Stare decidis

Z Wikipedii

Stare decidis, czasami stare decisis, szerzej: stare decisis et non quieta movere, czyli: pozostań przy podjętej decyzji, to łacińska zasada, która w systemie prawa common law oznacza, że wcześniejsze decyzje sądów muszą być uznawane za precedensy, stanowiące prawo. Zasada stare decisis powoduje, że:

• Decyzja sądu wyższej instancji jest wiążąca dla sądów niższej instancji.
• Sąd nie powinien zmieniać swoich własnych decyzji, chyba, że istnieje ku temu ważna przyczyna.

Jest ona gwarancją ciągłości prawa i przewidywalności orzeczeń. Nie oznacza to jednak, że nie stosuje się wyjątków od tej zasady, ponieważ ich brak mógłby skutkować, z jednaj strony, niemożnością odejścia od złych decyzji, z drugiej zaś, o permanentnym obowiązywaniu skostniałych przepisów.

Przykładem odejścia od zasady stare decisis są np. w USA takie słynne orzeczenia Sądu Najwyższego:

• Plessy v. Ferguson (1896} - to orzeczenie usankcjonowało prawnie zasadę separate but equal, czyli system segregacji rasowej. To precedensowe prawo zostało uchylone wyrokiem w sprawie Brown v. Board of Education (1954). Po szeregu spraw związanych z równouprawnieniem afroamerykanów SN orzekł, iż jeśli wszyscy są równi wobec prawa (a tak stanowi Konstytucja USA) to zasada separate but equal nie ma prawa obowiązywać. Tym samym po ponad 50 latach zniesiono segregację rasową.

Niniejsza zasada nie jest stosowana w większości krajów, w których stosuje się system prawa ustawowego, ponieważ uważa się, iż narusza ona prawo sędziów do interpretowania przepisów prawa, a także prawo legislatur do jego tworzenia. Jednakowoż większość tych systemów uznaje zasadę jurisprudence constante, która głosi, że pomimo tego, że sędziowie są niezawiśli, powinni wyrokować w przewidywalny i nie chaotyczny sposób.

[edytuj] Zobacz też

system prawa, prawo ustawowe, norma prawna, norma prawna precedensu, common law