Bananenrepubliek
Van Wikipedia
Een bananenrepubliek is een populaire benaming voor een politiek instabiel, corrupt land dat vaak rijk is aan grondstoffen en waar staatsgrepen en revoluties aan de orde van de dag zijn. De term wordt meestal gebruikt voor landen in Centraal-Amerika en het Caribisch gebied, maar soms ook voor landen in Afrika, Oceanië en Zuid-Amerika. De term is bedacht door de Amerikaanse schrijver O. Henry voor zijn boek Cabbages and Kings.
[bewerk] Historische voorbeelden
De "originele" bananenrepubliek was Honduras. Gedurende een groot deel van de negentiende en twintigste eeuw was de United Fruit Company een politieke factor van betekenis. De United Fruit Company kreeg de bijnaam "de Octopus" omdat het zich regelmatig met de politiek van het land bemoeide. In 1910 huurde de firma zelfs een groep zware jongens uit New Orleans om de president omver te werpen, omdat deze te hoge belastingen zou rekenen.
Volgens sommigen was de United Fruit Company ook medeverantwoordelijk voor het omverwerpen van de linkse regering van Jacobo Arbenz in Guatemala in 1954. Arbenz had (ongebruikt) land van de United Fruit Company onteigend om het te verdelen onder de arme bevolking. Arbenz bood aan een schadevergoeding te betalen, maar de Company was daarmee niet tevreden. Het had banden met een aantal hooggeplaatste Amerikaanse politici, die ze zover wisten te krijgen de regering omver te werpen.
De laatste jaren worden de landen van Centraal-Amerika politiek stabieler en democratischer. Het is dus mogelijk dat de bananenrepublieken binnenkort tot het verleden zullen behoren.
Na de val van het eerste kabinet Balkenende na slechts 86 dagen werd door sommigen gezegd dat Nederland was afgegleden tot het niveau van een bananenrepubliek.
Bananenrepubliek is een vertaling van het Engelse banana republic. Het is in 1923 voor het eerst in het Nederlands aangetroffen, in een advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant voor de film The Dictator van James Cruze. In die advertentie wordt de film als volgt aanbevolen: 'Wat een film! Gevechten en sensationele avonturen in een Spaansche bananen-republiek, met een levenslustig jong Amerikaan [sic] en een knappe senorita als hoofdpersonen.' Volgens een bespreking van de film in Het Vaderland, op 13 oktober 1923, ging het om 'een gefingeerde republiek, een bananen-republiek ergens in Amerika'. Bedoeld werd: Spaans Amerika, dus Midden- of Zuid-Amerika, ook toen erg instabiele landen.
Het Engelse banana republic is voor het eerst aangetroffen in 1913, in Cabbages & Kings van O. Henry, in de zin: 'In the constitution of this small, maritime banana republic was a forgotten section that provided for the maintenance of a navy.' De Oxford English Dictionary omschrijft het begrip als 'toegepast op een klein land, vooral in Midden-Amerika, waarvan de economie vrijwel geheel afhankelijk is van de fruitexport'.
[bewerk] Bananenrepublieken in fictie
Wanneer fictie zich afspeelt in een fictief land in Latijns-Amerika wordt dat land meestal afgeschilderd als bananenrepubliek. In zulke verhalen komen vaak stereotype figuren als el capitán, el presidente of el magnifico voor. De taal die wordt gesproken in zo'n land is meestal Spaans. Voorbeelden van bananenrepublieken in fictie zijn:
- San Theodoros en Nuevo Rico zijn bananenrepublieken in Kuifje-verhalen. Bij aankomst in San Theodoros wordt Kuifje meteen tot kolonel benoemd. Het land valt van revolutie in revolutie, met als belangrijkste figuren generaal Tapioca die gesteund wordt door een op de Sovjet-Unie gelijkende buitenlandse macht, en generaal Alcazar, die gesteund wordt door "United Banana & co."
- Nostromo, een boek van Joseph Conrad, vindt plaats in Costaguana, waar een groot deel van de macht in handen is van zilverbedrijven.
- F. Springer heeft als diplomaat in verschillende landen gewoond, sommige van zijn boeken vinden plaats in fictionele bananenrepublieken. Een voorbeeld van zo'n land is D'Unia in De gladde paal van macht. Een politieke legende.
- In Abeltje, een boek van Annie M.G. Schmidt dat ook verfilmd is, komt de bananenrepubliek Perugona voor, vlak nadat er een coup heeft plaatsgevonden. Dhr. Tump wordt tot president gemaakt, waar hij spijt van krijgt als hij een portrettengalerij ziet van presidenten die allemaal slechts één jaar geregeerd hebben.
- In Moon Over Parador, een film uit 1988 speelt Richard Dreyfuss een acteur die sterk lijkt op de dictator van het fictieve land Parador en gedwongen wordt hem te vervangen.
