سلجوقلار
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
بومقاله هله لیک قارالاما حالیندادیر، مقاله نی تکمیل اتمه ایله ویکیپدیا نی زنگینلشدیرین
سلجوقلار بویوک تورک ایمپیراطورلوغونون قوروجولارینداندیرلار. یوکسک سلجوقلو ایمپیراطورلوغونون توپراق گئنیشلیگی KM 10.000.000 مربعدیر.بو وسعت، تورک تاریخاتیندا ان بویوک گئنیشلیکلردن و بوگونکو ایران تاریخینده کسینلیکله ایلک دوولت گئنیشلیکیدیر.بو موحتشم ایمپیراطورلوغا داخیل اولان اراضی بئله دیر:
شرقی روم بولگه لری،بوتون تورکیستان و توران ،بوگونکوافغانیستان،هیندوستان یاریم آداسی نین شومال غرب بولگه لری،بوگونکو ایران،آذربایجان، بوتون قافقاز و بوتون عرب یاریم آداسی .
آنجاق سادجه بو وسعت ، توپراق گئنیشلیگی ده ییل کی سلجوقلو خاقانلیغین دونیا ایمپیراطورلوغلار آراسیندا مومتاز دورومدا تانیدیر!
بلکه بو تورک-اوغوز- اسلام تمدونو دور کی اوز زامانیندا دونیانین ان موترقی و گلیشمیش بیر تمدونو کیمی دونیا تمدونلری آراسیندا ایشیم ایشیم ایشیلداییر.سلجوق تورکلرینین اویغارلیغی چیندن قوزئی باتی آفریقایا دک و هابئله حیجاز ایله یمندن روسییا گونئی اراضیسینه دک، اوتن 1000 ایلده موحتشم بیر کولتور و موعظم بیر مدنیتین باش تمثیلچی سی کیمی سانیلا بیلر!
ایندی ایسه اوچ بویوک سلجوقلو سولطانینین موحتشم سلطنتلرینه قیسا بیر باخیشیمیز اولاجاقدیر.
سولطان توغرول بی بویوک سلجوقلو دوولتی نین قوروجوسودور.موحتملا 993 دوغوم ایلینده دوغولوبدور.
آتاسی میکائیل بیر غزا حمله سینده شهید اولماسی اوزرینده،قارداشی چاغری بی له برابر ده ده سی سلجوق بی طرفیندن یئتیشدیریلدی. توغرول بی تورک- ایسلام تربییه لرین موکمل شیوه ده اویره نه رک سیلاحلاردان خوصوصیله آت بئلینده قیلینج وورماق و اوخ آتماقی، بیر جسور تورک کیمی فایدالانیب،بوتون قودرت تورکون اولسون، دییه؛ عومور بویو چالیشیب و ووروشوبدور.
سلجوق به یین وافاتی (1000و یا 1007ایللرینده)و داها سونرا عمی سی ارسلان به یین غزنه لی ماحمود طرفیندن اسیر ائدیلمه سینه گوره، توغرول بی سلجوقلو خانیدانینین باشینا کئچدی.چاغری بیله بیرلیکده ایچ و دیش(داخیلی و خاریجی ) دوشمانلارینا قارشی وئردیگی بویوک موحاریبه لردن سونرا نیشابور شهرینی دوولت مرکزی ائدن توغرول بی، ایلک دفعه بورادا السلطان المعظم عونوانینی آلیب آدینا خوطبه لر اوخوندو.
بو بویوک سردار مای آینین 23 نده غزنه لی لره قارشی قازاندیقی دانداناقان ظفری ایله دوولتین تمللرینی موحکملندیرمیشدی.
توغرول بی بو زنگین قازانجدان سونرا باغداد داکی عابباسی خلیفه سینه باغلیلیق و حورمت ایفاده ائدن مکتوبونو گوندردی و دوولت مرکزینی 1043 دوغوم ایلینده ری شهرینه داشیدی.
شایسته بود برجا نهاد وهر چه ناپسند بود،منسوخ ساخت.در دو روز یک شنبه و چهارشنبه برای رسیدگی بدعاوی و احقاق حق می نشست.دادگری را گسjرش داد و بزرگواری را در گیتی بپراکند.»
