تهران
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
- برای دیگر کاربردها به صفحهٔ تهران (ابهام‌زدایی) مراجعه کنید.
تهران بزرگ‌ترین شهر و پایتخت ایران با جمعیت حدود ۱۱٬۰۵۰٬۰۰۰ نفر (همراه با توابع، که به نام تهران بزرگ شناخته می‌شود، ۱۵٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر) است.
در کل ساختار اداری ایران در تهران متمرکز شده‌است. سطح شهر تهران به ۲۲ منطقه شهرداری بخش شده‌است. نماد شهر تهران برج آزادی (شهیاد پیشین) است و هم‌اکنون برج نمادین دیگری به نام برج میلاد در تهران دست ساخت است.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] جغرافیای منطقه تهران
| تهران | ||
|---|---|---|
|
||
| اطلاعات | ||
| کشور : | ایران  |
|
| استان : | تهران | |
| شهرستان : | تهران | |
| بخش : | مرکزی | |
| جمعیت : (۱۳۸۳) | ۶٬۴۳۳٬۱۲۲ | |
| ارتفاع از سطح دریا : | ۱۱۳۸ متر | |
| پیش‌شماره تلفنی : | ۰۲۱ | |
| وب‌گاه : | کتاب اول | |
شهر تهران از نظر موقعیت جغرافیایی در ۵۱ درجه و ۰۸ دقیقه , تا ۵۱ درجه و ۳۷ دقیقه طول شرقی و ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته‌است و ارتفاع آن از ۱۷۰۰ متر در شمال به ۱۲۰۰ متر در مرکز و بالاخره ۱۱۰۰ متر در جنوب می‌رسد. تهران در پهنه‌ای بین دو وادی کوه و کویر و در دامنه‌های جنوبی البرز گسترده شده‌است. از سمت جنوب به کوههای ری و بی‌بی‌شهربانو و دشتهای هموار شهریار و ورامین و از شمال به واسطه کوهستان محصور گردیده‌است و کلاً می‌توان این شهر را به سه منطقه طبیعی تفکیک نمود:
-کوهستانهای شمالی تهران که بلندترین قله این کوهستان توچال با ۳۹۳۳ متر بر تمام فضای شهر مشرف است.
-دومین منطقه، دامنه‌های البرز است که به تپه ماهورها و دره‌های اوین، درکه، نیاوران، حصارک و سوهانک منتهی می‌شود و همواره خیل عظیم دوستداران طبیعت را بسوی خود فرامی‌خواند.
-منطقه سوم دشتی است. که قسمت اعظم شهر تهران بر آن گسترده شده‌است و دارای شیب ملایمی با جهت شمالی- جنوبی است.
از نظر آب و هوایی، تهران غیر از نواحی کوهستانی شمال که اندکی مرطوب و معتدل است کلاً گرم و خشک می‌باشد و حداکثر دمای ثبت شده آن ۷/۳۸ و حداقل آن ۴/۷- و متوسط سالانه حدود ۱۸ درجه سانتیگراد ثبت شده‌است (۱۳۷۶). فصل سرما در تهران معمولاً از آذرماه شروع می‌شود و بیشترین دمای سال را در اواسط تابستان (مرداد ماه) شامل می‌باشد. کوههای اطراف تهران مانع بسیار مؤثری در نفوذ توده هواهای مختلف هستند بدین لحاظ هوای تهران آرامش و سکون بیشتری از مناطق مجاور خود دارد به عبارت دیگر واقع شدن کوهستان از سمت شمال و دشتهای حاشیه کویر از سمت جنوب و جنوب شرقی سبب ایجاد یک جریان خفیف و آهسته هوا از دشت به کوه در طی روز و از کوه به دشت در طول شب می‌گردد.
میزان بارندگی در سطح شهر تهران عمدتاً کم بوده و به مقدار ۸/۲۴۵ میلیمتر در طی سال اندازه گیری و تعداد روزهای یخبندان آن نیز ۳۶ روز در سال ثبت شده‌است (۱۳۷۶).
شهر تهران به وسیله دو رودخانه اصلی کرج و جاجرود و به همراه تعدادی رودخانه‌های فصلی دیگر مشروب می‌گردد، در واقع حد طبیعی فضای جغرافیایی تهران به واسطه این دو رودخانه مشخص می‌گردد.
