Filipijns spookdier

Van Wikipedia

Filipijns spookdier IUCN-status: Onzeker[1]
Een Filipijns spookdier van dichtbij
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Mammalia (Zoogdieren) Orde: Primates (Primaten) Familie: Tarsiidae (Spookdieren) Geslacht: Tarsius (Spookdiertjes) Ondergeslacht: Cephalopachus (Westelijke spookdiertjes)
Soort
Tarsius syrichta (Linnaeus, 1758)

Het Filipijns spookdier (Tarsius syrichta) is een bedreigd spookdier dat alleen voorkomt op de Filipijnen. Het spookdier komt voor in het centrale en zuidoostelijke deel van de archipel, en dan met name de eilanden Bohol, Samar, Leyte en Mindanao.^[1] De wetenschappelijke geslachtsnaam is afgeleid van het woord tarsus (=enkelbot) en verwijst naar de opvallend grote lengte van dit bot bij spookdieren^[2].

In het Cebuano wordt deze soort mawmag genoemd.

Inhoud 1 Uiterlijke beschrijving 2 Gedrag 3 Communicatie 4 Voedsel 5 Voortplanting 6 Leefgebied 7 Taxonomie 8 Referenties

[bewerk] Uiterlijke beschrijving

Het Filipijns spookdier is een klein zoogdier van ongeveer 15 centimeter groot en daarmee ongeveer zo groot als een gemiddelde mensenhand. Het gemiddelde gewicht van mannetjes is 134 gram en van vrouwtjes 117 gram.

Zoals alle spookdiertjes, heeft het Filipijns spookdier een ronde kop die door een speciale aanpassing van de nek 180 graden gedraaid kan worden. Hierdoor kan het Filipijns spookdier, ondanks het feit dat de ogen niet bewogen kunnen worden, toch goed om zich heen kijken. De grote membraanachtige oren zijn erg bewegelijk en lijken nooit stil te staan, zodat elk geluid opgevangen wordt.^[3] De unieke grote ogen van de soort staan niet in verhouding tot de kop en de romp en staan zelfs vermeld in het Guinness Book of Records als de grootste ogen van een zoogdier ter wereld. Het Filipijns spookdier is een nachtdier. De grote ogen zorgen voor perfect zicht in het donker van de nacht.^[4]

Het Filipijns spookdier heeft een dikke, zijdeachtige, grijze tot donkerbruine vacht. De dunne staart is ongeveer twee keer zo lang als het lichaam en is haarloos, met uitzondering van een plukje haar aan het einde. De staart wordt gebruikt voor het evenwicht. De handen en voeten hebben twee tenen speciaal voor de verzorging. De achterste ledematen zijn verlengd waardoor maximaal drie meter grote sprongen van boom tot boom kunnen worden gemaakt.^[4] Op de uiteinden van de vingers zitten ronde kussentjes, zodat het dier goed in bomen kan klimmen. Alle vingers hebben afgeplatte nagels, met uitzondering van de tweede en de derde vinger, die worden gebruikt voor de lichaamsverzorging.^[5]

De tandformule van het Filipijns spookdier is 2|1|3|3 in de bovenkaak en 1|1|3|3 in de onderkaak, met relatief kleine boven hoektanden^[3]

[bewerk] Gedrag

Het Filipijns spookdier is een schuw nachtdier^[1], dat een grotendeels verborgen leven lijdt. Overdag slaapt het in donkere holletjes dichtbij de grond en in de nabijheid van bomen en bosjes. 's Nachts wordt het actief en gaat op zoek naar eten. Maar ook dan is het moeilijk waar te nemen, doordat het door zijn uitstekende zicht en gehoor goed in staat is mensen te ontwijken. ^[6]

Deze soort brengt een groot deel van zijn tijd door in de bomen^[1]. Daar klampt het dier zich normaal gesproken verticaal vast aan bomen. Indien nodig springt het van tak naar tak. Als gevolg van zijn verlengde achterpoten kan het relatief grote sprongen maken.^[3]

[bewerk] Communicatie

Het Filipijns spookdier maakt gebruik van diverse manieren van communiceren. Hoewel de soort minder vocaal is dan veel andere primaatsoorten, gebruikt het wel diverse uitroepen ten behoeve van territoriumafbakening en het lokaliseren van de andere sekse.^[1]

Zijn luide roep is één enkele, doordringende toon. Wanneer het tevreden is, brengt het een geluid uit dat lijkt op een zacht vogelachtig twill. Als meerdere spookdieren samen komen, maken ze vaak een geluid als van een tsjilpende krekel.^[7]

Naast vocale communicatie maakt het Filipijns spookdier ook gebruik van andere manieren van communicatie. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van de reukzin. Zo markeert het vrouwtje haar partner met behulp van de geur van een substantie uitgescheiden door de circumorale klier. Het mannetje markeert op zijn beurt zijn territorium met behulp van urine.

