Koło (województwo wielkopolskie)

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Koło


Herb Koła	Flaga Koła

Założono

XIII w.

Prawa miejskie

1362

Burmistrz

Mieczysław Drożdżewski

Powierzchnia

13,85 km²

Położenie

52° 12' N
18° 38' E

Wysokość

110 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2006)
- liczba ludności
- gęstość
- aglomeracja

23 101
1678 os./km²
-

Strefa numeracyjna
(do 2005)

(+48) 63

Kod pocztowy

62-600 do 62-602

Tablice rejestracyjne

PKL

Położenie na mapie Polski

Koło

TERC10
(TERYT)

4304109011

Miasta partnerskie

Reinbek

Ładyżyn

Urząd miejski³

ul. Mickiewicza 12
62-600 Koło
tel. (63) 272 23 11;
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Koło – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie kolskim, na Nizinie Południowowielkopolskiej, w Kotlinie Kolskiej, nad Wartą. Siedziba powiatu kolskiego i gminy miejskiej Koło. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa konińskiego. Według danych z 30 czerwca 2006² miasto miało 23 101 mieszkańców. Położone przy drodze krajowej nr 92 i linii kolejowej Poznań – Warszawa. Prawa miejskie od 1362 roku. Od XV w. do 1716 r. miejsce sejmików generalnych prowincji wielkopolskiej. Obecnie duży ośrodek przemysłu ceramicznego i spożywczego. Do najciekawszych zabytków zalicza się: ruiny zamku z XIV w., gotycki kościół farny z XV w. oraz barokowy kompleks kościoła i klasztoru Bernardynów. Patronem miasta Koła jest błogosławiony Bogumił ^[1].

Spis treści

1 Geografia
- 1.1 Położenie
- 1.2 Klimat
2 Historia
3 Zabytki
4 Cmentarze
5 Osiedla
6 Ochrona środowiska
7 Kultura
8 Sport
9 Gospodarka
10 Transport
11 Oświata
12 Miasta partnerskie
13 Znane osoby związane z miastem
14 Struktura powierzchni
15 Demografia
16 Sąsiednie gminy
17 Przypisy
18 Bibliografia
19 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

Koło jest położone w środkowym biegu Warty na Nizinie Południowowielkopolskiej (Kotlina Kolska) na średniej wysokości 110 m n.p.m. Miasto rozciąga się po obu stronach rzeki, w odległości ok. 350 kilometrów od Karpat i Morza Bałtyckiego.

[edytuj] Klimat

Klimat w rejonie Koła jest kształtowany głównie przez masy powietrza polarno-morskiego (przeważają wiatry zachodnie). Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,5°C, całkowita roczna suma opadów wynosi 450-550 mm, okres wegetacyjny trwa zazwyczaj ok. 220 dni. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, a najchłodniejszym styczeń.

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia Koła.

[edytuj] Nazwa

Nazwa Koła wywodzi się prawdopodobnie od położenia w zakolu Warty, która w tym miejscu zmienia kierunek z północnego na zachodni i tworząc szeroki łuk oblewa dwiema odnogami przestrzeń, gdzie usadowiła się znana już sprzed lokacji wieś królewska. Miłośnicy tradycji przypisują jednak powstanie tej nazwy raczej czynnikom historycznym niż geograficznym, utrzymując, że jest to etymologiczną pozostałością wieców starszyzny rodowej, tzw. kół. Byłoby to w prostej linii prehistorią dawnych sejmików kolskich.

Natknąć można się także na podanie, iż jeden z władców (musiał to być Kazimierz Wielki, bo to on lokował tu miasto) przejeżdżając tędy doświadczył uprzejmości mieszkańców w chwili, gdy od powozu, którym podróżował odpadło koło. Zdarzenie to i jego konsekwencje w postaci lokacji miasta i nadania mu nazwy stosownej do przyczyny, to jednak tylko legenda, bowiem miasto powstało na gruntach istniejącej tu wcześniej wsi Koło.

W roku 1939 władze niemieckie zmieniły nazwę na Wartbrücken, a następnie na Warthbrücken. Nazwa oznaczała: Mosty na Warcie. W styczniu 1945 przywrócono historyczną nazwę – Koło.

[edytuj] XIV-XVIII wiek

Ludność Koła
Rok	Ludność	Rok	Ludność
II poł. XIV w.	500	1921	11 450
1549	750	1928	12 400
kon. XVI w.	1 000	1938	13 000
1616	1 800	1945	7 085
1793	1 400	1947	11 261
1817	2 166	1959	10 906
1836	3 175	1970	13 200
1854	4 637	1980	19 900
1865	5 703	1986	21 500
1870	6 449	1990	22 500
1909	9 397	2000	24 518
1914	10 854	2005	23 251

Miasto zostało założone 18 lipca 1362 r. na prawie magdeburskim na wyspie rzecznej przez Kazimierza Wielkiego. Było własnością królewską. Ze względu na swe położenie nie posiadało murów, tylko przy wlotach głównych dróg stały dwie bramy: Kaliska i Toruńska. Od początku XV w. w mieście odbywały się sejmiki generalne prowincji wielkopolskiej. Zjazdy szlachty sprzyjały rozwojowi rzemiosła i handlu. Ostatni sejmik zebrał się w 1716 r.

