Jan Buskes
Van Wikipedia
Johannes Jacob Buskes jr. (Utrecht, 16 september 1899 – Dachau, 9 maart 1980) was een Nederlands predikant en theoloog. Hij was een markant predikant die geregeld op TV verscheen en op de radio te horen was. Ook heeft hij een aantal boeken geschreven die een brede verspreiding kregen.
Buskes werd geboren in Utrecht en studeerde theologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Tijdens die studie ontdekte hij het door door Karl Barth geschreven commentaar op de brief aan de Romeinen. Barth heeft een grote invloed op Buskes gehad. Als predikant begon Buskes op Texel, waar hij twee keer predikant is geweest. De eerste keer van 1924 – 1926 in de Gereformeerde Kerk van Oosterend. Dat werd beëindigd door de kwestie-Geelkerken. Hij had de zijde van deze Amsterdamse predikant gekozen in het conflict met de synode over de uitleg van het paradijsverhaal in Genesis. Nadat de classis een tuchtprocedure tegen ds. Buskes begonnen was, nam hij een beroep aan van de afgescheiden kerk van Geelkerken te Amsterdam. Deze kerk vormde de basis van de Gereformeerde Kerken in Hersteld Verband (kortweg HV-kerk genoemd). Op Texel kwam het ook tot een kerkscheuring. Het conflict speelde hier vooral rond zijn persoon. Dit ging dwars door families heen, die na de scheuring elkaar niet meer wilden spreken en zien. De sfeer in Oosterend was grondig verziekt.
In 1929 werd Buskes voor de tweede keer predikant op Texel, nu voor de HV-kerk. Voor kerkmensen van het HV heeft hij veel kunnen betekenen. Hij merkte echter dat de sfeer veranderd was. In 1932 vertrok hij weer van het eiland. De HV-kerk trad in 1947 toe tot de Nederlands Hervormde Kerk. Op Texel gingen veel HV-ers terug naar de Gereformeerde Kerk. Na zijn periode op Texel werd hij in 1932 predikant in Rotterdam. Dit bleef hij tot 1943.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was ds. Buskes een man van het verzet, op de kansel, in pamfletten en in daden. Hij werd gearresteerd, op transport gesteld naar Dachau, maar onderweg uit de trein gehaald om te belanden in het gijzelaarskamp Sint-Michielsgestel. 'Man van het verzet' is een goede typering voor hem. Hij verzette zich tegen de synode, nationaal-socialisme, apartheid, de regering en de leiding van de Partij van de Arbeid. Hij kon dan mensen fel aanvallen of verdedigen. Ook heeft ds. Buskes veel in het openbaar gedebatteerd, onder andere met socialisten. Hij bestreed theologische standpunten van anderen in boeken en bladen en hij droeg zijn eigen standpunt met verve uit. Hij kreeg een grote bekendheid na een interview met Mies Bouwman op televisie.
In Amsterdam werd ds. Buskes in 1943 hervormd predikant voor evangelisatie onder de arbeiders. Hij bleef dit tot 1950. Het is uiteindelijk niet het succes geworden waarop werd gehoopt. Slechts eenderde van de aanwezigen bij een dienst was arbeider. Buskes bleef predikant in Amsterdam tot 1961, toen hij met emeritaat ging.
Ds. Buskes was een bevlogen prediker die de mensen kon boeien. Het kwam alleen al door zijn stem, die iets emotioneels had. Het begin van zijn preek was hakkelend, later vol pathos. Hij was bekend om zijn scherpe standpunten. Buskes was een 'rode' dominee; hij voelde zich aangetrokken tot het socialisme. Na de oorlog werd hij lid van de SDAP, die later opging in de PvdA. Hij was ook anti-militarist, al heeft hij onder invloed van de Tweede Wereldoorlog zijn mening op dit punt moeten bijstellen. Maar ds. Buskes bleef actief lid van Kerk en Vrede. Zijn keuze voor het socialisme en anti-militarisme werd ingegeven door zijn geloof. Politieke medestanders probeerden nogal eens die grondslag voor zijn stellingname af te doen als niet meer dan een bijkomstigheid, een gedoogbare afwijking. Hier verzette hij zich fel tegen. Het was een allerminst vanzelfsprekende keuze. Orthodox en socialistisch kwam heel weinig voor.
Buskes overleed op 80-jarige leeftijd. Hij werd begraven op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied. Zijn graf raakte al snel in verwaarloosde toestand. Op 16 september 2005 is een nieuw grafmonument onthuld, op initiatief van drie vrienden van Buskes onder wie zijn biograaf E. de Jongh.
[bewerk] Publicaties
- Zuid-Afrika's apartheidsbeleid: onaanvaardbaar! 1955
- God en mens als concurrenten - Amsterdam 1968
- Het humanisme van God - Baarn 1972
- Hoera voor het leven - Amsterdam 1968
- Droom en protest. Getuigenissen uit een halve eeuw van strijd - Baarn 1974
- De PvdA is niet heilig - Baarn 1978
[bewerk] Bronnen
- J. de Bruijn (red.) Brieven aan Buskes. Een keuze uit het archief van dr. J.J. Buskes (1899-1980) Amsterdam 1990
- E.D.J. de Jongh Buskes, dominee van het volk Kampen 1998
- Wim Ramaker Spreken voor Gods rekening. Bloemlezing uit het werk van Dr. J.J. Buskes Ede 1983
- A.J.Verbeek Johannes Jacobus Buskes, theologie in actie Licentiaatsthesis aangeboden aan de Protestantse Theologische Faculteit te Brussel, febr. 1981