رودخانه کرج پرآب‌ترین رود دامنه‌های جنوبی البرز است که از بارانهای فصل سرد و ذوب برفهای مناطق کوهستانی تأمین می‌شود و در ۴۰ کیلومتری غرب تهران از کانون آبگیر خرسنگ کوه سرچشمه می‌گیرد و رودخانه جاجرود از کوههای کلون بسته که جزء بلندیهای خرسنگ کوه‌است سرچشمه گرفته و این دو رود مجموعاً قسمت عمده آب مصرفی شهر تهران را تأمین می‌نمایند. شهر تهران از نظر زمین لرزه جزء مناطق پرزیان (۸ تا ۱۰ درجه مرکالی) بشمار می‌آید.
تهران همچنین دارای شمار زیادی قنات، آبراه، بوستان،عمارت، موزه، سینما، دانشگاه و فرهنگسرا است. تهران به رغم داشتن منابع آبی فراوان به دلیل رشد جمعیت و کمی بارندگی در برخی دوره‌ها با مشکل کمبود آب روبرو بوده‌است.
[ویرایش] آلودگی هوا و طرح زوج و فرد
ارائه یارانه (سوبسید) سوخت و تعرفه بالای گمرکی بر خودروهای وارداتی به ایران و در نتیجه افت کیفیت تولیدات خودرو از یک سو و محصور بودن در بین کوه‌ها از ۳ طرف از سوی دیگر موجب شده که تهران به شدت دچار مشکل آلودگی هوا باشد. آلودگی هوا به تنهایی در شهر تهران روزانه حدود ۳۰ نفر را مستقیماً به کام مرگ می‌فرستد[1]. این موضوع به دفعات باعث شده تا مسئولان مجبور به تعطیلی مدارس یا تعطیل رسمی شهر شوند[2]. آلودگی هوا در تهران موجب کاهش میانگین ضریب هوشی کودکان، افزایش درصد سقط جنین، کاهش طول عمر، خستگی زودرس و عوارض دیگر می‌گردد.حدود دویست سال قبل ، زمانی که تصمیم اولیه شاه اسماعیل برای پایتخت شدن تهران را آغا محمد خان قاجار به مرحله اجرا درآورد، این منطقه قصبه سرسبز و خوش آب و هوایی بود که به خاطر چنارهای بسیار بلند و همیشه پربرگ و توتستان‌هایش از شهرت و آوازه زیادی برخوردار بود، اما تهران امروز چندان شباهتی به آن قصبه خوش آب و رنگ ندارد.
بنابر نظر برخی از کارشناسان محیط زیست ، نخستین زنگ خطر جدی درباره آلودگی هوای تهران در سال ۱۳۷۴ به صدا درآمد ، در آن هنگام نزدیک به یکصد نفر از کارشناسان و مدرسان حوزه‌های مرتبط محیط زیست، جغرافیا و شهرسازی در پی نشستی در سالن اجتماعات پارک شهر، متنی موسوم به بیانیه «هوای تهران ۷۴» منتشر کردند که در آن برای نخستین بار از آلودگی هوای پاییتخت به عنوان یک «بحران ملی» که راه مقابله با آن «عزم ملی» است، نام برده شد.
این بیانیه عمدتا بر آثار بهداشتی و بیماری‌زای آلودگی هوا تاکید داشت و نویسندگان آن کوشیدند بر این نکته پا فشاری کنند که یکی از علل اپیدمی بیماری‌هایی همچون افسردگی، اضطراب و انواع ناراحتی‌های تنفسی در تهران، آلودگی هوا است و این پدیده را می‌بایست از جمله عوامل قابل توجه مرگ و میر در تهران به شمار آورد.
البته، این بیانیه آنقدر بازتاب نیافت که بتوان تصور کرد که همه فعالیت‌های بعدی مقابله با آلودگی هوا در تهران را مورد تاثیر خود قرار می‌دهد، البته سه سال بعد از صدور بیانیه «هوای تهران ۷۴» توسط جایکا (کنسرسیومی از مشاوران بین‌المللی که با محوریت کارشناسان ژاپنی طرح جامع برای کاهش آلودگی هوای تهران را تدوین کردند) ، مرگ بین ۷ تا ۹ هزار نفردر تهران - یعنی تقریبا هر ساعت یک نفر- بر اثر آلودگی هوا اعلام شد.
بنابر گزارش سازمان‌های مسئول ، در بیش از دویست روز از ایام سال غلظت ذرات معلق آنچنان بالا است که گستره دید کامل را به کمتر از پانصد متر کاهش می‌دهد. به همین دلیل ساکنان محدوده دو سوم جنوبی شهر اغلب تصویر محو و کدری از توچال را می‌بینند. از یک سوم بالای شهر هم دو سوم جنوبی آن به زحمت دیده می‌شود، اغلب هم این بخش از شهر در هاله‌ای از «دود مه» خاکستری غرق است و میزان آلودگی در مواقعی از سال به حدی می‌رسد که سازمان‌های مسوول در کشور آن را در مرحله خطرناک و بحرانی اعلام کرده و خواستار ماندن کودکان ، سالخوردگان و بیماران قلبی و تنفسی در داخل منزل می‌شوند.