تاریخ سلسله سلجوقی،زبدة النُصرة ونخبه العُصرة، بنداری اصفهانی(586-643 ه.ق )- ترجمه محمد حسین خلیلی- انتشارات: بنیاد فرهنگ ایران-2534 شاهنشاهی،ص16
توغرول به یین عابباسی خلیفه سینه اوز باغلیلیغین بیلدیرمه سی،اونا موسلمانلار آراسیندا بویوک اعتیبار قازاندیردی.خلیفه توغرول به یین خیدمتینه بویوک ایسلام عالیملریندن تانینان، ماوردینی گوندردی.خلیفه توغرول به یی، تات حوکومتی ال بویه طرفیندن یارانمیش آخینلاری باستیرماق اوچون یاردیما سسلدی.بئله لیکله توغرول بی تورک عسکرلرین خیریستییان لار و آل بویه کیمی تات حوکمدارلارین قاباقیندا دورماقا گوندردی.توغرول به یین قارداشلاری چاغری بی و ایبراهیم یینال و عمی سی نین اوغلو قوتالمیشین قوشونونداکی سلجوقلو اوردولار باتی یا دوغرو سورعتله یاییلدیلار.
«در سال 446ه.ق برابر با 1054 ميلادي طغرل کبير عزم استخلاص آذربايجان کرد.وهسودان امير آذربايجان بي جنگ سلطه ترکان را پذيرفن و حتي پسرش را نيز غلام رکاب امير کرد.سپس سلطان طغرل کبير به سوي گنجه رفت و اين شهر را از غصب اميران شدداي خارج نمود و به اين ترتيب ارمنستان و گرجستان نيز تصرف شدند و شعاع دايره فتوحات طغرل کبيرتمام مساحت آبخازستان را نيز در برگرفت.»
تاريخ ايران کيمبريج،از امدن سلجوقيان تا فرو پاشي دولت ايلخانيان،گرد آورنده جي .آ.بويل،مترجم حسن انوشه،جلد 5،تهران، انتشارات امير کبير،چاپ سوم،سال 1379، ص54
ارتوغرول غازی آدیندا بیر موعظم مچید تورکمنیستان جومهوروسوندا
بئله لیکه آذربایجان،ایراقی عجم(عراق عجم) و ایراقی عرب(عراق عرب) سلجوقلو توپراقلارینا قاتیلدی.1053دوغوم ایلینده توغرول بی بیزانس سفرینه چیخدی و گورجیستانا قدر ایله ریله دی و چوخ توپراقلار فتح ائدرک زنگین ثروتلرله گئری دوندو.
آذربایجانین همدان شهرینین فتحی باره سینده بیر گوزل حیکایت واردیر :
«در شنیدم کو چون سلطان طغرل بیگ،بهمدان آمدازاؤلیاء سه پیر بودند: بابا طاهرو باباجعفر وشیخ حمشا،کوهکیست بود در همدان آنرا خضر خوانند،بدآنجا ایستاده بودند،نظر سلطان برایشان آمد،کولجه لشکر بداشت و پیاده شد و با وزیر ابونصرالکندری پیش ایشان آمد و دستهایشان ببوسید،بابا طاهر پارۀ شیفته گونه بودی او راگفت:ای ترک با خلق خدا چه خواهی کرد؟ سلطان گفت:آنچ تو فرمایی! بابا گفت آن کن که خدا می فرماید، آیۀ" انَّ الله یامرُ بالعدل و الاحسان"، سلطان بگریست و گفت چنین کنم،بابا سرابریق شکسته که سالها از آن وضو کرده بود در انگشت داشت بیرون کرد و در انگشت سلطان کرد و گفت مملکت عالم چنین در دست تو کردم،برعدل باش. سلطان پیوست آن در میان تعویذها داشتی و چون مصافی پیش آمدی آن در انگشت کردی. اعتقاد پاک و صفای عقیدت او چنین بود و در دین محمدی(صلعم) ازودین دارتر وبیدارتر نبود.»