Za panowania Władysława Jagiełły i Kazmierza Jagiellończyka na zjazdach szlacheckich zapadały decyzje w sprawach zakonu krzyżackiego. Ci dwaj królowie często gościli w zamku i ratuszu kolskim. Przykładem szlachty także duchowieństwo odbyło w Kole kilka synodów prowincjonalnych. W 1409 roku poświęcono i konsekrowano kościół farny. Dziesięć lat później abp Mikołaj Trąba erygował kościół Świętego Ducha. W latach 1476-1482 miasto znajdowało się pod bezpośrednimi rządami księżnej Anny Sochaczewskiej. W 1552 do kolskiej parafii przyłączono parafię w Kościelcu. Położone na prawym brzegu Warty przedmieście Zduny otrzymało w 1559 r. od Zygmunta Augusta prawo wyboru własnego samorządu. W mieście już w XVI wieku liczna była społeczność żydowska, o której mówił kolejny przywilej Zygmunta Augusta z 1564: ...iż oni pod względem handlu i zarobku porówni są z innymi mieszkańcami tego miasta, ponoszą zarówne ciężary i podatki.

W 1622 r. Koło zostało spalone przez oddział lisowczyków. W połowie XVII w. miasto zaczęło podupadać. Poważnych zniszczeń doznało podczas potopu szwedzkiego w 1655 r. Pod Kołem stacjonowało wówczas 34 000 żołnierzy, dowodzonych przez króla Szwecji Karola Gustawa, który przyjął tutaj posła polskiego Krzysztofa Przyjemskiego. W II poł. XVIII w. było największym miastem ówczesnego powiatu konińskiego i liczyło 1400 mieszkańców.

[edytuj] Pod zaborami

Po rozbiorach Koło znalazło się początkowo pod zaborem pruskim, później było w granicach Księstwa Warszawskiego, aby po jego upadku znaleźć się w Królestwie Kongresowym i ostatecznie w zaborze rosyjskim. Wyraźny rozwój gospodarczy nastąpił w XIX w. W latach 1832-1833 znajdowały się w mieście 22 przędzalnie i 43 warsztaty tkackie. W 1842 r. kupiec poznański Józef Freudenreich założył pierwszą fabrykę fajansu i majoliki. W 1846 r. rozebrano kościół Świętego Ducha. W 1876 r. pracowały w mieście już cztery fabryki ceramiczne. Gwałtownie wzrastała liczba mieszkańców; w 1836 r. mieszkało w Kole ok. 3200 osób, w 1876 r. – już ponad 6800. W 1867 r. miasto zostało stolicą nowo utworzonego powiatu. W 1902 r. założone zostało Towarzystwo Śpiewacze "Lutnia". Rok później utworzono w mieście pierwszy bank – Kolskie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe.

[edytuj] 1918-1945

Po odzyskaniu niepodległości Koło znalazło się w województwie łódzkim. Pierwszym burmistrzem Koła w II Rzeczypospolitej wybrany został w 1919 r. Władysław Klimaszewski. Rok później założono klub sportowy Olimpia Koło. W 1921 miasto liczyło 11 450 mieszkańców. 1 listopada tego roku otwarto linię kolejową z Kutna do Strzałkowa przez Koło. W roku 1924 w granice miasta włączono wsie Blizna i Nagórna. W roku 1926 burmistrzem Koła wybrany został Władysław Krzycki, ojciec Stanisławy Fleszarowej-Muskat, pisarki. W roku 1935 trzecim burmistrzem w II Rzeczypospolitej wybrany został Michał Beksiak. 1 kwietnia 1938 r. powiat kolski przyłączono administracyjnie do województwa poznańskiego.

Nalot bombowców niemieckich na Koło miał miejsce 2 września 1939 r. Władze niemieckie na kres działań wojennych zmieniły nazwę miasta na Warthbrücken. W czasie okupacji hitlerowskiej, od grudnia 1940 r. do końca 1941 r., istniało w mieście getto dla Żydów. Podczas jego likwidacji ok. 2000 osób wywieziono do pobliskiego ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem. W walkach o zdobycie Koła w 1945 r. zginęło 132 żołnierzy radzieckich. 20 stycznia 1945 do Koła wkroczyli żołnierze 1. Frontu Białoruskiego marszałka Gieorgija Żukowa.