Het Filipijns spookdier communiceert verder nog door aanraking. Een voorbeeld hiervan is de verzorging van elkaars huid en vacht, door het verwijderen van dode huid en parasieten.^[3]

[bewerk] Voedsel

Het Filipijns spookdier is een carnivoor en eet met name insecten, maar ook wel spinnen, kleine kreeftachtigen, kleine gewervelden, kleine hagedissen en vogels. Het Filipijns spookdier gebruikt beide handen om de prooi naar de mond te brengen.^[1]

Zelf moet het vooral oppassen voor menselijke jagers, verwilderde katten die zijn ontsnapt uit naburige gemeenschappen, kleine carnivoren en sommige grote vogels.^[8] Als gevolg van het feit dat het Filipijns spookdier vooral 's nachts en in de toppen van de bomen actief is, valt de soort vaak ten prooi aan uilen.

[bewerk] Voortplanting

Bij het Filipijns spookdier komt zowel monogamie als polygamie voor.^[3] De bronsttijd van het vrouwtje duurt zo'n 25 tot 28 dagen.^[3] Het Filipijns spookdier kan het hele jaar door paren, maar is afhankelijk van de aanwezigheid van insecten.^[1] Normaal gesproken raakt het vrouwtje twee keer per jaar zwanger; de draagtijd van de soort is zes maanden. Per keer krijgt het vrouwtje één jong, dat wordt geboren met veel haar en met wijdopen ogen. Het jong wordt door de moeder in de mond of op de buik rondgedragen. Een pasgeboren jong kan zich al vastklampen aan een tak. Na ongeveer een maand kan het al sprongen maken en na twee maanden verlaat het jong de moeder. In gevangenschap plant het Filipijns spookdier zich moeizaam voort.^[9]

[bewerk] Leefgebied

Een recente studie heeft aangetoond dat het Filipijnse spookdier een voorkeur heeft voor dichtbegroeid secundair laaglandwoud met rustplekken op zo'n twee meter boven de grond.^[10] Het is ook wel te vinden in primair woud tot 700 meter boven de zeespiegel. ^[11]

[bewerk] Taxonomie

Het Filipijns spookdier is een primaat, en de veelgehoorde verklaring door de lokale bevolking dat het dier "het kleinste aapje ter wereld" zou zijn, is dan ook niet waar. Het kleinste aapje is namelijk het dwergzijdeaapje en de kleinste primaat is de kleine dwergmuismaki. Desondanks wordt het Filipijns spookdier wel als een van de kleinste primaten ter wereld beschouwd.^[12]

De groep van de spookdiertjes waartoe het Filipijns spookdier behoort, is nauw verwant aan andere primaten, zoals apen, lemuren, gorilla's en mensen, maar moet ingedeeld worden ergens tussen de halfapen en apen. Hoewel de spookdiertjes geen apen zijn, ook al werden ze voorheen altijd beschouwd als halfaap, wordt het Filipijns spookdier, samen met de overige spookdieren, tegenwoordig samen met de apen door wetenschappers ingedeeld in de gezamenlijk onderorde Haplorhini, op grond van de fylogenische eigenschappen.

Het Filipijnse spookdier is waarschijnlijk het nauwst verwant aan het Soendaspookdier (Tarsius bancanus), waarmee het het ondergeslacht Cephalopachus vormt. Genetisch onderzoek suggereert dat de scheiding tussen he Filipijnse spookdier, het westelijke spookdier en de spookdieren van Celebes plaatsvond in het midden van het Mioceen (zo'n 15 miljoen jaar geleden).