راحته الصدور و آیِة السرور در تاریخ آل سلجوق،محمد بن علی بن سلیمان الراوندی در سنه 599 ه.ق – بسعی و تصحیح محمد اقبال-تهران – چاپ دوم سال1363- ناشر علی اکبر علمی،ص99
توغرول بی 1055 ده حاجیلار یوللارین بدوی لرین آخینلاریندان قوروماقدان اوترو سورییه و میصیر ده فاطیمی لرله قارشیلاشماق هدفیله باغدادا گلدی.
توغرول بی آل بویه تاتلاری فاطیمی لرله ساواشاراق بولگه ده سلجوقلولار حاکمیتینی تاسیس ائتدی و تاتلارین گوجونو بوغاراق ، باغدادی تخریبدن و میللتی قتلی عامدان قورتاردی.بئله لیکله غرب عالیملری سلجوقلولارین گوجله نمه سین بیر ایناینلماز پارتلاییش کیمی تانیتدیریرلار.
رویدادهای تاریخ جهان-کالین مک ایودب-ترجمۀ حسن افشار-نشرمرکز-چاپ اول1370-ص 68
توغرول به یین خیلافت مرکزینی گیریب و باغدادی آل بویه تاتلاریندان تمیزله مه سیندن سونرا خلیفه اونا موحتشم بیر تورنده سلطنت تاجین و قلینیجین وئردی.
«ماه رمضان طغرل بیگ ببغداد رفت و امیرالمؤمنین او را بسیار نثارها و نزلها فرستاد.خلیفه چون از آن مقدم خیر یافت بخدمت کردن شاهانه بشتافت.»
خلیفه از برای آن جهانگیر نکرد از هیچ خدمت هیچ تقصیر
راحته الصدور و آیِة السرور در تاریخ آل سلجوق،محمد بن علی بن سلیمان الراوندی در سنه 599 ه.ق – بسعی و تصحیح محمد اقبال-تهران – چاپ دوم سال1363- ناشر علی اکبر علمی،ص106
بو تورنده خلیفه توغرولو دونیا سولطانی اعلان ائتدی و روکن الدین و قسیم امیر المونین عونوانلارینی سونادی.
«هنگامی که طغرل بیگ به جایگاه بزرگواری وپله کان پرده دارنزدیک شد،پردۀ طالار برداشته شد وروی خلیفه چون ماه از تاریکی مسسد بدرخشید... رئیس الرؤسا برتخت زیبائی بالا رفت.خلیفه اورا گفت: رکن الدوله را به تخت ببر،محمد بن منصور کندری با طغرل همراه بود ومترجم او می بود. گفتار طغرل را به عربی می گفت. تختی برای طغرل بیگ نهاده شد و وی بر آن نشست،عمیدالملک برای طغرل توضیح و ترجمه کرد که خلیفه پادشاهی را بوی واگذار کرده است. ... طغرل در مرتبۀ بزرگواری قرار گرفت و بجایگاه خلعت شد وبه احترام به بخشش خلیفه محترم گردید... تاج و طوق ودستبند (ساعد بند) و هفت خلعت سیاه رنگ بوی بخشیده شد. از هفت خلعتی که در یک صندوق بودند پادشاهی هفت اقلیم را برای طغرل اراده کردند.با این دستار تاج عرب با این دو تشریف بلند مرتبه شد وبا دستار وافر قدم برداشت.شمشیری که از طلا زیور شده بود بگردنش آویخته شد.طغرل در مزین ترین زیورها وبا هیبت ترین اسبها از خلعت گاه بیرون آمد.بازگشت و بتخت نشست.طغرل خواست بشکرگزاری زمین را ببوسد بعلت بر سرداشتن تاج خسروی خم شدن قادر نبود،لذا درخواست کرد دست خلیفه را به دست گیرد.خلیفه دو بار دست بوی داد...خلیفه شمشیر دیگریرا که در مقابل داشت برگردن طغرل آویخت وبادر گردن آویختن دو شمشیر فرمانروائی دو کشور برای او تمام شد واز این رو خلیفه او را ملقب به پادشاه شرق وغرب کرد.»