در شرایطی که آلودگی هوا در تهران در وضعیت ناسالم و یا هشدارآمیز قرار می‌گیرد میزان آلاینده‌ها بویژه گاز منو اکسید کربن و ذرات معلق موجود در هوا، افزایش می‌یابد و «مه دود» غلیظی آسمان شهر را می‌پوشاند.
به همین دلیل موقتاً در تهران، طرح محدودیت تردد خودرو‌ها در محدوده اداری - تجاری شهر به اجرا در آمده، به موجب این طرح ورود خودروهای شخصی به این محدوده در ساعات اداری به خودروهای دارای پلاک فرد در روزها فرد و خودروهای دارای پلاک زوج در روزهای زوج محدوده شده. جهت مشاهده میزان آلودگی هوای مناطق محتلف تهران می‌توانید به سایت زیر رجوع کنید:
وضعیت آلودگی هوای تهران http://www.aqcc.org
[ویرایش] تاریخچه تهران
نوشتار اصلی: تاریخچه تهران
تهران که امروزه پایتخت کشور ایران است از پیشینه شهری چندان طولانی برخوردار نیست. این شهر مدتها یکی از روستاهای کوچک ری بوده و شهر تهران از دوره قاجار و پایتخت شدن آن وسعت گرفته‌است.
[ویرایش] دیدنی‌ها
شمس العماره، برج طغرل، کاخ گلستان، صاحب قرانیه، دروازه دولت، بازار تهران، بی‌بی شهربانو و .... بخشی از دیدنی‌های تهران هستند که برای عموم بازدید از آنها آزاد است.
موزه‌های ایران باستان، ایران اسلامی، مردم شناسی، فرش، هنرهای معاصر، صنایع دستی، آبگینه،کتابخانه و موزه ملک و حیات وحش و بسیاری از موزه‌های دیگر تهران از جذابیت‌های آن به شمار می‌آیند. از تماشاگه‌های تاریخ، پول، و زمان نیز می‌توان به عنوان دیدنی‌های تهران یاد کرد.
همچنین از نظر مذهبی آرامگاه عبدالعظیم در شهر ری امامزاده صالح در تجریش، امامزاده داوود در شمال کن و همچنین آرامگاه آیت الله خمینی مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان و زائرین داخلی و خارجی قرار دارد.
| موزه‌های تهران | |
|---|---|
|
تماشاگه پول، تماشاگه تاريخ، تماشاگه زمان، کاخ‌موزه‌های سعدآباد ، کاخ‌موزه‌های گلستان کاخ‌موزه‌های نياوران ، موزه آب‌انبار ، موزه آبکار ، موزه آبگینه و سفالینه ، موزه آزادی ، موزه استاد صبا ، موزه امام علی ، موزه انقلاب ، موزه ایران باستان ، موزه بانک ، موزه بنیاد ، موزه پست و تلگراف ، موزه تاريخ طبيعی (تجریش) ، موزه تاریخ طبیعی (تهران) ، موزه تاریخ طبیعی و حیات وحش ایران ، موزه تمبر ، موزه تنوع زیستی ، موزه جواهرات ملی ، موزه حيات وحش سرخه‌حصار ، موزه دارآباد ، موزه دکتر حسابی ، موزه دوران اسلامی ، موزه رضا عباسی ، موزه سکه ، موزه سینمای ایران ، موزه شهدا ، موزه شهید رجایی ، موزه صبا ، موزه صنعت برق ايران ، موزه صنعتی ، موزه عکسخانه ، موزه فرش ، موزه مردم‌شناسی ، موزه ملی ايران ، موزه نظامی ، موزه نقاشی پشت شيشه ، موزه هنرهای تزئینی ، موزه هنرهای زیبا ، موزه هنرهای معاصر ، موزه هنرهای ملی ، موزه و نمايشگاه نقشه |
|
[ویرایش] امکانات شهر
برپایه آمار رسمی حدود ۷۳۹ بوستان (پارک) فعال در تهران وجود دارد که بیش از ۱۲٫۵۳۴٫۲۸۳ مترمربع از سطح تهران را اشغال کرده‌اند. بیش از ۷۱ فرهنگسرا و خانه فرهنگ و همچنین ۳۳ موزه در سطح شهر تهران به فعالیت مشغولند که همه روزه تعداد کثیری را بسوی خود جلب می‌کنند. در تهران اماکن متبرکه متعددی نیز وجود دارد. افزون بر مسجدها و تکیه‌های معروف و همچنین وجود ۳۶ امامزاده در تهران و پیرامون آن باعث شده تا تعداد دیگری از جمعیت چند میلیونی این شهر را به سوی خود بکشاند. شهر