[edytuj] Po 1945

24 stycznia 1945 r. starostą kolskim wybrano Jana Oliskiewicza. 15 marca tego roku odbyły się formalnie wybory burmistrza miasta Koła, którym został Piotr Wojciechowski. W tym samym roku miasto włączono w skład województwa poznańskiego. W 1949 roku po śmierci Wojciechowskiego nowym burmistrzem wybrany został Wiktor Praczyk. We wrześniu 1962 roku zorganizowano obchody 600-lecia miasta. W 1962 r. otwarto Fabrykę Materiałów i Wyrobów Ściernych "Korund", w której pracowało w okresie jej największego rozwoju ok. 1200 pracowników. Na przełomie lat 60. i 70. w mieście rozpoczęto budowę bloków wielorodzinnych, w których mieszka obecnie ponad 60% mieszkańców. W 1975 r. Koło przyłączono do województwa konińskiego. W 1980 r. w pobliżu budowanego osiedla Nowa Kolejowa, bp Jan Zaręba poświęcił nowy kościół MB Częstochowskiej. 25 maja 1987 roku miała miejsce katastrofa budowlana ratusza; zniszczeniu uległa wieża oraz południowe skrzydła. Bardzo szybko wzrastała liczba ludności; 1960 r. – 11 000; 1980 r. – 19 000; 1990 r. – 22 500; 2000 r. – 25 000.

Zabudowa osiedla Płaszczyzna

20 maja 1990 r. odbyły się pierwsze wybory powszechne do rady miejskiej w III Rzeczypospolitej; pierwszym burmistrzem rada wybrała Czesławę Gutkowską. Po 1989 r. zaczęto likwidować duże zakłady pracy: Korund, Zremb. Inne zakłady po fuzjach z większymi zwalniały swych pracowników. Równolegle jednak wiele nowych miejsc pracy powstało w prywatnych firmach. W 1994 roku burmistrzem Koła rada miasta wybrała Józefa Dużyńskiego, a w 1998 r. - Jerzego Przybylskego. Po reformie administracyjnej w 1999 r. Koło włączono do województwa wielkopolskiego. 16 czerwca 1999 r. oficjalnie ogłoszono Błogosławionego Bogumiła na patrona miasta. W 2002 r., w pierwszych bezpośrednich wyborach na burmistrza, wybrano w II turze Jana Stępińskiego. 1 listopada 2005 r. bp włocławski Wiesław Mering erygował nową parafię na osiedlu Płaszczyzna, pw. Świętego Bogumiła. 25 lipca 2006 w obecności władz samorządowych otwarto węzeł drogowy Koło, będący zjazdem z autostrady A2 do Koła, dzień później premier Jarosław Kaczyński uroczyście otworzył fragment autostrady A2 z Konina do Strykowa. W listopadzie 2006 r. mieszkańcy Koła wybrali w bezpośrednich wyborach, nowe władze samorządowe. Największą liczbę w II turze wyborów na burmistrza zdobył Mieczysław Drożdżewski.

[edytuj] Zabytki

Ruiny zamku

Kościół farny

Kościół i klasztor oo. Bernardynów

Ratusz

Spichlerz

Zabudowa Starego Miasta

[edytuj] Zamek

Zobacz więcej w osobnym artykule: Zamek w Kole.

Kolski zamek został wybudowany w ostatnich latach panowania króla Kazimierza Wielkiego, jeszcze przed 1362 rokiem. Był typową gotycką fortecą, ale też siedzibą starostów kolskich. Zamek był odwiedzany przez królów polskich, a od 1433 r. odbywały się w nim zjazdy wielkopolskiej szlachty. Warownia podupadła już w XVI w. Do naszych czasów dotrwały jedynie ruiny budowli – fragmenty zewnętrznych murów, fundamenty wieży bramnej i dolna część drugiej wieży. Malowniczo położone nad Wartą ruiny są dziś celem letnich wycieczek nie tylko turystów, ale również mieszkańców miasta i okolic.

[edytuj] Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża

Zobacz więcej w osobnym artykule: Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża w Kole.

Gotycki, sięgający swymi początkami XIII wieku. Zachowany do naszych czasów pochodzi z początków XV w. Gmach świątyni jest z zewnątrz oszkarpowany. Fasada od strony prezbiterium posiada zdobione szczyty schodkowe ze sterczynami. Okna i wyposażenie wnętrza są neogotyckie. Kościół wyróżnia się polichromią oraz cennymi działami sztuki. Wewnątrz na szczególną uwagę zasługują: oryginalna gotycka ambona, późnorenesansowe sakramentarium z piaskowca oraz gotycka płyta nagrobna Jana z Garbowa.