تاریخ سلسلۀ سلجوقی،زبدة النُصرة ونخبه العُصرة، بنداری اصفهانی(586-643 ه.ق )- ترجمۀ محمد حسین خلیلی- انتشارات: بنیاد فرهنگ ایران-2534 شاهنشاهی. صص 16و17
بیر سند کی 454ه.ق./1062م. ایلینده ديوان رسايل توغرولدا ابن جوزي کیمین مورخ و متکلمین الیله باغداتدا یازیایبدیر توغرولون عونوانین بئله یازیر:
سلطان السلاطين المعظم ملک المشرقين،محي الاسلام معين الامام و يمين خليفه الله امير المومنين
تاريخ ايران کيمبريج،از امدن سلجوقيان تا فرو پاشي دولت ايلخانيان،گرد آورنده جي .آ.بويل،مترجم حسن انوشه،جلد 5،تهران، انتشارات امير کبير،چاپ سوم،سال 1379، ص 54
بیر سیرا گچدن دوزه لمیش سلجوقلولارین هونری رسملری آلتینجی هیجری قرنینه عائید اولاراق، آمئریکادا پئنسیلوانیا موزئیینده ساخلانیر.بو اثرده توغرول سلطنت تاختی اوستونده اوتوراراق تورک عسکرلری و قوماندانلاری و باشقان لاری تاختین اطرافیندا دوروبدورلار. بو گچ کتیبه سینین باشیندا توغرولون عونوانی بئله یازیلیبدیر:
السلطان الملک الأعظم... طغرل العالم العادل القادر"
پایتختهای ایران- محمد یوسف کیانی-چاپ اول- تابستان 1374،سازمان میراث فرهنگی، ص 401
بویله جه سلجوقلولار ایسلام خلافتینی عابباسیلر الینده اوز حیمایت لرینه آلمیش و دوققوز یوز ایللیک تورک- ایسلام سلطنتین باشلامیش اولدولار.
بیلدیگینیز کیمی آذربایجانلی لار و تورکمنلر بو بویوک گونون 947 اینجی ایل دونومون، کئچن ایل توغرول بورجوندا آغیرلادیلار.
توغرول بی بو موحتشم گوندن سونرا خلیفه نین باجی سی ایله عقد صیغه سینی اوخوتدوردو... آنجاق اجل بو قودرتلی تورکه فورصت وئرمه دی!
«چون مهد سیده تبریز رسید، بشهر آذین بستند و نثارهای فراوان کردند و قاضی القضاه بغداد خطبۀ نکاح بخواند...آنگاه سلطان از تبریز سوی ری رفت تا زفاف بدارالملک باشد. اندک مایۀ رنج بروی مستولی شد.بقصران بیرونی بدر ری، بدیۀ طجریش از حیث خنکی هوا نزول فرمود چه حرارت هوا بغایت بود. رُعاف برو مستولی شد وبهیچ دارو امساک نپذیرفت تا قوت ساقط شد و از دنیا برفت؛در رمضان سنۀ خمس و خمسین و اربع مایِة .»
راحته الصدور و آیِة السرور در تاریخ آل سلجوق،محمد بن علی بن سلیمان الراوندی در سنه 599 ه.ق – بسعی و تصحیح محمد اقبال-تهران – چاپ دوم سال1363- ناشر علی اکبر علمی،صص112
توغرول بی 25 سنه عدالت ، احسان ، ایسلام و تورک یولوندا سویوشان حوکمدارلیکدان سونرا خسته لندی.5 ایلول 1063 ایلینده ری شهری یاخینلاریندا 70 یاشلاریندا ایکن تانرییا قووشدو و ری شهریندکی توغرول بورجوندا دفن ائدیلدی.توغرول بی دونیانین ان بویوک دوولتلریندن بیرینی قوروپ آذربایجان- تورک - ایسلام عالمینه چوخ خیدمت ائتدی.ماوراءالنهیردن آنادولو یا،ایراقدان آذربایجانا و قافقازا قدر اولان اولکه ده ثوبات و امنیت یارادیب و چوخلو اولکه لره ده اوز حوکمدارلیقینی قبول ائتدیردی.