Deze soort werd pas in de 18e eeuw voor het eerst beschreven door westerse biologen. De eerste die de soort beschreef, was J. Petiver, die in 1705 een beschrijving door de missionaris J.G. Camel publiceerde, en het dier Cercopithecus luzonis minimus noemde. Dit werd de basis van de beschrijving in 1758 door Linnaeus, die de soort Simia syrichta doopte. Uiteindelijk werd de wetenschappelijke naam Tarsius syrichta aangenomen, nadat de correcte identificatie van Linnaeus' Simia syrichta lang onduidelijk was gebleven. Onder deze naam staat het Filipijns spookdier nu nog steeds bekend.^[13]

Over de vraag of het Filipijnse spookdier ondersoorten heeft, en hoeveel dan, bestaat nog veel verschil van mening. De Philippine Tarsier Foundation geeft aan dat er drie ondersoorten worden erkend: Tarsius syrichta syrichta, die voorkomt op de eilanden Leyte en Samar, Tarsius syrichta fraterculus van Bohol en Tarsius syrichta carbonarius van Mindanao. ^[14]. De IUCN daarentegen geeft aan dat er twee ondersoorten zijn, maar dat het onderscheid tussen deze twee dermate onduidelijk is dat de soort op dit moment beschouwd moet worden als monotypisch. Hill (1955) beschouwt Tarsius syrichta carbonarius en Tarsius syrichta fraterculus als twee moeilijk te onderscheiden ondersoorten. Niemitz (1984) vindt de verschillen niet significant genoeg om onderscheid te maken. Musser en Dagosto (1987) vinden dat de beschikbare exemplaren uit het museum niet voldoende duidelijkheid opleveren om deze zaak op te lossen, maar vermelden nog wel dat Heaney een mannelijk exempaar van Dinagat als een te onderscheiden ondersoort beschouwde. Groves (2001) tenslotte erkent ook geen verschillende ondersoorten van T. syrichta. ^[15] De Asian Primate Classification erkent aparte ondersoorten op Samar (syrichta), Mindanao (carbonarius) en Bohol (fraterculus), en oppert de mogelijkheid dat de populaties op Basilan, Dinagat, Leyte en Siargao ook aparte ondersoorten zouden kunnen vertegenwoordigen.^[16] In de derde editie van het gezaghebbende Mammal Species of the World werden geen ondersoorten erkend (het hoofdstuk over primaten werd geschreven door Groves).^[17]

[bewerk] Referenties

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5} Kubicek, C., Tarsius syrichta, Animal Diversity Web, Geraadpleegd op 14 november 2006.
2. ↑ Philippine tarsier, America Zoo, Geraadpleegd op 15 november 2006.
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5} Flannery, Sean, Philippine Tarsier, The Primata, 15 oktober 2003, Geraadpleegd op 14 november 2006.
4. ↑ ^{4,0 4,1} Philippine Tarsier, Philippines Travel Guide, Geraadpleegd op 14 november 2006.
5. ↑ The Philippine Tarsier, Comparative Mammalian Brain Collections, Geraadpleegd op 18 november 2006.
6. ↑ Hellingman, Jeroen, A Visit to the Philippine Tarsier, www.bohol.ph, 24-04-2004, Geraadpleegd op 15 november 2006.
7. ↑ Tarsier Truths, INQ7.net, 16-10-1999, Geraadpleegd op 14 november 2006
8. ↑ France-Presse, A. (2004), Furry mascot of RP forest lives on borrowed time, INQ7.net, Geraadpleegd op 14-november 2006
9. ↑ Haring, D. M., Wright, P. C. (1988). "Hand-raising a philippine tarsier, Tarsius syrichta". Zoo Biology 8: 265-274.
10. ↑ Jachowski, D. S., Pizzaras, C. (2003). "Introducing an innovative semi-captive environment for the Philippine tarsier (Tarsius syrichta)". Zoo Biology 24 (1): 101-109.
11. ↑ Heaney et al. (2002), Tarsius syrichta The Field Museum, Geraadpleegd op 15 november 2006
12. ↑ The Philippine Tarsier Bohol's Furry Mascot, 15-03-2006.
13. ↑ On the Identification of Simia syrichta linnaeus http://links.jstor.org, Geraadpleegd op 18 November 2006.
14. ↑ Tarsier: Tarsius syrichta, www.bohol.net, Geraadpleegd op 19 November 2006.
15. ↑ IUCN Red List of Threatened Species, www.iucnredlist.org, Geraadpleegd 19 november 2006.
16. ↑ Brandon-Jones, D., Eudey, A.A., Geissmann, T., Groves, C.P., Melnick, D.J., Morales, J.C., Shekelle, M. & Stewart, C.-B. 2004. Asian Primate Classification. International Journal of Primatology 25(1):97-164.
17. ↑ Groves, C.P. 2005. Order Primates. Pp. 111-184 in Wilson, D.E. & Reeder, D.M. (eds.). Mammal Species of the World: a taxonomic and geographic reference. 3rd ed. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2 vols., 2142 pp. ISBN 0-8018-8221-4

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Tarsius syrichta van Wikimedia Commons.