[edytuj] Kościół i klasztor oo. Bernardynów

Wzniesiony w II poł. XV w. (klasztor ufundowano w 1456 r.). Zniszczony wylewami Warty, odbudowany został w II poł. XVIII w. Późnobarokowy kościół powstał w latach 1773-1782. Bogate rokokowe wyposażenie wnętrza, m.in.: 7 ołtarzy architektonicznych, 4 konfesjonały, ambona, stalle zakonne. Późnorenesansowy nagrobek Stanisława Ruszkowskiego (zm.1597), ostatniego rządcy zamku kolskiego, z leżącą postacią rycerza w zbroi. Epitafium Bartłomieja Wilczyńskiego (zm. 1591) z popiersiem zmarłego. Klasztor – w zrębie gotycki – przebudowany w latach 1755-1764. Od początku istnienia klasztorem opiekują się ojcowie bernardyni.

[edytuj] Ratusz

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ratusz w Kole.

Wzniesiony ok. 1390 roku przez pierwszego wójta kolskiego – Henryka, pierwotnie gotycki. Budynek był restaurowany w 1782 roku i gruntownie przebudowany w latach 1835-1837, autorem projektu przebudowy był architekt polski włoskiego pochodzenia – Henryk Marconi. Zmieniono wtedy całkowicie elewacje, dobudowano dwa nierównej długości skrzydła, a utworzony w ten sposób od strony dziedziniec zamknięto murem. Ratusz jest jednopiętrowym gmachem klasycystycznym, z czterokolumnowym portykiem w fasadzie wschodniej. Boniowane elewacje są opasane gzymsem kordonowym. Jedyną widoczną pozostałością architektury gotyckiej była ceglana wieża o podstawie kwadratu, przechodząca w górnych kondygnacjach w ośmiobok – która w roku 1987 runęła w katastrofie budowlanej kolskiego ratusza. Aktualnie ratusz jest w odbudowie. W 2003 roku oddano do użytku wieżę, z której rozciąga się widok na miasto i okolicę, sięgający przy ładnej pogodzie do 30 km. Na tylnej ścianie budynku jest wmurowana tablica upamiętniająca miejsce kaźni trzech Polaków, zastrzelonych przez hitlerowców 27 kwietnia 1940 r. w obecności spędzonych na rynek mieszkańców miasta.

[edytuj] Spichlerz

Położony nad brzegiem Warty, drewniany, o konstrukcji sumikowo-łątkowej, pochodzi z pierwszej połowy XIX w. Niegdyś służył do magazynowania zboża, które spławiano rzeką do Prus. W tamtym czasie w Kole było 20 podobnych spichlerzy. Obecnie jest to cenny zabytek świeckiej architektury drewnianej.

[edytuj] Kościół ewangelicko-augsburski

Budowę świątyni zakończono i poświęcono w 1883 r., a parafię erygowano w 1923 r. Doszczętnie zniszczona przez okupanta niemieckiego w czasie II wojny światowej. Wysiłkiem niewielkiego grona wyznawców przeprowadzono remonty zabezpieczające kościół. Dopiero od 1998 r. rozpoczęto gruntowne prace renowacyjne. Przy kościele znajduje się wybudowana w stylu klasycystycznym pastorówka (obecnie siedziba Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej). Oba budynki są własnością parafii ewangelicko-augsburskiej w Koninie.

[edytuj] Kaplica cmentarna

Znajduje się na cmentarzu rzymskokatolickim w miejscu rozebranej w XVIII w. budowli gotyckiej. Została wybudowana na początku XX wieku. Budynek z wysoką, strzelistą wieżyczką wyróżnia się ciekawą architekturą. W podziemiach kaplicy znajdują się krypty grobowe tutejszych duchownych z początków XX wieku.

[edytuj] Dworzec kolejowy

Wybudowany w latach 1921-1922 przy linii kolejowej Kutno – Strzałkowo wraz z wieżą ciśnień. Na jego ścianie znajduje się tablica ku czci ofiar bombardowania dokonanego 2 września 1939 r. przez lotnictwo niemieckie. Przed dworcem znajduje się głaz upamiętniający ok. 80 tys. Żydów transportowanych tędy z getta łódzkiego do ośrodka zagłady w Chełmnie. Tu odbywała się przesiadka Żydów jadących do Kulmhof na wagony kolejki wąskotorowej.

[edytuj] Pomnik bojowników o wolność

Położony malowniczo nad odnogą Warty. Symboliczną mogiłę usypali w tym miejscu w 1905 r. weterani powstania styczniowego. 26 sierpnia 1924 r. na kopcu ustawiono betonowy pomnik w kształcie obelisku z orłem na szczycie. Zniszczony w 1940 r. przez hitlerowców pomnik, wzniesiono ponownie w 1962 r. – 600-lecie założenia miasta.

