Wojna koreańska
Z Wikipedii
Wojna koreańska (kor. 한국전쟁) – konflikt toczący się w latach 1950-1953 na terytorium Półwyspu Koreańskiego między komunistycznymi siłami północnokoreańsko-chińskimi, a siłami ONZ (głównie amerykańskimi) wspierającymi wojska południowokoreańskie.
[edytuj] Sytuacja polityczna
Korea po klęsce Rosji w wojnie z Japonią w latach 1904-1905 była okupowana przez Japończyków, a od roku 1910 została kolonią Japonii. W roku 1943 na konferencji kairskiej ustalono, że po wojnie będzie ona niepodległym państwem. Na konferencji poczdamskiej trzy mocarstwa ustaliły, że ZSRR wyzwoli północne tereny półwyspu koreańskiego do 38 równoleżnika, tereny południowe wyzwolone zostaną przez siły USA. W wyniku operacji kwantuńskiej Armia Czerwona 24 sierpnia 1945 r. dotarła do 38 równoleżnika. Natomiast Amerykanie po naleganiach ostatniego japońskiego gubernatora Korei, Abe Nobuyuki, skierowali swoje wojska do Korei dopiero 8 września 1945 r. i przejęli od Nobuyuki władzę w południowej części Korei.
W grudniu 1945 roku po konferencji moskiewskiej USA i ZSRR utworzyły komisję mającą na celu stworzenie w drodze powszechnych wyborów jednego rządu ogólnokoreańskiego. Rosjanie w swojej strefie okupacyjnej prześladowali partie prawicowe i narodowe, a Amerykanie w swojej strefie partie lewicowe i komitety ludowe, co spowodowało, że wybory odbyły się w każdej ze stref osobno. W sierpniu 1948 r. proklamowano w Seulu utworzenie Republiki Korei Południowej z prezydentem Li Syng Manem na czele, na co odpowiedzią było utworzenie we wrześniu 1948 r. Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej na północy, gdzie prezydentem został Kim Ir Sen.
Rozbieżne interesy mocarstw doprowadziły do trwałego, tragicznego podziału Korei. Od północy Korea Płn. graniczyła z ZSRR (20 km granicy) i Chinami rozdartymi wojną domową. Dopiero po ostatecznej klęsce Czang Kaj-szeka i jego ucieczce na Taiwan, głównodowodzący Chińską Armią Ludowo-Wyzwoleńczą Mao Zedong proklamował 1 października 1949 r. w Pekinie (Bejing) Chińską Republikę Ludową.
Kim Ir Sen, przywódca KRLD, od chwili utworzenia państwa północnokoreańskiego snuł plany "wyzwolenia" południowej części półwyspu, apelując o pomoc do Stalina, ten jednak odmawiał, obawiając się otwartego konfliktu z USA. ZSRR nie miał jeszcze w swym arsenale broni jądrowej, nie mógł też liczyć na żadne poparcie ze strony Chin, w których nadal trwała wojna domowa. Dlatego przezornie i zgodnie z rezolucją ONZ nakazującą wycofanie obcych wojsk z Korei (rez.112/II-14.02.1947) do końca grudnia 1948 r. wycofał swe wojska z KRL-D (wojska USA Republikę Korei opuściły dopiero w czerwcu 1949). Podobne plany miał Li Syng Man, tym bardziej że ONZ zdominowana przez państwa sympatyzujące z USA, uznawała jego rząd za jedyne legalne przedstawicielstwo narodu koreańskiego (identyczna uległość ONZ jak w przypadku Chin Czanga-Taiwan, ChRL dopiero od 1971 r. w ONZ i uznana przez ONZ za jedyną reprezentację narodu chińskiego). Zatem obaj przywódcy, Kim Ir Sen i Li Syng Man, oraz oba państwa koreańskie, czyniły przygotowania polityczne i militarne do wypełnienia swej "misji dziejowej". Powodowało to stałe incydenty na granicy, które w sierpniu 1949 r. przybrały formę "małej wojny na 38 równoleżniku". Każde z państw zbroiło się i na terytorium każdego z nich przebywali liczni doradcy USA i ZSRR. Uzyskanie w 1949 r. przez ZSRR broni jądrowej i proklamowanie 1 października 1949 r. ChRL przez Mao, kończące wojnę domową w Chinach, stworzyło warunki do "zjednoczenia Korei" przez Kim Ir Sena, a podobny plan "zjednoczenia Korei" (KATO) realizowany przez Li Syng Mana stał się niewykonalny. Uzyskanie zapewnień o pomocy materialnej z ZSRR i ewentualnego wsparcia Mao otwierało drogę do wojny. KRL-D gromadziła na granicy z Republiką Korei dużo większe siły niż przeciwnik.
