Rydułtowy

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współrzędne: 50°03' N 018°23' E

Rydułtowy

Gmina
- rodzaj

Rydułtowy
miejska

Prawa miejskie

1951

Burmistrz

Kornelia Newy

Powierzchnia

15 km²

Położenie

50° 03' N
18° 23' E

Liczba mieszkańców (2005)
- liczba ludności
- gęstość
- aglomeracja

21 900
1527 os./km²
659 000 (ROW)

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

44-280

Tablice rejestracyjne

SWD

Położenie na mapie Polski

Rydułtowy

TERC10
(TERYT)

2244515031

Miasta partnerskie

Orlová

Hvidovre

Urząd miejski³

ul. Ofiar Terroru 36
44-280 Rydułtowy
tel. 32 457-80-09; faks 32 457-80-09
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Hałda w Rydułtowach

Rydułtowy

Rydułtowy – miasto i gmina powstałe w XIII w., położone w województwie śląskim, powiecie wodzisławskim. Ośrodek wydobycia węgla kamiennego.

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

Rydułtowy są położone w południowo-zachodniej części Wyżyny Śląskiej na Płaskowyżu Rybnickim, który jest zaliczany do Kotliny Oświęcimsko-Raciborskiej. W rejonie wieży ciśnień, na granicy administracyjnej miasta leży najwyższy punkt Płaskowyżu Rybnickiego, jego wysokość wynosi 311 metrów n.p.m. Położenie geograficzne 18° 26'E 50° 04'N. Granice Rydułtów wytyczają miasta: Rybnik, Radlin, Pszów, oraz gminy: Kornowac i Gaszowice. Miasto jest położone w strefie nadgranicznej Czech oraz niedaleko granicy słowackiej. Rydułtowy należą do aglomeracji śląskiej.

[edytuj] Budowa geologiczna

Rzeźba terenu Rydułtów jest wynikiem lodowca i wód płynących. Budowa geologiczna obszaru na którym znajduje się miasto składa się z warstw karbońskich z licznymi pokładami węgla, oraz warstwy czwartorzędowe gdzie występują piaski, gliny, żwiry, mady rzeczne i namuły. W północno-wschodniej części miasta znajdują się złoża piaszczysto-żwirowe, w południowo-wschodniej eksploatowane są złoża gliny. Wychodnia piaskowców karbońskich, należących do warstw porębskich znajduje w pobliżu ulicy Skalnej, która jest objęta ochroną prawną uchwałą Rady Miasta Rydułtowy z dnia 26 kwietnia 1994 r. pod nazwą Stanowisko Przyrody Nieożywionej "Skałka".

[edytuj] Warunki klimatyczne

Miasto znajduje się w zasięgu dwóch regionów klimatycznych Śląsko-Wielkopolskiego i Nizinnego-Podkarpackiego. Występujące wiatry głównie pochodzą z kierunków południowo-zachodnich i północno-zachodnich. Klimat należy do umiarkowanych. Najchłodniejszym miesiącem zimy jest styczeń, w którym przeciętna temperatury wynosi -2 stopnie Celsjusza. Lipiec jest najcieplejszym miesiącem w roku z średnią temperaturą + 17 stopni Celsjusza. Temperatura poniżej zera przypada 90 dni w roku, a powyżej 15 stopni 100 dni. Ilość opadów w styczniu przypada 50 mm a w lipcu 100 mm, średni roczny opad wynosi ok. 750 mm-800 mm. Śnieg pokrywa Rydułtowy 55-60 dni w roku.

[edytuj] Warunki glebowe

Gleby miasta Rydułtowy rozwinęły się na utworach polodowcowych. Bielice właściwe występują w północnej części miasta, zaś bielice pyłowe w południowej. Gleby te zaliczamy do klasy III i IV. Na gruntach ornych występują gleby: bielicowe, pseudobielicowe oraz gleby brunatne kwaśne.

[edytuj] Hydrologia

Rydułtowy są położone na terenach zasobnych w wodę, znajdujących się w dolinie rzeki Odry, w południowo-zachodniej części miasta, z kolei w północno-wschodniej części występują w znikomej ilości. Cieki wodne i stawy położone w Rydułtowach w znacznej ilości powstały wskutek prowadzonej eksploatacji węgla m.in. stawy Zawalisko, Machnikowiec. Potok Nacyna jest lewym dopływem rzeki Rudy, tworzy jego największą zlewnię, niestety w obecnych czasach silnie zanieczyszczony i zaliczany jest do wód poza klasą czystości. W mieście wyróżniamy wododziały II rzędu: Rzeka Sumina oraz III rzędu: Nacyna i mający tu swoje źródło potok Gzel, znajdują się tu również Rów Rydułtowski i potok z Polesia.