[edytuj] Zabudowa Starego Miasta

Budynek sejmiku zbudowany został pod koniec XIX w. jako willa. W latach 1918-1939 znajdowała się tutaj siedziba Sejmiku Ziemskiego Prowincjonalnego. Obecnie pełni funkcję internatu Ośrodka Szkolno-Wychowawczego. Budynek urzędu miasta zbudowano w 1883 r. między Farą a Klasztorem. Jest to dwupiętrowy budynek z cegły nieotynkowanej. Przez całe lata mieściła się w nim siedziba naczelnika powiatu, a po 1918 r. starostwo kolskie i urząd ziemski. W czasie zaboru rosyjskiego w jednej z sal na piętrze mieściła się kaplica prawosławna i odbywały się nabożeństwa dla Rosjan. Od kilku lat jest siedzibą urzędu miejskiego. Na kolskim Nowym Rynku, zamieszkałym przed wojną głównie przez ludność żydowską znajdowały się dwie synagogi. Większą hitlerowcy zburzyli 20 września 1939 r., mniejszą zamienili na punkt wysiedleń. Dla upamiętnienia istnienia synagogi, w 1989 r. usytuowano na Nowym Rynku pomnik.

[edytuj] Cmentarze

[edytuj] Cmentarz rzymskokatolicki

Kaplica cmentarna

Cmentarz wojenny

Dokładna data założenia cmentarza parafialnego w Kole jest trudna do ustalenia. Nie podaje jej żadne źródło archiwalne pochodzenia kościelnego. Także w materiałach drukowanych cmentarz jest wzmiankowany sporadycznie. W sposób encyklopedyczny wspominają o nim jedynie kolejne Roczniki Diecezji Włocławskiej. Dokumenty z 1811 roku informują, że pochówki zmarłych odbywają się na cmentarzu przy kościółku św. Wawrzyńca (znajdującego się w okolicach dzisiejszej kaplicy cmentarnej). W roku 1874 cmentarz otoczono parkanem, dzięki staraniom ks. Ignacego Górskiego. 9 sierpnia 1908 roku na cmentarzu ks. Edward Narkiewicz poświęcił kaplicę pw. Przemienienia Pańskiego.

W sobotę 2 września 1939 r. lotnictwo niemieckie zbombardowało okolice kolskiego dworca kolejowego, na którym znajdował się pociąg ewakuacyjny z ludnością cywilną z południowej Wielkopolski. Zginęło ponad 200 osób. Ofiary nalotu pochowano w zbiorowej mogile. Znajduje się tutaj także symboliczna mogiła poświęcona żołnierzom Wojska Polskiego poległym podczas II wojny światowej. Obecnie cmentarz zajmuje powierzchnię 3,46 ha. Jego właścicielem jest Kuria Diecezjalna we Włocławku, a użytkownikiem parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Kole.

[edytuj] Cmentarz wojenny

Pochowani są tu polscy lotnicy z 1939 r. oraz żołnierze Armii Radzieckiej, którzy polegli w walce o Koło i okolice w styczniu 1945 r. W związku z tym usytuowano tu dwa pomniki. Pierwszy dotyczy walki powietrznej nad Kołem 5 września 1939 r., w której zginęli dwaj młodzi polscy lotnicy. Drugi obiekt to pomnik – obelisk ze symbolem ówczesnego ZSRR – sierpem i młotem, oraz napisem: Cześć i chwała bohaterom Armii Radzieckiej, poległym w wyzwolenie miasta Koła i okolic w dniach 19-21 stycznia 1945 roku. W kilkunastu kwaterach spoczywa tu 132 żołnierzy, których nazwiska są widoczne na tablicach wokół dolnej części obelisku. W lutym 1997 r. pochowano tu także 13 ekshumowanych zwłok żołnierzy radzieckich ze Słupcy. Znajdują się tu także zabytkowe nagrobki z XIX wieku.

[edytuj] Cmentarz żydowski

Nie zachowany do dzisiaj, mający kilkuwiekową tradycję. Znajdował się między rzeką Wartą a ulicą 3 Maja. Obecnie jest to teren za domem kultury. W 1993 r. na pamiątkę istnienia usytuowano pomnik w postaci fragmentu muru z cegieł z umieszczoną na nim tablicą (obecnie zniszczoną).

Zasadniczego zniszczenia cmentarza dokonali hitlerowcy; natomiast po 1945 r. dewastacja była spowodowana brakiem należytej opieki. W roku 1970 oddano do użytku, wybudowany na terenie graniczącym z cmentarzem, decyzją ówczesnych władz powiatowych – dom kultury. Kilka lat później zlokalizowano na tym terenie basen kąpielowy – co było profanacją cmentarza.