[edytuj] Przebieg wojny
W propagandzie i historiografii Zachodu KRL-D zawsze była agresorem, odmiennie niż w krajach bloku radzieckiego, co uległo zmianie dopiero w początku lat 90. XX w. 25 czerwca 1950 roku wojska Korei Północnej wkroczyły na terytorium Korei Południowej, przekraczając 38 równoleżnik (problemem pozostaje, czy była to jawna agresja, czy wykorzystanie incydentu granicznego spowodowanego przez Koreę Południową jako pretekstu do agresji) i zdobywając wkrótce Seul. W odpowiedzi Rada Bezpieczeństwa ONZ uchwaliła 27 czerwca wysłanie do Korei sił międzynarodowych. ZSRR oficjalnie zbojkotował obrady (z powodu nieprzyznania ChRL miejsca w ONZ o czym powyżej), co ułatwiło przegłosowanie wniosku. Przerzucona z prefektury Yamaguti (Japonia) 24 Dywizja amerykańska została zniszczona w 12-dniowej bitwie pod Taejŏnem, a jej dowódca gen. Dean trafił do niewoli. Do 5 września wojska KRL-D opanowały prawie cały półwysep (95% terytorium Repubiki Korei Południowej), zamykając wojska amerykańskie i południowokoreańskie w tzw. "worku pusańskim". KRL-D i ZSRR za pośrednictwem Indii (Jawaharlal Nehru) zaproponowały rokowania pokojowe, odrzucone przez USA (ONZ). W międzyczasie KRL-D przeprowadziła na południu reformę rolną i nacjonalizację przemysłu oraz nabór do swojej armii. W ramach sił ONZ 14 państw skierowało do Korei swoje kontyngenty wojskowe, które czasowo rozlokowano w Japonii. 95% tych sił stanowiły wojska amerykańskie. Naczelnym głównodowodzącym wojsk ONZ ustanowiono gen. Douglasa MacArthura, który ze swoim sztabem opracował plan inwazji na Koreę Północną. Udany desant amerykański (ONZ) 15 września 1950 r. gen. Douglasa MacArthura pod miastem Inczhon oraz jednoczesne kontruderzenie z miasta Pusan doprowadziły do odzyskania zajętych przez wojska Północy terenów. Jednostki Koreańskiej Armii Ludowej odcięte na południu Korei przeszły do działań partyzanckich, tworząc tzw. "drugi front". W październiku działania przeniosły się na północ od 38 równoleżnika, a 90 % Korei Północnej do 25 października znalazło się pod okupacją amerykańską (ONZ).
ONZ (USA) zaproponowały zawieszenie broni i uznanie siłowego zjednoczenia Korei, ale 25 października Mao Zedong wprowadził na front kilkusetysięczną armię "Chińskich Ochotników Ludowych" ChOL, którzy z marszu zmasakrowali X Korpus pancerny USA. Wówczas MacArthur ogłosił, że Amerykanie użyją broni atomowej, co spotkało się z protestem ich sojuszników z NATO, obawiajacych się atomowego odwetu ZSRR na Wielkiej Brytanii, i niezadowoleniem prezydenta Trumana. Harry Truman zdymisjonował MacArthura, jego miejsce zajął gen. Matthew Ridgway. Ofensywa ChOL (styczeń 1951 Chińczycy w Seulu) utknęła w maju 1951 w okolicach 38 równoleżnika. W tym czasie startująca w USA kampania wyborcza Eisenhowera przebiegająca pod hasłami jak najszybszego zakończenia wojny, straty w siłach USA i protesty przeciw wojnie na całym świecie, wymusiły na Trumanie kolejną zmiane głównodowodzącego (gen. Clark), a jemu samemu nie dały szans na reelekcję. Do lipca obie strony konfliktu były na tyle wyczerpane, że podjęły rokowania rozejmowe, a działanie wojenne przybrały formę wojny pozycyjnej. Jedynie lotnictwo USA odnosiło sukcesy obracając w proch miasta i wsie KRL-D. Międzynarodowy Czerwony Krzyż zorganizował kilkadziesiąt szpitali polowych w KRL-D ze względu na ogrom ofiar wśród ludności cywilnej (jednym z takich szpitali kierował prof. J. Oszacki z Krakowa). Wybór Eisenhowera i zmęczenie społeczeństwa amerykańskiego wojną (jednorazowo w Korei przebywało 500 tys. żołnierzy USA, zmieniani byli co 6 miesięcy, w sumie przewinęło się przez front 2,5 mln. Amerykanów) oraz brak znaczących efektów działań militarnych zmusiły wreszcie obie strony konfliktu 27 lipca 1953 w Panmundżonie do podpisania rozejmu i ustanowienia strefy demarkacyjnej (po 2 km na północ i południe, zatem szerokość tej strefy wynosi 4 km) dzielącej półwysep na wysokości 38 równoleżnika. Nad przestrzeganiem rozejmu czuwali inspektorzy sił rozjemczych (Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych) rozmieszczeni po obu stronach tej linii na północy Polacy i Czesi, a na południu Szwajcarzy i Szwedzi. Ci ostatni po szykanach amerykańskich w 1956 r. zwinęli swoje posterunki.
