un, déi béid sinn ronn 60MLj ewech.

• D’Maffei-Grupp, benannt nom Entdecker vun deenen zwou gréisste Galaxien vun dëser Grupp. Dës Grupp op enger Distanz vu 6 bis 12 MLj , ass vun eis aus gesinn, bal komplett duerch d’Mëllechstroossescheif verstoppt. Obwuel et sech ëm déi nächsten Nopeschgrupp handelt gouf si erréischt spéid am zwanzegten Joerhonnert entdeckt. Déi eenzeg hell Galaxis vun dëser Grupp, déi net duerch interstellar Extinktioun extrem ofgedonkelt erschéngt, ass d’ IC 342. D’Grupp läit an de Stärebiller Cassiopeia an Camelopardalis.
• D’Sculptor-Grupp, benannt nom Stärebild Sculptor, an deem déi hellsten Objeten vun der Grupp leien. Dës Grupp läit op enger Distanz vun 10 MLj an enthält mat der Sculptor-Galaxis (NGC 253) déi hellste Galaxis baussecht der Lokaler Grupp, déi op der Südhallefkugel ze fannen ass.
• D’M81-Grupp, déi nëmmen e bëssche méi wäit vun der Sculptor-Grupp ewech ass a mat Bodes Galaxis (M 81) déi hellste Galaxis baussecht der Lokaler Grupp enthält.
• D’M83-Grupp oder och NGC5128-Grupp, déi no den hellsten Membergalaxien, der südlechen Feierrad-Galaxis (M 83) an Centaurus A (NGC 5128) benannt ass. D’Grupp ass um Südhimmel an de Stärebiller Hydra an Centaurus ze fannen an ass 12 bis 17 Millioune Liichtjoer vun eis ewech.
• D’Canes-I-Grupp oder CVn-I-Grupp (och M94-Grupp) am Stärebild Canes Venatici. D’Grupp läit 13 bis 18 MLj ewech; hirt hellsten Objet ass d’Spiralgalaxis M 94.

[Änneren] Galaxiekéip

Galaxiekoup Abell 1689, mat duerch Gravitatiounslënsenwierkung zu Béi verzerrten Hannergrondgalaxien

Galaxiekéip hunn eng Gréisst vun bis zu e puer dausend Eenzelgalaxien, déi sich all mat ënnerscheedleche Vitessen am gemengen Schwéierfeld vum Koup bewegen. No dem Stand vun der Fuerschung sinn si déi gréissten Ënnerstrukturen, déi gravitativ gebonne sinn. D’Mass làit bài ongeféier 10¹⁴ bis 10¹⁵ Sonnemassen an engem Gebitt typescherweis 10 bis 20 MLj, mat Vitessen, déi ëm 500-1000 km/s streeën (sougenannt Pekuliarvitessen). Den Haaptdeel vun der Mass vu Galaxienkéip gëtt vun Donkler Matière ausgemach (ca. 80%). Galaxiekéip sinn vun engem dënnen, 10 bis 100 Millioune K waarme Gas duerchdrongen, dat duerch seng Rëntgestrahlung ze gesinn ass. Dëst Gas mécht ca. 15% vun der Mass enges Galaxiekoups aus. De Rescht vun der Mass (5%) ass an de Stäre vun de Galaxien. An der Mëtt vu Galaxiekéip befannen sech oft eng riseg Elliptesch Galaxis wéi den M 87 am Zentrum vum Galaxienkoup, Virgo-Galaxiekoup am Stärebild Virgo (Jungfrau). Ee weidere Koup ass de Coma-Galaxiekoup am Stärebild Coma Berenices (Haar der Berenike).

An den dichten Zentralregiounen vun Galaxiekéip fënnt ee meeschtens Elliptesch Galaxien, während Galaxien um Rand vu Kéip, Galaxien a Gruppen an Feldgalaxien meeschtens Spiralgalaxien sinn.

[Änneren] Klassifizéierung vu Galaxiekéip

Ähnlech wéi sech Galaxien no dem Schema vun der Hubble-Sequenz klassifizéieren loosse, kënnen och Galaxiekéip no hirem morphologeschem Typ klassifizéiert ginn. D’Klassifizéierung ass allerdéngs manner eendeiteg an déi physikalesch Erklärung vun der Morphologie meeschtens schwiereg. Dofir huet sech bis elo kee Klassifizéierungsschema duerchgesat, allerdéngs erfreet sech dat Schema vum Rood an Sastry (RS-Schema) enger gewëssener Beléiftheet, wahrscheinlech wéinst senger Ähnlechkeet zum Hubble-Schema. No dem RS-Schema ënnerscheed een unhand vun der Verdeelung vun den 10 hellsten Objeten folgend Kouptypen:

D’RS-Klassifikatiounsschema fir Galaxiekéip

• cD-Kéip ginn vun enger eenzelnen risegen cD-Galaxis am Zentrum dominéiert. Beispiller sinn d’Kéip Abell 2634 am Stärebild Pegasus, dee ronn 400 MLj ewech ass a vum NGC 7720 dominéiert gëtt, an den Abell 2199, deen op enger Distanz vun 430 MLj am Stärebild Hercules an am Hercules-Superkoup läit.
• B-Kéip (vu binär) ginn vun enger Koppel vu cD-Galaxien dominéiert. E Paradebeispill ass de berühmten Coma-Galaxiekoup (Abell 1656), e weidert Beispill ass den op enger Distanz vun 260 MLj leienden Galaxiekoup Abell 569 am Stärebild Lynx (Luchs).
• L-Kéip zeechnen sech duerch eng bal linear Unuerdnung vun de gréisste Galaxien am Zentrum aus. E Beispill ass de Perseus-Galaxiekoup (Abell 426), dee ronn 230 MLj ewech am Perseus-Pisces-Superkoup läit (Bild an Informatioun: [1]).
• C-Kéip (vum engleschen core) zeechnen sech duerch en eenzelnen dichten Kär mat vill Groussgalaxien aus. Beispiller sinn den Hydra-I-Galaxiekoup (Abell 1060), deen op enger Distanz vun 150 MLj läit an zum Hydra-Centaurus-Superkoup zielt. E weideren ass den Galaxienkoup Abell 262 am Stärebild Andromeda op enger Distanz vun 210 MLj, deen Deel ass vum Pisces-Perseus-Superkoup. Och deen weider uewen gewisenen Galaxiekoup Abell 1689 ass en RS-Typ C.
• F-Kéip sinn flaach, d.h. an enger Richtung staark ofgeplatt, awer ouni staark Konzentratioun am Zentrum. Beispieller sinn den ronn 290 MLj wäit ewech leiende Leo-Galaxiekoup (Abell 1367) am Coma-Superkoup an deen op enger Distanz vu ronn 6 GLj leienden Koup IRAS 09104+4109.
• I-Kéip hunn eng irregulär Struktur, ouni kloer definéiertem Zentrum oder mat e puer Zentren. Beispiller sinn de Virgo-Galaxiekoup an den Hercules-Galaxiekoup (Abell 2151), e spiralräiche Koup am gläichnummeschen Superkoup op enger Distanz vu ronn 485 MLj (Bild an Informatioun: [2]).

[Änneren] Um Spaweck

• (en) Atlasoftheuniverse.com: Galaxiengruppen: Eng Iwwersiicht Galaxiegruppen
• (en) Atlasoftheuniverse.com: Galaxienhaufen: Eng Iwwersiicht Galaxiekéip a Superkéip
• (en) Cosmus - 3-Dimensional Simulatioun vun Galaxiekéip fir erofzelueden