Ecologische geschiedenis
Van Wikipedia
Inhoud |
[bewerk] 1. begrippen
Eerst en vooral definiëren we eerst even de term ecologische geschiedenis en zijn verschillende deelaspecten. Ecologische geschiedenis bestudeert de relatie mens-natuur doorheen de geschiedenis (bilateraal). Het is de meest ruime term. We noemen het ook wel milieugeschiedenis. Deze term is politiek getint. De historische ecologie legt de nadruk meer op het landschap en de dieren, beginnend vanaf nu. Enviromental history is ecologische geschiedenis of Umwelgeschichte,het is een neutrale wetenschap, die zowel positief als negatief de relatie tussen de mens en de natuur bestudeert. Vervolgens verduidelijken we enkele begrippe i.v.m. de ecologische geschiedens. De energiestroom is het system van kringlopen en van fotosynthes. De ecologie bestudeert de distributie en de abundantie van organismen. Hierbij zijn de relaties tussen organismen onderling en de relaties tussen organismen en een abiotische omgeving belangrijk. Het woord ecologie werd geïntroduceerd door de Duitse bioloog Ernst Haeckel in 1866, als samentrekking van de Griekse woorden oikos (huishouding) en logos (wetenschap). Een ecosysteem is een gemeenschap van organismen die met elkaar leven, een stabiel ecosysteem bestaat niet, er zijn constant verschuivingen, onbekende invloeden, …
[bewerk] 2. evolutie van de ecologische geschiedenis
De ecologie komt via drie wetenschappen in de geschiedenis terecht. De eerste invloed kwam van de antropologie, welke de menselijke cultuur bestudeerd. Vanaf de jaren ’60 nemen ze begrippen uit de biologie over en koppelen de menselijke cultuur aan de ecologie. Belangrijke antropologen waren Steward, Odum, Bates, … Een tweede invloed kwam uit de archeologie die stelt dat de aarde iets zegt over de omgeving, onder invloed door Flannery, Clarke en Renfrew. Ten derde is er een sterke invloed van de milieuproblematiek. Cronon stelde ‘environmental history is a child of environmentalism. Gevolgen waren de Club van Rome in 1968, Greenpeace in 1971 en the World Commission on Environment and Development in 1983. Drie aspecten van de geschiedenis ontwikkelen zich hierdoor, elk in een ander gebied. In de Verenigde Staten krijgen we de geëngageerd cultuurgeschiedenis. Men vroeg zich nu wel af waarom leven we in het landschap dat we leven. Deze verandering is er gekomen door de VS: personen zoals John Nash (zie foto) (geëngageerde geschiedschrijver, Waarom maakt de mens de natuur kapot?) en Bilsky en Worster. In Duitsland ontwikkelt de techniekgeschiedenis die in de jaren ’80 aan de top van de technologie stond. In Nederland krijgen we de landschaps- en cultuurgeschiedenis. Een landschap is maar een stukje van de wereld waarin we ons begeven, het onmiddellijk waarneembare. Landschapsgeschiedenis is minder beïnvloed door de mens, cultuurgeschiedenis is gevormd door de mens. Een landschap is een waarneembaar deel van de aarde met een samenhang van vele elementen zoals ecoystemen, bouwwerken, vormen van landgebruik, infrastructuur, natuurelementen en –waarden, visuele beleving, toegankelijkheid, geschiedenis, … Landschapsgeschiedenis wordt bepaald door dezelfde elementen als ecologische geschiedenis (klimaat, landbouw, …) maar ecologische geschiedenis bestudeert ook deze elementen op zichzelf in relatie met de mens (vb. invloed natuur op landbouweconomie) los van het landschap en is bovendien ruimer (bv. vervuiling). Toch is landschapsgeschiedenis een belangrijk onderdeel van ecologische geschiedenis.
[bewerk] 3. voorwerpen van de discipline
Ten eerste onderzoekt de ecologische geschiedenis de functionering van de natuur met nadruk op de relatie tot de mens. Hoe evolueert het klimaat, fauna, flora … Het is heel moeilijk om elk aspect afzonderlijk te bestuderen. Ten tweede bestudeert het de relatie tussen de economische productie en de natuur. De mens heeft de natuur beïnvloed door agrarische en industriële productiesystemen, voeding, sociale relaties, materiële cultuur, gebruik van energie, … Dit is zowel positief als negatief (geweest). Vervolgens is het ook de studie van de milieuvervuiling. De studie van de milieuvervuiling is zeer belangrijk en moet men in een ruime context zien: ontbossing, overmatig energieverbruik, … Tenslotte zet het ook tot denken van de mens over de natuur, met andere woorden: mentaliteitsgeschiedenis: hoe denkt de mens over de natuur en waarom, hoe dacht hij daarover doorheen de tijd. Dit beïnvloedt ook de gang van zaken: haat tegenover bepaalde dieren leidde tot uitroeiing. Het leidt tot de evolutie van de wetgeving, de perceptie van de natuur (ethiek) en de opkomst van de milieubewegingen.
[bewerk] 4. methodologische aspecten
Er zijn heel wat verbanden met andere, vooral positieve, wetenschappen. Het is dus een multidisciplinaire bezigheid. Het is ook belangrijk het te plaatsen in een cultuur-maatschappelijke context: men moet de taal begrijpenen en afdeling in de terminologie om het te begrijpen. Belangrijke wetenschappers hiervan zijn Merchant en Cronon. De ecologische geschiedenis vindt geen aansluiting bij de postmoderne geschiedschrijving, waar alles eenmalig is, niets recurrent. Alles is er gekleurd en niks objectiefs. Hierdoor krijg je dus ook geen echte bestsellers en eenvoudig te lezen werken over ecologische geschiedenis. Er is naast de multidisciplinaire benadering ook een holistische benadering. De samhang is belangrijker dan de deelaspecten.
[bewerk] 5. mogelijkheden voor het begrijpen van actuele ecologische problemen
De ecologischegeschiedenis wil de wijzigingen in de relatie mens-natuur beschrijven en de wijzigingen in evenwicht mens-natuur verklaren. We moeten iets lever over de ecologie van de toekomst in de gechiedenis. Er zijn echter altijd aspecten die iets plots kunnen omdraaien.
[bewerk] 6. gevaren
Ecologische geschiedenis houdt het risico in dat men nogal vlug wil veralgemenen. Men durft ook heel vlug een te groot belang hechten aan de natuurlijke processen (El Niño). De mens is de oorzaak, de natuur treft geen schuld. We kunnen dit oplossen door de interdisciplinariteit. Men durft de ecologische geschiedenis ook (mis)bruiken voor de verantwoording voor ecologie als business, bv. bodemverontreinging opkuisen. Het kan tevens leiden tot een verantwoording van milieunegationisme, zoals in het boek The skeptical ernvironmentalist (B.Lomborg): “Milieuproblematiek is allemaal niet zo erg, want vroeger was het allemaal veel erger.”
zie ook klimaat en ecologische geschiedenis, landbouw en ecologische geschiedenis