[edytuj] Konsekwencje wojny
Wojna koreańska utrwaliła sztuczny podział półwyspu koreańskiego. Straty poniesione przez strony konfliktu i ludność cywilną są trudne do oceny ze względu na zróżnicowanie szacunków i brak swobodnego dostępu historyków do materiałów archiwalnych, szczególnie północnokoreańskich i chińskich.
Aktualne szacunki historyków zakładają straty armii Republiki Korei (Korea Południowa) - 415 tys. żołnierzy zabitych i zmarłych w niewoli i 429 tys. rannych, Koreańskiej Armii Ludowej - 500 - 600 tys. zabitych i drugie tyle rannych, a ludności cywilnej-około miliona ludzi zabitych i rannych. Straty sił ONZ obejmowały 33 629 zabitych i zaginionych oraz 107 tysięcy rannych żołnierzy USA, 1263 zabitych i 4817 rannych żołnierzy Commonwealthu oraz 1800 zabitych i 7 tys. rannych żołnierzy z pozostałych kontyngentów państw walczących pod flagą ONZ. Straty ChOL ocenia się na 400 tys. zabitych i zmarłych oraz 500 tys.rannych żołnierzy.
Po zakończeniu działań wojennych następowała stopniowa odbudowa KRL-D i Republiki Korei z gigantycznych zniszczeń wojennych. Ekonomiczne skutki wojny odczuwały także Stany Zjednoczone, dla których koszt operacji wojskowych na półwyspie wyniósł 17,2 mld dolarów oraz Chiny, dla których koszty te oscylowały w granicach 10 mld dolarów. Stało się to powodem trudności gospodarczych w Chinach, szczególnie, że po śmierci Stalina nowi przywódcy ZSRR nie zgodzili się na umorzenie długów za dostarczony sprzęt wojskowy, co pogłębiło narastający już z przyczyn ideologicznych konflikt między władzami ChRL i ZSRR. Sytuacja polityczno-gospodarcza KRL-D była niezwykle skomplikowana. Chinom zawdzięczano ocalenie, ale Mao nie był w stanie wspierać gospodarczo Korei Północnej ze względu na własne kłopoty ekonomiczne. Ochotnicy chińscy byli wycofywani z Korei powoli etapami aż do 1958 r. Rosjanie na początku nie kwapili się też z pomocą materialną, gdyż nie wiedzieli jaką orientację przyjmie Kim Ir Sen, prochińską, czy proradziecką.W polityce wewnętrznej wojna stała się pretekstem dla Kim Ir Sena do likwidacji opozycji i militaryzacji kraju oraz budowy kultu własnej osoby - idea Dżucze. Jednocześnie dzięki pomocy gospodarczej państw Zachodu Południowa Korea zaczęła szybko się odbudowywać, stając się z czasem jednym z azjatyckich "tygrysów gospodarczych".
Wojna koreańska miała też daleko idące konsekwencje w polityce światowej. Wytworzyła przede wszystkim powszechny strach przed wojną światową, w której bardzo prawdopodobne było użycie broni nuklearnej. Kryzys koreański doprowadził również do wzrostu zaangażowania amerykańskiego w Europie. USA potroiły wydatki na obronność i uściśliły współpracę z sojusznikami w ramach NATO. Stany Zjednoczone przyjęły rolę naczelnego dowódcy w bloku państw zachodnich, kreując model dwubiegunowości w stosunkach międzynarodowych.