[edytuj] Flora i fauna

Grunty rolne stanowią 964 ha (64% powierzchni miasta), grunty leśne 38 ha (2%), Zieleń leśna, zieleń urządzona i sady zajmują ogółem 75 ha tj. 5% obszaru miasta. Nieopodal ulicy Raciborskiej znajduje się las mieszany, największy w Rydułtowach. Północna część miasta od ul. Raciborskiej w kierunku na Czernicę i Jejkowice ze względu na swe wysoki walory przyrodnicze przynależy do otuliny Parku Krajobrazowego Cysterskich Kompozycji Krajobrazowych Rud Wielkich, zgodnie z zrządzeniem nr 18/93, Wojewody Katowickiego z dnia 23 listopada 1993 r. W Rydułtowach znajdują się drzewa chronione skrzyp olbrzymi, buki oraz wierzby. W mieście i najbliższych okolicach żyje ok. 100-110 gatunków ptaków, jest to 50% wszystkich gatunków ptaków występujących w Polsce. Ze względu na małą ilość zalesienia, dominującą ostoją dla ptaków są przydomowe ogrody działkowe, parki sady, zadrzewienie w rejonie szybu powietrznego V, wyrobiska poeksploatacyjne cegielni oraz hałdy kopalniane i zabudowania przemysłowe.

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Rydułtowy mają obszar 15 km², w tym:

użytki rolne: 62%
użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 5,23% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	21 910	100	11 394	52	10 516	48
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1460,7		759,6		701,1

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1280,68 zł.

[edytuj] Historia

Historia Rydułtów związana jest ściśle z krainą historyczną Górny Śląsk, do której należy..

[edytuj] Etymologia nazwy

Rudolphi Villa to nazwa wsi Księstwa Raciborskiego znajdująca się w księgach arcybiskupa wrocławskiego pochodzących z 1228 r. Nazwa Rydułtowy prawdopodobnie pochodzi od pierwszego właściciela, feudała o imieniu Rudolf, jest to nazwa dzierżawcza. Cytat z roku 1300, z dokumentu kodeksu dyplomatycznego Śląska właśnie takie pochodzenie nazwy sugeruje: "In villa Rudolphi sunt XXX mansi solventes fertones" – "we wsi Rudolfa 30 łanów uiszczających ćwierć grzywny".

Zmiany nazwy miasta na przestrzeni wieków:

1228 Rudolphi villa
1355 z Rudosdorf
1453 z Rynolticz
1481 von Rynolticz
1531 Rynoltowitze
1581 Rudosdorf
1614 Rudoltowi
1652 Rudoltow, Rudultow
1679 Rydoltow, Rydultow
1687 Rudoltow
1745 Ridultow
1784 Ridultau
1830 Nieder Ridultau, Ober Ridultau, Ridultow
1845 Nieder Ridultau, Dolny Rydultów, Ober Ridultau, Wierzchni Rydułtów
1861 Nieder Ridultau, Ober Ridultau

Zmiany nazwy największej dzielnicy miasta- Radoszów:

1228 r. Radosevici
1288 r. Radoscow
1300 r. Rastow
1316 r. Raddoscow
1437 r. Radussuow
1531 r. Radoschow
1614 r. Radossow, Radessow
1745 r. Radoschau
1830 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszow
1845 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszów

W XX w. dodano końcówkę -owy.

[edytuj] XX wiek

W wyniku połączenia samodzielnych gmin: Rydułtów Górnych, Rydułtów Dolnych, Radoszów Górnych i Radoszów Wielkich 20 października 1926 r. Rydułtowy stały się gminą. Gmina Pietrzkowice została przyłączona 1 stycznia 1946 r. W 1947 przyłączono kolonię Nalas należącą uprzednio do gminy Krzyżkowice. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 8 listopada 1950 r., Rydułtowy w 1951 r. uzyskały, prawa miejskie. 25 lat po tym wydarzeniu na mocy ustawy z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz zmianie ustawy o radach narodowych, stały się jedną z dzielnic Wodzisławia Śląskiego, ustawa weszła w życie 1 czerwca 1975 r. 1 stycznia 1992 r. Rydułtowy odzyskały prawa miejskie.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.

[edytuj] Zabytki

Jedyny w Polsce pokutny krzyż dwuramienny

Tunel kolejowy (1853-1858 r.)
Zespół Budynków Szpitala Miejskiego (1911 r.)
Krzyż pokutny (1628 r.)
Kościół św. Jerzego (1896 r.)
Budynek wagi KWK "Rydułtowy" (1906 r.)
Zabudowa mieszkaniowa osiedla Karola
Kościół Św. Jacka
Stacja kolejowa

Izby pamięci mieszczą się przy:

KWK "Rydułtowy"
Siedzibie Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców Województwa Śląskiego

[edytuj] Sport

[edytuj] Kluby Sportowe

KS Naprzód Rydułtowy – piłka nożna, lekkoatletyka, tenis ziemny
Klub Sportowy "Rozwój" Rydułtowy – piłka nożna
MKS "Olimpijczyk" – triathlon
"Feniks" Rydułtowy – kolarstwo, siatkówka dziewcząt, unihokej
Uczniowski Klub Sportowy "Dwójka" Rydułtowy – judo
"Czwórka" Rydułtowy – kolarstwo górskie
"Piątka – Plus" Rydułtowy – lekkoatletyka
Uczniowski Klub Sportowy "Ognisko" Rydułtowy – szachy