تهران دارای جمعیتی بالغ بر ۶٫۷۸۵٫۸۴۵ نفر در سال ۱۳۷۵ و حدود ۸۶۴ کیلومترمربع مساحت می‌باشد که از دیدگاه تأمین نیازمندیها و اداره بهتر شهر به ۲۲ منطقه شهرداری تقسیم شده‌است که هر کدام از شهرداریهای مناطق به مسائل و مشکلات ناحیه‌ای خود می‌پردازند. این شهر به واسطه داشتن شبکه مخابراتی گسترده دارای نواحی هفتگانه می‌باشد و همچنین فرودگاه بین المللی مهرآباد با خارج از کشور ارتباط دارد بطوریکه در چند سال اخیر افزایش خطوط به سایر نقاط جهان چشمگیر بوده (خطوط جدید تهران-استکهلم و کپنهاک و ...). در ضمن فرودگاه تازه‌ساز بین المللی امام خمینی (۷ تیر) هم طبق برنامه‌های پیش بینی شده در سال جاری فاز اول آن افتتاح خواهد شد. وسعت این فرودگاه بالغ بر ۱۵ میلیون مترمربع می‌باشد که در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی تهران واقع شده و با ظرفیتی بالغ بر ۵/۷ میلیون مسافر در سال در نظر گرفته شده‌است. پایانه‌های مسافربری شرق، غرب، آرژانتین و جنوب و همچنین شبکه خطوط راه آهن محورهای ارتباطی دیگری می‌باشند که از نظر حجم مسافر و حمل و نقل کالا به کلیه نقاط ایران درصد بالایی را به خود اختصاص داده و همچنین خطوط سراسری تهران- اروپا نیز از مبدا تهران فعالیت گسترده‌ای دارد. قابل ذکر است که در سالهای اخیر با احداث گذرگاه‌ها و بزرگراه‌های کمربندی تازه‌ساز (بویژه بزرگراه‌های نیایش، تهران- پارچین و ...) رشد چشمگیری داشته‌است. یکی دیگر از طرحهای اجرایی جهت سرعت بخشیدن به حمل و نقل درون شهری ایجاد خطوط ویژه اتوبوسرانی برقی است که در حال حاضر خط امام حسین- ترمینال شرق فعالیت دارد و خط دوم آن در آینده نزدیک مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت که میدان امام حسین را به میدان خراسان متصل خواهد کرد. طرح ترافیک طرح جامع دیگری می‌باشد که برای کاهش بار ترافیکی در محدوده مرکزی شهر تهران از ساعات ۳۰/۶ تا ۵ بعدازظهر در حال اجرا است که حدود ۳۳ کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد و به نظر می‌رسد بهبود قابل ملاحظه‌ای در زمینه رفت و آمد شهروندان در محدوده مرکزی حاصل گردیده‌است.
[ویرایش] متروی تهران
بهره برداری از قسمت‌هایی از خطوط ۱، ۲ و ۵ متروی تهران طی سالهای ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰
آغاز شده و قسمتی از وظیفه جابجایی مسافران درون شهری و برون شهری (تهران- کرج) را به عهده گرفته‌است.
[ویرایش] رکوردهای شهر
- تهران در سال ۲۰۰۵ در کتاب رکوردهای جهان به عنوان ارزان‌ترین کلان شهر جهان، معرفی شد. [3]
[ویرایش] شهرهای خواهر
شهرهای خواهر تهران:
لس‌آنجلس, آمریکا (پیش از ۱۹۷۹)
هاوانا, کوبا (۲۰۰۱) [4]
تشوانه, افریقای جنوبی (طرح سال ۲۰۰۲) [5]
کاراکاس, ونزوئلا (۲۰۰۵) [6]
پکن, چین طرح ۲۰۰۶) [7]
استانبول, ترکیه
سئول, کره جنوبی(۱۹۶۳)
[ویرایش] جستارهای وابسته
- مناطق شهری تهران
- محله‌های تهران
- فهرست پارک‌های تهران
- فهرست روستاهای قدیمی پیرامون تهران
- فهرست فرهنگسراهای تهران
- فهرست گورستان‌های تهران
- پایتخت‌های ایران در طی تاریخ
- فهرست فروشگاه‌ها و رستوران‌های زنجیره‌ای ایران
- فهرست مدارس تهران
- فهرست معابر تهران
- نام تهران در زبان‌های گوناگون
- بهشت زهرا
[ویرایش] منابع
- چهره ایران، راهنمای سیاحتی و مسافرتی، تهران: سازمان گیتاشناسی، ۱۳۷۴.
