احمد بیرشک

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

احمد بیرشک (زاده ۱۲۸۵ تهران؛ مرگ ۱۳۸۱)، ریاضیدان و پژوهشگر تاریخ علم ایران. وی در دوران کودکی به دلیل شغل پدرش در باجگیران پرورش یافت و نزد پدر خود آموزش‌های پایه و همچنین زبان فرانسوی را فراگرفت. پس از آن به همراه پدر به مشهد رفتند و در مدرسه احمدیه مشهد پس از آزمونی که مدیر مدرسه از وی به عمل آورد وارد کلاس چهارم شد ولی پس از سه ماه به تشخیص معلم به کلاس پنجم انتقال یافت. پس از مدتی تحصیلات خود را در مدرسه آلیانس فرانسوی (یکی از سه مدرسه فرانسوی زبان تهران) با حضور در کلاس هفتم ادامه داد. پس از پایان دوره دبیرستان در مهرماه ۱۳۰۸ به دارالمعلمین عالی در رشته ریاضیات وارد شد و پس از آن به خدمت وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه در آمد. پس از آن نیز مدتی در ساری به تدریس ریاضی، فیزیک، علوم طبیعی و زبان از کلاس اول تا ششم متوسطه، مشغول بود. وی مدتی رئیس ادارهٔ استخدام شهرستان‌ها در کارگزینی وزارت فرهنگ و مدتی رئیس کارگزیین دانشگاه تهران بود.

در سال ۱۳۲۱ پس از آنکه دانشگاه تهران از وزارت معارف جدا شد وی به‌عنوان رئیس دانشگاه تهران برگزیده شد. در سال ۱۳۲۲ مقاله معروف نقد قانون دانشگاه را به نگارش درآورد. پس از آنکه در سال ۱۳۲۴ دانشگاه تهران دوباره به وزارت معارف بازگردانده شد منوچهر اقبال ریاست دانشگاه را برعهده گرفت و استاد بیرشک از شغل اداری دانشگاه تهران کناره گیری کرد و به تدریس در پلی تکنیک و دانشسرای عالی مشغول شد. در این دو دانشگاه وی به مدت ۱۸ سال درس مناظر و مرایا (پرسپکتیو) را تدریس کرد. وی در دانشسرای عالی با استادانی چون غلامحسین رهنما ، بدیع الزمان فروزانفر ، شفق ، دکتر لوئی لونگ ، گابریل یاریئر ، آشنا شد و از محضر آنها استفاده کرد.

وی همچنین چندین بار برای مطالعه در مورد سیستم آموزشی به فرانسه، انگلستان و آمریکا اعزام شد.

در سال ۱۳۴۱ در زمان وزارت دکتر پرویز ناتل خانلری به معاونت وزارت فرهنگ رسید. وی همچنین با دانشگاه صنعتی شریف (آریامهر سابق) در ویرایش متون ریاضی و فیزیک همکاری داشت.

فهرست مندرجات ۱ بنیان‌گذاری دانشنامه بزرگ فارسی ۲ تصحیح تقویم ایرانی ۳ سرانجام ۴ آثار دکتر بیرشک ۵ منابع

[ویرایش] بنیان‌گذاری دانشنامه بزرگ فارسی

وی در سال ۱۳۷۰ بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی را بنان‌گذارد و تا سال ۱۳۷۷ ریاست آن را برعهده داشت. در این سال وی با دریافت لوح تقدیر ریاست جمهوری به عنوان استاد نمونه شناخته شد واز دانشگاه شهید بهشتی دکتری افتخاری ریاضیات دریافت کرد. وی علاوه بر دانشنامه بزرگ فارسی، در تالیف Encyclopedia Iranica، فرهنگ کامل انگلیسی ـ فارسی تألیف عباس آریان پور و منوچهر آریان پور ، فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و دانشنامه ایران و اسلام ، همکاری داشته‌است.

[ویرایش] تصحیح تقویم ایرانی

تقویم دکتر بیرشک، بر خلاف تقویم‌های پیشین از دوره‌های ۳۳ ساله (هفت دورهٔ ۴ ساله و یک دورهٔ ۵ ساله) تشکیل نشده‌است، بلکه از دوره‌های ۲۸۲۰ ساله تشکیل شده. هر دوره به زیردوره‌های ۱۲۸ یا ۱۳۲ ساله تقسیم می‌شود، که هرکدام از آن‌ها نیز به زیرزیردوره‌های ۲۹، ۳۳، یا ۳۷ ساله تقسیم می‌شوند که در هرکدام سال‌های مضرب ۴ غیر از آخرین‌شان کبیسه می‌باشد. هر سال ۱۲ ماه دارد که شش‌تای اول ۳۱، پنج‌تای بعد ۳۰، و ماه آخر بر حسب کبیسه بودن یا نبودن ۲۹ یا ۳۰ روز دارد.

[ویرایش] سرانجام

سرانجام در عصر روز چهارشنبه ۱۴ فروردین سال ۱۳۸۱ دکتر احمد بیرشک در سن ۹۵ سالگی چشم از جهان فروبست. وی در فروردین ۱۳۸۱ نشان دولتی درجه یک دانش را از دفتر ریاست جمهوری دریافت نمود.

[ویرایش] آثار دکتر بیرشک

• تالیفات

1. 1. کتاب‌های جبر و حساب سال‌های دبیرستان
      
   2. زندگینامهٔ علمی دانشوران
      
   3. هندسهٔ ترسیمی
      
   4. هندسهٔ سطحیه
      
   5. هندسهٔ مناظر و مرایا
      
   6. اصول مناظر و مرایا: پرسپکتیو
      
   7. ترجمه " ۱ ، ۲ ، ۳ بی‌نهایت
      
   8. جدول‌های لگاریتم با همکاری ا.انواری
      
   9. گاهنامه تطبیقی سه هزار ساله
      

• ترجمه

1. 1. سرگذشت علم (کتاب برگزیده سال ۱۳۷۷)
      
   2. آموزش در جریان پیشرفت، نوشته پائولوفریره
      
   3. تاریخ آفریقا، نوشته جی. کی.
      
   4. زندگینامه برتراند راسل به قلم خودش
      
   5. سرگذشت علم، نوشته جورج سارتن
      
   6. جهان و انشتاین، نوشته لینکلن بارنت
      
   7. رهبر علم، نوشته آیزاک آسیموف
      

[ویرایش] منابع

• تقویم مقایسه‌ای ایرانیان(انگلیسی)
• نام‌آوران