[edytuj] Cmentarz ewangelicki

Został założony wraz z powstaniem kościoła ewangelickiego w Kole (1882). W dużej mierze jest miejscem spoczynku tutejszych luterańskich Niemców, choć parafia ewangelicka, która zarządza cmentarzem jest otwarta na pochówek osób każdego wyznania. Mimo stosunkowo niewielkiego obszaru jaki zajmuje można tu spotkać ciekawe, różnorodne nagrobki.

[edytuj] Osiedla

Koło zwyczajowo podzielone jest na cztery osiedla: Kaliskie, Płaszczyzna, Stare Miasto oraz Warszawskie. Najstarsze jest Stare Miasto, na terenie którego założona została osada Koło już w XIII w. Szczegółowy opis osiedli znajduje się w osobnych artykułach.

[edytuj] Ochrona środowiska

Dolina rzeki Warty pod Kołem

Koło jest miastem o uporządkowanej gospodarce wodno-ściekowej i odpadowej. Posiada jedną z lepszych w regionie mechaniczno-biologiczno-chemiczną oczyszczalnię ścieków. Posiada również nowoczesną stację uzdatniania wody. Miasto jest też zaawansowane w utylizacji osadów pościekowych dla potrzeb rolnictwa. Ilość ścieków przemysłowych przyjmowanych przez oczyszczalnię miejską od kilku lat maleje, ponieważ przy najbardziej uciążliwych dla miasta zakładach funkcjonują minioczyszczalnie ścieków. W ostatnich latach ograniczono w Kole emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Zmodernizowano także kotłownię miejską i kilka kotłowni lokalnych, czyniąc je mniej uciążliwymi dla środowiska.

Tereny zielone zajmują w Kole 62 ha. W mieście znajdują się cztery parki:

Park im. Stanisława Moniuszki
Park im. Juliusza Słowackiego
Park 600-lecia
Lasek miejski przy ul. Poniatowskiego

[edytuj] Kultura

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ośrodek religijny w Kole.

W Kole działa wiele organizacji kulturalnych. Niektóre z nich posiadają ponadstuletnią tradycję. Miłośnicy książek mogą korzystać z bogatych zbiorów Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej oraz księgozbioru filii Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej. W kolskim Muzeum Technik Ceramicznych – jedynym tego typu w kraju – można podziwiać bogate zbiory fajansu i ceramiki.

Koło posiada długie tradycje muzyczne. Od ponad 100 lat istnieje tu chór mieszany Towarzystwa Śpiewaczo-Muzycznego Lutnia. Przy klasztorze oo. Bernardynów działa Chór Męski św. Cecylii. Ponad 30 lat działa Manufaktura Piosenki Harcerskiej Wartaki – Reprezentacyjny Zespół Wielkopolskiej Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego. Od wielu lat uświetnia kolskie uroczystości Miejska Orkiestra Dęta. W zagospodarowaniu wolnego czasu pomaga Miejski Dom Kultury, pod którego patronatem działa "Kino nad Wartą". Od wiosny 1989 r. istnieje w Kole Telewizja Kablowa Spółdzielni Mieszkaniowej. Jest to najstarsza po warszawskiej sieć kablowa w Polsce. TVK nadaje informacyjny program lokalny oraz jest organizatorem wielu imprez rozrywkowych, sportowych i rekreacyjnych.

W Kole istnieje tygodnik Przegląd Kolski. Miłośników Ziemi Kolskiej skupia Towarzystwo Przyjaciół Koła nad Wartą.

[edytuj] Sport

Stadion Miejski

Zobacz więcej w osobnym artykule: Olimpia Koło.

Miejski Klub Sportowy "Olimpia" Koło powstał w 1920 r. i jest najstarszym klubem sportowym w mieście. Drużyna piłkarska w sezonie 2006/07 występuje w konińskiej klasie okręgowej, a w sezonie 2005/06 uczestniczyła w rozgrywkach IV ligi. Klub posiada własny stadion sportowy z dwoma boiskami do piłki nożnej oraz korty tenisowe i trybuny na 600 miejsc siedzących.

Ognisko Statutowe Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej "Sokół" jest stowarzyszeniem wyższej użyteczności – działające społecznie na rzecz osób nie kwalifikujących się do uprawiania sportu wyczynowego. TKKF "Sokół" jest organizatorem wielu imprez o charakterze ogólnopolskim, regionalnym, miejskim i imprez własnych. Do wyróżniających się należy wymienić: Międzynarodowy "Bieg Warciański", Ogólnopolskie biegi "Krokus" i "Kolska Patera". Współuczestniczy przy organizowanych w mieście imprezach okolicznościowych, rocznicowych i innych. Działacze TKKF "Sokół" od lat współpracują i mają uznanie Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Polskiego Związku Lekkiej Atletyki, Zarządu Głównego TKKF, Zarządu Wielkopolskiego TKKF. Ognisko TKKF "Sokół" jest w posiadaniu jedynego olimpijczyka w regionie, którym jest Maciej Nowacki, uczestnik olimpiady w Rzymie dla osób niesłyszących w 2001 r. startujący z powodzeniem w kolarstwie szosowym.