توغرول بورجو گونئی و قوزئی طرفلریندن
توغرول به یین زیراعی و تیجاری چالیشمالاری نتجه سینده اولکه ده ایقتیصادی حایات گلیشیب وطنداشلارین هر دیلدن و هر دیندن اولورسالار اولسونلار، رفاه سوییه لری یوکسلدی.بویله جه موعظم بیر شکیلده تاسیس ائدیلن تورک موسلمان دوولت تشکیلاتی قووتلی تمللر اساسیندا اوتورولدو.بو تشکیلات سونرالار هر یئرده قورولان تورک ایسلام دوولتلرینه سیمبول و اورنک اولدو.
«طغرل مردی بخشنده،بردبار و دیندار بود.برنماز جماعت و روزه گرفتن در روز دوشنبه و پنج شنبه مواظبت داشت.لباس های خشن می پوشید.در روزگار امارت وی کشور به گلستان می مانست.کشتن وخون ریختن را دوست نداشت و فرمان نمی داد.پرده حرمتی را پاره نمی کرد،بسیار شکیبا و پسندیده کار بود.رانشمندیرین قاقیان-ماوردی- که خود برسولی از جانب خلیفه القائم در سال 433 ه.ق نزد طغرل رفته بود از او حکایت کرد.نامه ای بخلیفه نوشته بودم مشتمل بر طعن و بدگوئی نسبت به طغرل. درین نامه خوبیهای وی را پنهان کرده و بدیهایش را بزرگ جلوه دادخ بودم.این نامه از غلام من گم شد وبه طغرل رسید. برمضمون نامه آگاه شد.پس آنرا بست و چشم پوشی کرد.در احترام من تغییری نداد وهمانطور شیوه احترام را رعایت می کرد.نیز گفت:برخی از خواص خدمتکاران طغرل نهانی نامه به امیرابوکالیجار نوشته بود و اورا بر بعضی اسرار طغرل آگاه کرده بودند.نامه بدست طغرل افتاد.ولی او آنرا پنهان کرد ومرض خدمتکار را با مرهم شکیبائی خود معالجه کرد.طغرل را کارهای خیر زیاد بود.بربنای مسجدها حریص بود وخود عابد و شب زنده دار بود.او می گفت: من از خدا شرم دارم که خانه ای بنا کنم و در پهلوی آن مسجدی بنا ننمایم.»
تاریخ سلسلۀ سلجوقی،زبدة النُصرة ونخبه العُصرة، بنداری اصفهانی(586-643 ه.ق )- ترجمۀ محمد حسین خلیلی- انتشارات: بنیاد فرهنگ ایران-2534 شاهنشاهی. ص32 و 33
«اوزومه بیر سارای یاپیپ دا یانیندا بیر مچید (جامی) تیکمه سم، الله تعالی دان اوتانیرام» سوزو توغرول به یین معنوی دویغولارینی چوخ گوزل بیر شکیلده ایفاده ائدیر.توغرول بی عادیل،بیلگین،آغیر،جومرت،قورخماز،صمیمی،اخلاقلی ،اوزو گولش،اینسان سئور،بیر حوکمدار ایدی.سارایینین قاپیسینا گلن هئچ کیمسه بوش دونمه زدی.دئییلیر توغرول بی نامازینین هر بئش وقتین جاماعات ایله قیلارمیش و هفته نین ایکی گونون اوروج دوتارمیش!
توغرول به یین بیلیم و علم اوچون چالیشمالاری چوخ آیدین دیر.او ری شهرینده و هابئله بوتون اولکه ده مدرسه لر و مکتبلر یاپدیردی.
«{توغرول بی}هر آنچه از دانش کهنه شده بود بار دیگر نوشت.»
کئچمیش قایناق،ص40
توغرول بی بوتون اولکه ده خوصوصیله باغداتدا یاپدیردیغی سارایلارین یانینا مچید، مدرسه،باغ و حامام تیکدیررمیش. تاریخده اونون کیمی اوردو ایله اولوس طرفیندن سئوگی و سایغیلا قارشیلانان بیر سولطانی چتین بولماق و تاپماک اولار.
