Jan Sokołowski (oficer)
Z Wikipedii
Jan Sokołowski – (ur. 12 października 1895 w Warszawie, zm. 13 listopada 1986 we Wrocławiu ) – polski oficer, założyciel i dowódca Służby Zwycięstwu Polski okręgu lwowskiego, komendant Obszarów Wschodnich Związku Walki Zbrojnej, twórca organizacji Wierni Polsce.
W 1914 ukończył gimnazjum (liceum) W. Górskiego w Warszawie. Po opanowaniu Warszawy przez armię niemiecką, 22 sierpnia 1915 wstąpił w stopniu kaprala do 1. Brygady Piłsudskiego i walczył przeciwko Rosji na Wołyniu w bitwach pod Stowygorożem (3 października 1915) i Kostiuchnówką (4-7 lipca 1916). Wraz z większością legionistów, po odmowie przysięgi państwom „osi” internowany w obozie w Szczypiornie koło Kalisza, a potem koło Łomży. 17 marca 1918 został zwolniony, a 11 kwietnia objął dowództwo POW w Tomaszów Lubelski. 28 listopada 1918 wstapił do Wojska Polskiego w randze podporucznika w 23 pułku piechoty. Uczestniczył w walkach na Wołyniu z Ukraińcami o Poryck (2 III 1919) i Torczyn, gdzie został ranny, a następnie w kampanii kijowskiej przeciwko Sowietom w składzie 3 Dywizji Legionowej, gdzie dostał stopień kapitana. Po wojnie był zawodowym oficerem, w 1925 ukończył Wyższą Szkołę Wojenną, a następnie służył w sztabach różnych jednostek, głównie na Wołyniu i w Grodnie oraz wykładał w Szkole Podchorążych w Bydgoszczy w okresie 1933-1935. Awansowany na majora 1 I 1927 i na podpułkownika w 1937. Od stycznia 1939 w stanie spoczynku, pracował w Polskim Radiu. Zmobilizowany w kampanii wrześniowej do 35 Dywizji Piechoty wraz z nią wycofał się z Wilna do Lwowa i od 11 do 20 IX walczył w obronie Lwowa z Niemcami, a 21 IX z Sowietami.
Po kapitulacji miasta zbiegł z niewoli i w październiku założył lwowski oddział Służby Zwycięstwu Polski, przemianowany w grudniu 1939 na Związek Walki Zbrojnej. W 1940 był kilkakrotnie zastępowany na stanowisku dowódcy ZWZ m.in. przez generała Tokarzewskiego, a potem generała Okulickiego, jednak zastępstwa te były bardzo krótkotrwałe, ze względu na aresztowania przez NKWD nowych dowódców. W lutym 1941, po aresztowaniu Okulickiego, Sokołowski został mianowany pułkownikiem i dowódcą ZWZ na cały obszar okupacji sowieckiej i pełnił tę funkcję do lipca 1941, kiedy cały obszar okupowany przez ZSRR został zajęty przez Niemców. Następnie założył niezależną od ZWZ i późniejszej AK organizację niepodległościową Wierni Polsce, skupiającą głównie piłsudczyków i niechętną współpracy Polski z ZSRR. Jako dowódca tej organizacji zorganizował szereg podziemnych czasopism oraz oddziały zbrojne Karpackie Oddziały Bojowe działające do końca 1944. W czasie wojny posługiwał się pseudonimem Trzaska będącym nazwą jego herbu. Aresztowany w sierpniu 1945 przez UB, dzięki fałszywym dokumentom pozostał nierozpoznany i skazano go na 6 lat więzienia jako szeregowego członka podziemia. Amnestionowany w październiku 1946. Po więzieniu zamieszkał we Wrocławiu.
[edytuj] Bibliografia
- Marek Gałęzowski, 2005: Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939 – 1947. Wydawnictwo LTW; 950 str., ISBN: 83-88736-65-5.
- Antoni Lenkiewicz, 1992: Zapomniany pułkownik. Wyd. Linowski i Orzechowski, Wrocław; 156 str., ISBN: 83-900720-0-9.
