Endemit
Z Wikipedii
Endemit - organizm (takson, najczęściej gatunek - gatunek endemiczny) unikalny dla danego miejsca albo regionu, występujący na ograniczonym obszarze, nigdzie indziej nie występujący naturalnie.
Obszar występowania endemitów może stanowić ich dawny areał życiowy (refugium) pozostały po minionym okresie geologicznym. Przyczyną endemizmu może być również bariera przestrzenna, np. na izolowanych wyspach, w jaskiniach, gdzie z powodu geograficznej izolacji, czyli braku kontaktu ze swoim gatunkiem (paleoendemity), wraz z nowymi warunkami życia przez dostatecznie długi okres wyewoluowały formy zupełnie różne od gatunków nieodizolowanych (neoendemity).
Gatunki endemiczne w zasadzie tak są przystosowane do swoich warunków życia, że nie tolerują większych wahań środowiska, a często wykazują cechy wąskiej specjalizacji (są stenobiontami). Gatunki endemiczne często należą do gatunków zagrożonych, gdyż są bardzo podatne na choroby i wrażliwe na kontakt z człowiekiem.
Mianem endemitu można też określać wyższe od gatunku taksony (rodzaj, rodzina), jeśli ich występowanie faktycznie ogranicza się do konkretnego, stosunkowo niewielkiego obszaru (wyspy, szczytu górskiego czy jeziora, np. 9 rodzajów i 1 rodzina ryb głowaczowców z jeziora Bajkał to endemity).
Przykładami fauny endemicznej są żółwie słoniowe, a także legwan morski z Galapagos, australijski koala czy rogoząb, a także hatteria (Nowa Zelandia) i dodo (Maskareny). Na obszarze Polski największe skupisko roślin endemicznych występuje na obszarach górskich, szczególnie w Tatrach (np. skalnica tatrzańska, chruścik Allogamus starmachi), znacznie mniej endemicznych taksonów znajdujemy w Sudetach.
Gatunki, które występują głównie w określonej strefie geograficznej lub okolicy, jednak przekraczają nieco swym zasięgiem ten teren i na niewielkiej liczbie stanowisk występują w bliskich okolicach swojego głównego obszaru występowania nazywamy subendemitami. Przykładem subendemitu we florze Polski jest brzoza ojcowska.
Przeciwieństwem gatunków endemicznych są gatunki kosmopolityczne, bardzo szeroko rozpowszechnione.
[edytuj] Regiony z wysokim endemizmem
Najbardziej znane regiony i formacje roślinne bogate w organizmy endemiczne to:
- Nowa Zelandia
- Nowa Kaledonia
- Madagaskar
- Maskareny
- Hawaje
- Galapagos
- Sokotra
- Jezioro Bajkał (Rosja, Syberia)
- jeziora Wielkich Rowów Afrykańskich
- fynbos (Afryka Południowa)
agamiczny, alochroniczny, alochtoniczny, alopatryczny, amfitermiczny, antropofit, apofit, archeofity, diafit, autochtoniczny, biologiczny, bliźniaczy, celowy, charakterystyczny, chroniony, diadromiczny, dominujący, dzieworodny, endemiczny, efemerofit, epekofit, ergazjofigofit, genetyczny, ginący, graniczny, introdukowany, inwazyjny, iteroparyczny, klimaksowy, kluczowy, kosmopolityczny, monotypowy, morfologiczny, neofit, obojętny, odbudowany, osłonowy, parapatryczny, partenogenetyczny, pionierski, poliploidalny, politypowy, pospolity, przewodni, przypadkowy, rzadki, semelparyczny, siostrzany, sympatryczny, synantropijny, synchroniczny, taksonomiczny, troficzny, typowy, wskaźnikowy, wszędobylski, wymarły, zagrożony, zawleczony, zwornikowy