[edytuj] Imprezy sportowe

Regionalny Bieg Uliczny: Memoriał Jana Margicioka i Leopolda Hałaczka – ostatnia dekada kwietnia
Jeden z etapów Pucharu Świata Kobiet w kolarstwie szosowym – "GRACIA – ORLOVA" – przełom kwietnia-maja
Otwarte Mistrzostwa Miasta Piątek Piłkarskich – pierwszy weekend września
Ogólnopolski Bieg o Puchar Burmistrza Miasta, Otwarty Turniej Koszykówki Ulicznej, Otwarty Turniej w Tenisie Ziemnym, Zawody Wędkarskie o Puchar Przewodniczącego Rady Miasta z okazji Dni Rydułtów. – pierwsza niedziela Września
Grand Prix MTB – od kwietnia do września

Tradycyjnie dwa Kluby Szkatowe istniejące W Rydułtowach organizują w ciągu roku dwie imprezy, i tak Klub " Herkules " w czasie dni Rydułtów organizuje turniej o Puchar Rydułtów, zaś Klub " Karlusek " w m-cu kwietniu turniej o "Puchar Burmistrza Miasta ". Oba te turnieje są zaliczane do " Grand Prix " Wodzisławsko- Raciborskiego Okręgu Szkatowego. W maju zaś są organizowane Otwarte Mistrzostwa Rydułtów.

[edytuj] Gospodarka

Ośrodek wydobycia węgla kamiennego. Większość mieszkańców miasta znajduje zatrudnienie w KWK Rydułtowy-Anna, przynależnym do niej tartaku oraz firmach świadczących usługi dla kopalni.

Banki mające swoje przedstawicielstwa w Rydułtowach:

ING Bank Śląski S.A.
Polska Kasa Oszczędności – Bank Polski S.A.
Bank Spółdzielczy
Getin Bank

[edytuj] Edukacja i Kultura

Liczba szkół podstawowych – 3 [1],[2]
Liczba gimnazjów – 2 [3]
Liczba Zespołów Szkół Ponadgimnazjalnych – 2 [4]
Liczba Publicznych Przedszkoli – 6
Liczba Niepublicznych Przedszkoli – 2
Państwowe Ognisko Plastyczne
Ognisko Pracy Pozaszkolnej [5]
Prywatna Szkoła Muzyczna I stopnia
Prywatne Ognisko Muzyczne

[edytuj] Organizacje i instytucje kulturalno-oświatowe

Towarzystwo Miłośników Rydułtów
Stowarzyszenie Klubu Przyjaciół "Nowsi"
Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe "Radoszowik"
Stowarzyszenie chór "CECYLIA"
Chór mieszany "LIRA"
Stowarzyszenie Rodzin i Osób Niepełnosprawnych
Stowarzyszenie Rodzin Katolickich
Stowarzyszenie Klub Absolwentów "BRZASK"
Stowarzyszenie "Nasz Śląsk"
Koło Gospodyń Wiejskich w Radoszowach
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców Województwa Śląskiego – koło Rydułtowy
Polskie Towarzystwo Numizmatyczne – Koło Rydułtowy
Polski Związek Filatelistów – Koło Rydułtowy
Orkiestra Dęta KWK "Rydułtowy"
Zespół Taneczny "SUKCES"
Grupa Amatorów Plastyków "KONAR"
Związek Harcerstwa Polskiego
Ochotnicze Straże Pożarne Rydułtowy i Radoszowy

[edytuj] Stałe imprezy kulturalne

Festyn majowy- 1 maja
Festyn na rzecz Rodzin i Osób Niepełnosprawnych – drugi weekend czerwca
Dni Rydułtów – 1 weekend września
Mikołaj – 6 grudnia
Sylwester – 30 grudnia

[edytuj] Prasa

"Kluka", pismo "Towarzystwa Miłośników Rydułtów"
"Pielgrzym", pismo parafii św. Jerzego
"Spektrum", pismo parafii św. Jacka w Radoszowach
gazetka "Kalwaria", parafii Zmartwychwstania Pańskiego
"Na Ratuszu", darmowa gazetka informacyjna miasta Rydułtowy
"Nowiny", czasopismo powiatów wodzisławskiego, raciborskiego, żorskiego, rybnickiego i jastrzębskiego.
"Nowiny Wodzisławskie", pismo powiatu wodzisławskiego.
"Kurier", bezpłatna gazeta informacyjna regionu.

[edytuj] Honorowi Obywatele Miasta Rydułtowy

prof. Henryk Mikołaj Górecki, światowej sławy kompozytor
Henryk Szymiczek, wieloletni dyrektor kopalni Rydułtowy, ornitolog
dr Leopold Walla, autor m.in. książki o obyczajach na Górnym Śląsku "So lebten wir in Oberschlesien" oraz "Chronik von Rydultau" – "Kroniki Rydułtów"
Ks. Proboszcz Bernard Sodzawiczny – 28 lat był proboszczem parafii pw. św. Jerzego