Od kilku lat w mieście działa MLUKS "Triathlon", którego zawodnicy rywalizują m.in. w triathlonie, duatlonie, crossduatlonie oraz zawodach lekkoatletycznych.

Klub Maratończyk powstał w 1996 roku, jako Uczniowski Klub Sportowy przy Szkole Podstawowej nr 2 w Kole. Dyscyplina sportu, na której skoncentrowany jest wysiłek zawodników to korfball. Juniorzy tego klubu wielokrotnie zdobywali tytuły młodzieżowych mistrzów Polski.

Uczniowski Klub Sportowy "Przystań" działa przy Gimnazjum nr 3 w Kole od grudnia 2003. Klub posiada sekcję wioślarską i kajakową.

Od kilkunastu lat w salach gimnastycznych powiatu kolskiego odbywają się amatorskie rozgrywki Kolskiej Ligi Piłki Siatkowej. W meczach tych uczestniczą zespoły reprezentujące głównie zakłady pracy i gimnazja.

[edytuj] Gospodarka

Nowa zabudowa miasta

Koło należy do większych i najbardziej uprzemysłowionych ośrodków gospodarczych w województwie. Rozwojowi miasta sprzyja jego dogodne położenie w centrum Polski. Korzystna jest również bliskość najpotężniejszych ośrodków przemysłowych i handlowych: Warszawy, Poznania i Łodzi, a także położenie zaledwie kilka kilometrów od Autostrady A2.

Branżą, która ma w Kole wieloletnią tradycję jest przemysł ceramiczny. Pierwsza fabryka wyrobów fajansowych, założona przez kupca Czesława Freudenreicha, powstała w 1842 roku. Dziś ręcznie malowane naczynia i ozdoby dostarcza na rynek Zakład Fajansu.

Ton życiu gospodarczemu miasta nadają duże zakłady przemysłowe. Uznaniem w kraju i za granicą cieszą się produkty Zakładów Wyrobów Sanitarnych "Koło", których właścicielem jest fińska firma Sanitec. Do poważniejszych zakładów w mieście należy również "Saint Gobain Abrasives" firma o zasięgu globalnym - producent szerokiej gamy wyrobów ściernych. 20 lat temu powstał i bardzo szybko się rozwija Zakład Wytwarzania Artykułów Ściernych "Andre Abrasive Articles" – drugi pod względem wielkości produkcji oraz oferowanewgo asortymenu wyrobów producent wyrobów ściernych w Polsce.

Koło jest prężnym ośrodkiem przemysłu spożywczego. Tutejsze Zakłady Mięsne "Sokołów" oddział Koło, zaliczane są do największych w kraju. Kolska "Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska" to jeden z dziesięciu największych zakładów mleczarskich w Polsce, czołowy producent mleka odtłuszczonego w proszku, a także galanterii mleczarskiej.

Na początku lat 90. zaczęły inwestować w mieście firmy z zagranicy, jak: "Wood-Mizer" – producent przewoźnych traków tartacznych. Także niemiecka Fabryka Materacy "M&K Foam GmbH". Obecnie na terenie Koła skupiony jest największy kapitał zagraniczny we wschodniej Wielkopolsce. W rankingu sporządzonym przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, miasto zostało uznane za atrakcyjne dla inwestorów w grupie polskich miast średniej wielkości.

[edytuj] Transport

Dworzec kolejowy

Rondo na drodze dojazdowej do A2

[edytuj] Koleje

Zobacz więcej w osobnym artykule: Koło (stacja kolejowa).

Przez Koło przebiega linia kolejowa Frankfurt nad Odrą – Poznań – Koło – Kutno – Warszawa. Dworzec kolejowy znajduje się w północnej części miasta, przy ulicy Kolejowej. Obecnie z kolskiego dworca można dostać się bezpośrednio do wielu polskich miast (Warszawa, Łódź, Szczecin, Poznań, Kutno, Zakopane, Kraków, Lublin). W Kole rozpoczynała się, zlikwidowana obecnie, linia wąskotorowa Dąbie – Koło – Sompolno.

Dworce kolejowe na linii wąskotorowej: (już nieistniejącej)

Koło Miasto
Koło Wąskotorowe (budynek dworca rozebrany w lipcu 2006 r.)