- سازمان جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، نقشه جدید تهران و اطراف، چاپ دوم با آخرین تغییرات، (نقشه شماره ۲۴۶)، تهران: هامون ۱۳۷۷ خورشیدی.
- راه خودرو، نقشه ویژه ترافیکی تهران، ۱۳۸۳ خورشیدی.
- شهری، جعفر، طهران قدیم.
- ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، جلد اول، صص ۵۲۹-۵۳۲، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، تهران: ۱۳۷۱خ.
[ویرایش] پیوند به بیرون
- شهرداری تهران
- نقشه تهران
- تهران از گیتاشناسی
- تلفن‌های ضروری تهران
- سازمان اطّلاع رسانی مشاغل استان تهران
- متروی تهران
- بوستان‌های تهران
- سازمان فرهنگی هنری شهر تهران
- فهرست داروخانه‌های تهران
- راهنمای کروکی اماکن شهر تهران
 |
|
|---|---|
| مرکز | تهران |
| شهرستان‌ها |
اسلام‌شهر | پاکدشت | تهران | دماوند | رباط‌کریم | ری | ساوجبلاغ | شمیرانات | شهریار | فیروزکوه | کرج | نظرآباد | ورامین |
| شهرها |
آبسرد | اسلام‌شهر | اشتهارد | اندیشه | باقرشهر | بومهن | پاکدشت | پردیس | پیشوا | تجریش | تهران | جوادآباد | چهاردانگه | حسن‌آباد | دماوند | رباط‌کریم | رودهن | شاهدشهر | شریف‌آباد | ری | شهریار | صباشهر | صفادشت | طالقان | فردوسیه | فشم | فیروزکوه | قدس | قرچک | کرج | کمال‌شهر | کهریزک | کیلان | گلستان | لواسان | ماهدشت | محمدشهر | مشکین‌دشت | ملارد | نسیم‌شهر | نظرآباد | وحیدیه | ورامین | هشتگرد |
| اماکن دیدنی |
آرامگاه بی‌بی‌شهربانو | بازار تهران | برج طغرل | پیست اسکی دیزین | تپه تاریخی میل | تله‌کابین توچال | دربند | درکه | سردر باغ ملی | شاه عبدالعظیم | شمس‌العماره | غار یخ‌مراد | فرحزاد | قلعه فیروزکوه | قلعه گبری | کاخ شهرستانک | کاخ گلستان | کاخ مرمر | کاخ نیاوران | کاخ‌های سعدآباد | مسجد سپهسالار | موزه آبگینه | موزه ایران باستان | برج آزادی |
|
||||
 |
تاریخچه · بزرگان · سالشمار رویدادها · دیدنی‌ها · محلات · معابر · مناطق شهری · بوستان‌ها و پارک‌های جنگلی . حمل و نقل شهری · هتل‌ها · بازار |
|||
| شهرهای اقماری: کرج · شهریار · اسلام‌شهر · ورامین |
||||
| ماد: | هگمتانه (همدان) |
| هخامنشیان: | شوش | پاسارگاد |
| اشکانیان: | دامغان | اشک‌آباد | تیسفون |
| ساسانیان: | تیسفون |
| طاهریان: | بخارا | نیشابور | مرو |
| صفاریان: | زرنج |
| سامانیان: | بخارا |
| علویان: | طبرستان |
| زیاریان: | اصفهان |
| بوییان: | همدان | ری | شیراز |
| غزنویان: | غزنین |
| سلجوقیان: | نیشابور | اصفهان |
| خوارزمشاهیان: | سمرقند | گرگانج |
| ایلخانیان: | مراغه | تبریز |
| تیموریان: | سمرقند | هرات |
| صفویان: | اردبیل | تبریز | قزوین | اصفهان | ساری |
| افشاریان: | مشهد |
| زندیان: | شیراز | کرمان |
| قاجاریان: | ساری | تهران |
| پهلوی: | تهران |
[ویرایش] محلات تهران
| محلات شهر تهران |  |
||||||||||||
| تهران قدیم | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
ارگ | اودلاجان | بازار | پاچنار | پاقاپق | پامنار | چاله‌حصار | چاله‌میدان | خانی‌آباد | دروازه قزوین | سرپولک | سنگلج | صابون‌پزخانه | قنات‌آباد | گار ماشین | گود زنبورک‌خانه | گود عرب‌ها | لاله‌زار
|
|||||||||||||
