Landbouw en ecologische geschiedenis
Van Wikipedia
Landbouw en ecologische geschiedenis
[bewerk] inleiding
Landbouw kunnen we om drie redenen classeren als een onderdeel van de ecologische geschiedenis. Landbouw is ten eerste een soort toegepaste ecologie, want het is het trachten beheersen van biologische fenomenen (relatie mens-natuur). Landbouw gebruikt echter ook de natuur met (mogelijke) aantasting van de natuur. Landbouw kan natuurlijke fenomenen zodanig aanpassen dat het leidt tot destructie, bv. bosontginning, overbemesting, overbegrazing, vervuiling van water, … Tenslotte heeft de landbouw ook invloed op het landschap of de visuele natuur. Landbouw heeft invloed op het landschap, door op andere manieren aan landbouw te doen doorheen de jaren. We kunnen een drietal problemen distanciëren die vandaag ontstaan zijn uit de landbouw. Eerst en vooral heb je de groep van het mestoverschot, erosie, andere ecologische problemen. Ten tweede is er de voedselproblematiek: er is een ongelijke verdeling van het voedsel over de wereld. Ook is er de hedendaagse landschapsevolutie.
[bewerk] Van jager-verzamelaar naar domesticatie
Domesticatie is de omvorming van wolde soorten naar gecultiveerde soorten, bepaalde planten en dieren beschikbaar stellen voor consumtie. Dit is een geleidelijk, maar snel proces. We kunnen domesticatie ook omschrijven als de genetische verandering van planten en diren als gevolg van menselijke controle of reproductie op een vrijwillige (selectieve) of onvrijwillige wijze. Het is een proces dat samenvalt met het begin van het neolithecum (sedentarisatie). Er zijn bewijzen dat de mens reproductieproces van plant en dier controleerde. Er is ten eerste een selectieve kweek van dieren via leeftijdsstructuur. Ook merken we het aan de geografische verspreiding van planten en dieren: er worden soorten gevonden buiten hun natuurlijke biotoop. We vinden ook paalgaten terug die wijzen op de afgebakende weiden van vroeger en uit de paleontologie zien we specifieke voedingsgewoonten. Er zijn ook bewijzen dat de mens plant en dier genetisch wijzigde. De paleobotanica wijst op de vergroting van de planten door een stijging het aantal chromosomen en op de disproportionelle groei van het deel van de plant dat nuttig is voor de mens. Er is ook verkleining van het natuurlijke voortplantingsproces. Sommige planten kunnen zich bv. alleen nog voorplanten door gezaaid te worden. De paleontologie geeft ons dan bewijzen van de domesticatie van dieren, nl. de stijging van de tamheid, stijging van de normale grootte (bv. meer vet) en de fysionomische veranderingen bij dieren. Er zijn centra van domesticatie waar men mee begin zonder invloed van buiten af. Dit zijn centers. Indien er domesticatie is door migratie of invloed van centers, spreken we van non-centers. Er zijn vier belangrijke centers oor de planten. De oudste zone is de vruchtbare sikkel (streek van de Tigris en de Eufraat) waar vooral vooral graan, ook emmer, einkorn, gerst, erwten, linzen, vlas, hennep gekweekt werd. In het Verre Oosten, aan de Gele Rivier in China kweekte men rijst. In de gebieden Beneden-Sahara en de savanne-zone van West-Afrika teelde men Afrikaanse rijst, watermeloen en koffie. In de Andes en Mexico werden dan weer maïs, bonen, katoen en aardappelen verbouwd. Er is geen verklaring waarom er minder soorten dieren dan planten gedomesticeerd werden. De twee oudste centers zijn het Midden-Oosten en de Noordandes. Het oudste gedomesticeerde dier is de hond, gevolgd door schapen en geiten. Het rund werd pas later tam gemaak. Paarden werden in Oekraïene getemd en de kip, de eerste tamme vogel, in China. Europa volgde pas 2000 jaar later dan het Nabije Oosten. De domestica kwam Europa binnen via twee manieren: ten eeste via Middellandse Zee naar Frankrijk en Italië (La Hoguette keramiek) en ten tweede van Nabije Oosten door Griekenland en Hongarije (bandkeramiek). We kunnen verschillende theorieën bedenken die tot de domesticatie van planten en dieren geleid hebben. Het zou kunnen dat het gewoon een natuurlijke en onafwendbare schakel in de evolutie is. Deze theorie werd ontwikkeld in de periode van Darwin. Een tweede theorie legt de link met klimaatsveranderingen. Pumpell stelde in dat er een verdroging plaats vond na de laatste ijstijd. In 1952 stelde Gordon Childe zijn Oase theorie. De postglaciale regens breiden zich noordwaarts uit waardoor de mens zich vestigde langs de rivieren. De dieren kwamen af op de landbouw. Dit verklaart echter niet waarom we aan landbouw doen en waarom dit niet gebeurd in eerdere interglaciaal. Een derde theorie wordt verbonden aan de bevolkingsdruk. Malthus stelde dat de bevolking verantwoordelijk is voor voedseltekort en gevolgen. Boserup verbond daar zijn theorie aan: de bevolking heeft natuurlijke aanleg om te groeien, om meer voedsel te hebben, om dus te domesticeren om voedseltekort te verhelpen. Binford koppelde de bevolkingsdruk en migratie: men verhuist naar de kusten en de kusten veranderen door verandering zeepeigel. Maar migrerende volkeren zijn echter vaak blijven migreren. Ten vierde stelt men een parallel evolutiepatroon vast tussen de mens en de gedomesticeerde planten en dieren. Kent van Flannery kwam tot het besluit dat men marginale gronden gebruikte, planten hebben zich er natuurlijk aan aangepast. Zijn collega Rindos voegde daar aan toe dat een voedseltekort er voor zrgt dat mensen minder gegeerde planten nemen, waardoor er mutaties optreden. We kunnen ook enkele sociale verklaringen zoeken voor de domesticatie. Bender merkte op dat er weinig klasseverschillen zijn, egale bevolking. Maar vanaf neolithecum was er meer ongelijke maatschappij, waarbij men aan arbeidsverdeling doet en aan stockage. Hayden stelde dat de sociale ongelijkheid zich uit in culture factoren, er zijn andere noden en voorkeuren. We noemen dit de feesttheorie. De bezitsverdeling en arbeidsverdeling is ook een oorzaak: vroeger waren er meer algemene goederen, nu ging de mens ook gronden bezitten. Dit is de staatsontwikkeling. Heeft dus ook te maken met sedentair worden van de mens. De staten ontstonden echter na de domesticatie (bv. Egypte).
