Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 4 Kasım 1950'de İnsan Hakları Bildirisinde bulunan hakları topluca güvence altına almak için Avrupa Konseyi üyelerinin üzerinde anlaştıkları metindir.
Avrupa Konseyi’nin bu anlamda ilk adimi 4 Kasim 1950’de Roma’da imzalanan ve 3 Eylül 1953’te yürürlüge giren “Insan Haklari ve Özgürlüklerinin Korunmasina Iliskin Avrupa Sözlesmesi (AIHS)” dir.
[değiştir] Amacı
Sözlesme insan haklarinin korunmasini ve gelistirilmesini amaç edinir. AIHS hazirlik asamasinda Avrupa’daki demokratik rejimlerin devam ettirilmesi açisindan gerekli olan asgari hak ve özgürlükleri güvenceye alarak ise baslamis, zamanla insan haklari listesini genisletmistir. AIHS ekonomik, sosyal ve kültürel haklardan çok sivil ve politik haklarin korunmasina öncelik vermistir. Bu sözlesmeyi sosyal ve ekonomik haklari içeren “Avrupa Sosyal Sarti” izlemistir. Türkiye 10 Mart 1954’te sözlesmeyi onaylamis, 28 Ocak 1987’de de bireysel basvuru hakkini tanimistir. Mahkemenin zorunlu yargi yetkisini ise 28 Ocak 1990’da kabul etmistir. AIHS, 45 Avrupa Konseyi üyesi devletin 44’ü tarafindan onaylanmistir.
[değiştir] Özellikleri
- Sözlesme insan haklarini uluslararasi düzeyde güvence altina alir. Sözlesmeyle birlikte bölgesel bir koruma sistemi yaratilmistir. Sözlesme insan haklarini ulus devletlerin içisleri olmaktan çikarmakta ve devletlerin isledikleri insan haklari ihlallerinin uluslararasi alana tasinmasina imkan tanimaktadir.
- Sözlesmenin getirdigi “devletler arasi basvuru” ve “ bireysel basvuru” yoluyla sözlesmeye taraf devletler ve bireysel basvuru hakkina sahip olanlar (sahislar, sahis topluluklari, STK’lar) sözlesmeye taraf olan bir devlete karsi, sözlesmede bulunan hak ve özgürlükleri ihlal ettigi gerekçesi ile AIHM’de dava açma hakkina sahiptirler.
- AIHS sadece kendisini onaylayan devletler için baglayicidir. AIHS hukuk teknigi açisindan uluslararasi bir anlasmadir ve sözlesmeye taraf olan devletler bakimindan baglayici sonuç dogurur.
- Sözlesme insan haklari ve özgürlüklerinin korunmasi amaciyla bir denetim mekanizmasi olusturdu. Denetim sistemi, yürürlüge giren 11. Protokol ile tek mahkeme sistemine dönüstü.
- AIHS, uluslararasi alanda insan hak ve özgürlüklerinin korunmasinin en önemli hukuksal aracidir.
AIHS bir giris, üç bölüm ve 59 maddeden olusur. Giris bölümünde sözlesmenin dayandigi temeller açiklanir.
- I. Bölüm (md:2-18), sözlesmenin güvenceye aldigi maddi haklari içerir.
- II. Bölüm (md:19-51), AIHM’nin olusumuna, yetkilerine, çalisma ve yargilama usullerine iliskin hükümleri içerir.
- III. Bölüm (md:52-59), sözlesmenin uygulanmasi ile ilgili çesitli kurallara yer verir.
