Hugo Kołłątaj

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Hugo Kołłątaj

Herb	Kotwica
Data urodzenia	1 kwietnia 1750
Miejsce urodzenia	Dederkałki Wielkie na Wołyniu
Data śmierci	28 lutego 1812
Miejsce śmierci	Warszawa

Rodzina	Kołłątaj
Rodzice	Antoni Kołłątaj Marianna Mierzeńska
Małżonek	brak
Dzieci	brak

Hugo Kołłątaj herbu Kotwica (urodzony 1 kwietnia 1750 w Dederkałach Wielkich na Wołyniu - zmarł 28 lutego 1812 w Warszawie), podkanclerzy koronny, wybitny polski polityk, publicysta oświeceniowy, ksiądz.

Urodził się w rodzinie szlacheckiej. Początkową edukację odebrał w szkołach w Pińczowie) , a następnie kształcił się na Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał stopień doktora filozofii (1768). Później, w latach 1770-1774 studiował w Wiedniu, a następnie w Rzymie, gdzie uzyskał doktorat z prawa i teologii oraz przyjął święcenia kapłańskie.

Po powrocie do Polski został kanonikiem krakowskim. Był kapłanem w Pińczowie i Krzyżanowicach Dolnych (tam napisał konstytucję 3 maja). Był działaczem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych i Komisji Edukacji Narodowej oraz twórcą planu rozbudowy szkół w całym kraju. W latach 1777-1780 z ramienia KEN dokonał reformy Akademii Krakowskiej. Wprowadził między innymi wykłady z nauk przyrodniczych i literatury polskiej, a także umożliwił dostęp do nauki studentom pochodzącym z mieszczaństwa.

Jego reforma polegała także na uporządkowaniu spraw majątkowych akademii. Kołłątaj umożliwił rozwój postępowych idei i poprawił poziom naukowy uczelni. W latach 1782-1786 pełnił funkcję rektora.

W czasie Sejmu Czteroletniego należał do najaktywniejszych działaczy stronnictwa patriotycznego.

W rozprawie politycznej Do Stanisława Małachowskiego [...] Anonima listów kilka sformułował plan reformy państwowej mający swój wyraz w konstytucji 3 maja.

Do Warszawy przeniósł się w 1778 roku i zgromadził tam prężny zespół publicystów, zwany kuźnicą kołłątajowską w którym działali m.in. Franciszek Ksawery Dmochowski i Franciszek Salezy Jezierski. Był jednym z autorów konstytucji 3 maja.

Po uchwaleniu Konstytucji Kołłątaj zostaje mianowany podkanclerzym koronnym (1791). Był też jednym z założycieli Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.

W czasie wojny polsko-rosyjskiej, na zebraniu 23 lipca 1792 poparł decyzję króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o jego przystąpieniu do konfederacji targowickiej. Podczas rządów targowicy od roku 1792 przebywał w Dreźnie.

Przygotowywał i uczestniczył w insurekcji kościuszkowskiej, wchodząc w skład Rady Najwyższej Narodowej, obejmując w niej Wydział Skarbu i prezentując bardziej radykalne poglądy niż w okresie Konstytucji 3 Maja. Pod koniec powstania kościuszkowskiego po szturmie Pragi 4 listopada 1794 Hugo Kołłątaj potajemnie opuścił Warszawę. Ścigały go bowiem władze rosyjskie.

Przebywał na emigracji i 6 grudnia 1794 został aresztowany przez Austriaków w Radymnie, w chwili gdy zmierzał przez Galicję i Węgry do Wenecji. Został osadzony w areszcie w Przemyślu. Wydał go Antoni Trębicki, ongiś jego protegowany i stronnik. W więzieniu przebywał aż do roku 1802. Później udał się na Wołyń, gdzie był współtwórcą Liceum Krzemienieckiego.

W latach 1807-1808 podejrzany o kontakty z Napoleonem zostaje wywieziony i przetrzymywany w Moskwie przez Rosjan.

Jako publicysta zajmował się przede wszystkim nauką, oświatą i wychowaniem, ale także jego pisma były podstawą Konstytucji 3 Maja, poruszały sprawy społeczne i władzy państwowej. Postulował:

dziedziczność tronu
zniesienie liberum veto
ogólne opodatkowanie
zmniejszenie wpływów magnaterii
sejm gotowy
prawa dla mieszczan
wolność dla chłopstwa (zamiana pańszczyzny na czynsz)

Ostatnie lata życia przebywał w Księstwie Warszawskim. Zmarł w opuszczeniu, po długiej i ciężkiej chorobie. Został pochowany na warszawskich Powązkach, ale urna z jego sercem została złożona w kościele w Wiśniowej (we dworze w tej miejscowości mieszkał jego brat Rafał Kołłątaj).

[edytuj] Dzieła

Pozostawił po sobie wiele utworów publicystycznych, niektóre z nich to:

Listy Anonima (1788-89)
Prawo polityczne narodu polskiego (1790)
O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja
Uwagi nad tą częścią ziemi polskiej, która od Traktatu Tylżyckiego zwać poczęto Księstwem Warszawskim (1808)
Rozbiór krytyczny zasad historii o początkach rodu ludzkiego, czyli racjonalistycznie pojęty wstęp do historii
Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III
Porządek filozoficzno-moralny (1810)
Naukowe podstawy polityki.
Niemoralnosc ludu polskiego