[edytuj] Drogi

Koło jest znacznym węzłem drogowym. Krzyżują się tu drogi krajowe i wojewódzkie:

92 Terespol – Warszawa – Koło – Poznań – Świecko
270 Koło – Izbica Kujawska – Brześć Kujawski
473 Koło – Dąbie – zjazd na autostradę A2 – Łask

oraz drogi lokalne

Koło – zjazd na autostradę A2 – Turek
Koło – Brudzew
Koło – Sompolno
Koło – Kramsk – Konin

[edytuj] Komunikacja autobusowa

Kolski dworzec autobusowy zlokalizowany jest przy ulicy Toruńskiej. Bezpośrednimi połączeniami autobusowymi można dojechać do m.in.: Warszawy, Poznania, Łodzi, Płocka, Wrocławia, Jeleniej Góry. W kolskim PKS-ie działają linie podmiejskie, m.in. do: Ponętowa, Kościelca, Dobrowa i Osieka Małego.

[edytuj] Oświata

Szkoła podstawowa nr 1 i Gimnazjum nr 1

Szkoły podstawowe

Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Konarskiego
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Adama Mickiewicza
Szkoła Podstawowa nr 3 im. Marii Konopnickiej
Szkoła Podstawowa nr 4
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Arkadego Fiedlera

Gimnazja

Gimnazjum nr 1 im. Stanisławy Fleszarowej-Muskat
Gimnazjum nr 2 im. Polskich Olimpijczyków
Gimnazjum nr 3 im. Papieża Jana Pawła II

Szkoły ponadgimnazjalne

Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza III Wielkiego
Zespół Szkół Technicznych
Zespół Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych im. Stanisława i Władysława Grabskich
Zespół Szkół Plastycznych

Inne placówki

Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Karola Szymanowskiego
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Świętego Mikołaja
4 przedszkola publiczne
Żłobek Miejski

[edytuj] Miasta partnerskie

W 1999 r. ustanowiono partnerstwo między miastami Koło i Reinbek. Koło zawarło również umowę partnerską z ukraińskim miastem Ładyżyn. Uroczysty akt podpisania umowy miał miejsce 23 maja 2003 w Ładyżynie.

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Reinbek	Niemcy	29.05. 1999
Ładyżyn	Ukraina	23.05. 2003

[edytuj] Znane osoby związane z miastem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kołem.

Bogumił Piotr – arcybiskup gnieźnieński, błogosławiony kościoła katolickiego
Czesław Cieślak - poseł na sejm II, III i IV kadencji z ramienia PSL
Stanisława Fleszarowa-Muskat – powieściopisarka, poetka, publicystka i dramaturg
Janusz Kapusta – rysownik, malarz, scenograf, twórca figury K-dron
Tomasz Kos – piłkarz, reprezentant Polski
Maciej Kowalewski - aktor
Czesław Lewandowski – biskup senior diecezji włocławskiej
Jan Pusty – lekkoatleta płotkarz, wicemistrz Europy na 110 m przez płotki
Włodzimierz Wyganowski – minister sprawiedliwości II Rzeczypospolitej

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2004, Koło ma obszar 13,85 km², w tym:

użytki rolne: 48%
użytki leśne: 5%
grunty zabudowane i zurbanizowane: 41%
wody: 2%

Miasto stanowi 1,37% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2005²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	23 251	100	12 308	52,9	10 943	47,1
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1678,8		888,7		790,1

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1387,01 zł.

[edytuj] Sąsiednie gminy

gmina wiejska Koło | gmina wiejska Kościelec | gmina wiejska Osiek Mały

[edytuj] Przypisy

↑ Według dokumentów Urzędu Miejskiego w Kole, patronem miasta i Ziemi Kolskiej jest Święty Bogumił.

[edytuj] Bibliografia

Michał Rawita Witanowski. Wielkopolskie miasto Koło. Piotrków 1912
Józef Burszta. 600 lat miasta Koła. Poznań 1963
Piotr Maluśkiewicz. Województwo konińskie. Warszawa-Poznań 1983
Józef Stanisław Mujta. Miasto Koło w 625-lecie nadania praw miejskich. Koło 1987
Józef Stanisław Mujta. 635 lat miasta Koła. Koło 1997
Piotr Maluśkiewicz. Ziemia Konińska. Konin 1997
P. Anders, W. Gostyński, B. Kucharski, W. Łęcki, P. Maluśkiewicz, J. Sobczak, Z. Szmidt. 155x Wielkopolska. Poznań 2000
Józef Stanisław Mujta. Parafia rzymskokatolicka pw. Podwyższenia Świętego Krzyża w Kole. Warszawa 2003
Kazimierz Kasperkiewicz. Miejsca i obiekty walki i pamięci z lat wojny i okupacji 1939-1945 w Kole i powiecie kolskim. Koło 2004
Liczne informatory wydawane przez Urząd Miasta, Starostwo Powiatowe w Kole i Towarzystwo Przyjaciół Miasta Koła