Waiorongomai
Nō Wikipedia Māori
Ko Waiorongomai he awa kei te taha whakatetonga o Te Aroha maunga. I reira, i ngā wā o mua, ka tū te whawhai a Ngāti Raukawa ki a Ngāti Kōpirimau. Ka haere te teretere a Ngāti Raukawa kia kite i taua iwi nei i a Ngāti Kōpirimau i Hauraki, he mea taua haere, he tiki i tētahi o ā rātou wāhine i tahuti ki Te Aroha. Tae atu taua ope nei, ka tunga e Ngāti Kōpirimau kia kōhurutia rātou. Ka tukutukua ngā haere e te tangata whenua ki Ōhinemuri, me ngā kainga katoa o Hauraki, kia hui mai ngā tāngata o reira kia kohurutia te iwi nui nei a Ngāti Raukawa.
Kīhai taua tunga kohuru nei i ngaro i a Ngāti Raukawa, a, ka huihui puku rātou, ka rapurapu tikanga e kore ai rātou e mate. A, ka mea rātou me tū e rātou ki te haka, ki te kanikani, kia wherea ai ngā whakaaro a Ngāti Kōpirimau. Ka mau a Ngāti Raukawa ki a rātou weweru papai, ka tiketike i a rātou mahunga, here ai ki te aute, ka tia ai ki te tuki, a ka titoa ngā kupu e rātou mō tā rātou haka. Anō ka oti te whakapai a te iwi nei a Ngāti Raukawa i a rātou, turituri ana te marae; a, ka rongo a Ngāti Kōpirimau i te ngahau a taua iwi ka tu nei ka haka. Ka hui katoa mai rātou, ki te kite i te haka. Ka tū te iwi nei ka haka, koia nei ngā kupu o tā rātou haka:
- Puhi kura, puhi kura,
- Puhi kura, puhi kākā
- Ka whakatautapa ki Kāwhia
- E huakina, huakina,
- Hōmai rā to whiri kaha
- Toro kaha, kia wetewetea
- Ā tē, ā tā, ā tau!
Ka pai te iwi o Hauraki ki te haka a Ngāti Raukawa, a ka unga kia haka anō, ka tū anō te iwi nei, ka haka anō, ko ngā patu a te iwi e haka nei kei roto i a rātou e huna ana a i meinga hoki rātou kia kōhurutia e Hauraki. Ka hokia nei te mate mō Hauraki. Ka tae ngā kupu o te haka ki te kupu rā “Ā tē, ā tā, ā tau”, ka oho te kapa haka nei, ka whiua te patu ki ērā e noho whakarongo rā o Hauraki. Ka patua te tāne, i te patu. Kore hoki ā rātou mate noa. A ka poto ērā te patu, ka whakaraua ngā wahine. Ko ngā tupapaku whiua atu ki te awa tere ai. Ka haere a Ngāti Raukawa, ka haere ki tana kāinga. Ka tae ake ngā huanga o ēnei kua mate nei rokohanga mai e mānu ana i roto i te awa, a kīhai noa ake i whai ngoi aru i taua iwi. Ko te tino tangata o Hauraki i mate ko Titipa.
