ابوحنیفه
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
| اصول دین |
| اصول خاص تشیع |
| فروع دین |
| فروع تشیع |
| منابع اسلامی |
| شخصیت‌ها |
|
محمد |
| مذهب‌ها |
| مذاهب فقهی |
| مذاهب کلامی |
| علوم اسلامی |
| تاریخ اسلام |
|
زندگانی محمد |
| جغرافیای اسلام |
|
مکه • مدینه |
| اقتصاد اسلامی |
|
مضاربه • مزارعه |
ابوحنیفه نعمان بن ثابت (۸۰ ــ ۱۵۰) هجری قمری. ملقب به امام الأعظم از علما و فقها اهل سنت بود. نام کامل وی (ابوحنیفه نعمان ابن ثابت بن نعمان بن زوطی بن مرزبان ثابت )، ایرانی‌تبار و اصل او از کابل میباشد. [1] جد وی از موالی بود. وی در سال ۸۰ هجری قمری در شهر کوفه متولد شد.
وی در نزد اهل سنت یکی از بزرگترین فقها بشمار می‌رود. به روایتی امام ابوحنیفه، فقه و اصول را نزد جعفر پسر محمد (مشهور به امام جعفر صادق نزد شیعیان) آموخت.[نیاز به ذکر منبع] اما اهل تسنن این نظر را قبول ندارند. روایت‌هایی است که دیدار ابوحنیفه با امام باقر را تصریح می‌کند که در آن دیدار که در مدینه انجام شده‌است امام باقر روش قیاس ابوحنیفه را تحریف دین محمد میداند.[2]
ابو حنیفه چون منصب قضا را که از سوی خلیفه منصور عباسی پیشنهاد شده بود نپذیرفت به امر خلیفه به زندان افکنده شد و شکنجه گردید. در سال ۱۵۰ هجری در زندان در اثر مسمومیت در گذشت.
ابو حنیفه را یکی از فقهای اصلاحگر می‌دانند. وی در راه استخراج احکام فقهی روشی غیر از دیگر فقها در پیش گرفت. نقل است که می‌گفت: «اگر رسول الله در زمان ما می‌زیست همین‌ها را می‌گفت که من می‌گویم». پیروان ابوحنیفه ،مذهب و روش او را اهل رای می‌نامند زیرا ابوحنیفه قائل به رای است چنانکه بعد از صدور هر فتوایی و حکمی عنوان میکرد این نظر ماست.او با اهل حدیث مخالف بود وتنها در شرایطی اقدام به قبول احادیث متواتر میکرد که از تابعین نقل شده باشد و حدیث و خبر مفرد را قبول نداشت. به نقل از ابن خلدون می‌گویند که از مجموع احادیث منتسب به پیامبر او فقط به درستی ۱۷ حدیث باور داشته‌است. این شیوه او میتواند بخاطر متکلم بودن او و تاثیرش در روش فقهی وی باشد. همچنین او قیاس و استحسان را هم بعنوان اصول در اجتهاد پذیرفت.
مذهب حنفی برهفت اصل استوار است که عبارتند از: -۱قرآن -۲سنت -۳ قول صحابه -۴ قیاس و رای -۵ استحسان -۶ اجماع -۷ عرف
در باب ایمان و کفر، ابوحنفیه معتقد به زیاد و کم بودن آنها نیست و اصل ایمان و کفر را تصدیق و انکار میداند. وی همچنین در بحث جبر و اختیار به آزادی عمل انسان معتقد است و فعل آدمی را در مصدرش مدنظر قرار میدهد با استناد به این جمله او: اعمال بشر نسبت به قضا و قدر مانند شعاعهای خورشید است به خود خورشید. از ویژگیهای ابوحنفیه که جمیع محققین و فقها بر آن اتفاق نظر دارند صراحت و بی باکی او در دادن فتوی است و تسامح و اغماض از خصایص فتاوای او میباشد.
او شاگردان زیادی داشت از جمله: زفربن هذیل ، داوود طائی ، ابویوسف قاضی ، ابومطیع بلخی ، محمد بن حسن شیبانی ، اسدبن عمرو بجلی ، حسن‌بن زیاد لؤلؤی و پسرش حمٌادبن ابی حنیفه عبدالله بن مبارک و جارود نیشابوری و عبدالکریم جرجانی و ابونعیم و وکیع. از آثار او: کتاب «مسند» در حدیث که جمع‌آوری شاگردان او است؛ «المخارج» در فقه که روایت ابویوسف از او است. برخی به غلط کتاب‌هائی را به او نسبت داده‌اند از جمله «فقه‌الاکبر»؛ که عقاید اصیل ابوحنیفه را نشان میدهد؛ «العالم و المتعلٌم»؛ «فقه‌الابسَط».
در فقه او اولین امام از ائمهٔ چهارگانهٔ اهل سنت در ترتیب زیر است.
- ابوحنیفه نعمان بن ثابت
- مالک ابن انس
- محمد ادریس شافعی
- احمد ابن حنبل
پیروان ابوحنیفه را حنفی می‌نامند.
[ویرایش] شیوخ ابوحنیفه
- عکرمه مولی عبدالله بن عباس متوفی ۱۰۴ هجری قمری.
- عطاء بن ابی رباح متوفی ۱۱۴ هجری قمری.
- نافع مولی ابن عمر متوفی ۱۱۷ هجری قمری.
- حماد بن ابی سلیمان متوفی ۱۲۰ هجری قمری.
[ویرایش] شاگردان
از شاگردان سرشناس ابوحنیفه می‌توان از افراد زیر نام برد:
- زفر بن الزهیل متوفی ۱۵۸ هجری قمری.
- ابویوسف یعقوب بن ابراهیم الانصاری متوفی ۱۸۲ هجری قمری.
- محمد بن الحسن الشیبانی متوفی ۱۸۹ هجری قمری.
- داوود الطائی .
- أسد بن عمرو.
- الحسن بن زیاد اللؤلؤی الکوفی متوفی ۲۰۴ هجری قمری.
[ویرایش] منابع
- دکتر: فؤاد، عبدالنبی، محمد. (اَللُؤلُؤ وَالمُرجان) ، دار احیاء الکتب العربیة، چاپ دمشق، سال انتشار ۱۹۵۵ میلادی به (عربی).
- دکتر: الشکعة، مصطفی. (الأئمة الأربعة) ، دار الکتاب اللبنانی، چاپ بیروت، سال انتشار ۱۹۸۵ میلادی به (عربی).
- فهرست ابن ندیم
- کردری, مناقب الامام الاعظم
- خطیب بغدادی, تاریخ بغداد, جلد ۱۳.
