ایمکس

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

ایمکس (به انگلیسی: emacs) نام دسته‌ای از ویرایشگرهای متن با قابلیتهای گشترش‌پذیری بالاست. ایمکس نزد برنامه‌نویسان رایانه خصوصاً لینوکس/یونیکس‌کاران سخت محبوبیت دارد. در واقع ویرایشگر وی‌آی (vi) و ایمکس دو رقیب اصلی در عرصهٔ‌ ویرایش متن در دنیای لیونکس/یونیکس محسوب می‌شوند.

نام ایمکس از عبارت انگلیسی Editor MAcroS (به معنی ماکروهای ویرایشگر) برای ویرایشگر تیکو برگرفته شده‌است. این ماکروها نخستین بار توسط ریچارد استالمن نوشته و توسط گای استیل، دیْو مون، ریچارد گرینْبْلَت و چارلز فرنکْسْتون و دیگران به هم چفت‌وبند شد. نسخه‌های گوناگونی از ایمکس در طول سالیان به وجود آمده‌اند اما امروز از دو گونهٔ اصلی آن استفاده می‌شود: گنو ایمکس و ایکس‌ایمکس که در واقع شاخه‌ای جداشده از گنو ایمکس است. ایکس‌ایمکس ۱۹۹۱ میلادی رشد مستقل خود را آغاز کرد. با این حال تا به امروز تا حد بسیار زیادی با گنو ایمکس همخوانی دارد. پروژهٔ گنو ایمکس توسط خود استالمن در تاریخ ۱۹۸۴ آغاز به کار کرد و هنوز وظیفهٔ نگهداری از کد آن به عهدهٔ استالمن است. زبانی که برای گسترش امکانات ایمکس از آن استفاده می‌شود گویشی خاصی از زبان برنامه‌نویسی لیسْپ به نام ایمکس لیسپ است.

ایمکس یکی از قوی‌ترین ویرایشگرهای متن در حال حاضر است. باید توجه داشت که ایمکس برای ویرایش متن است و نه واژه‌پردازی. از این رو هدف اصلی آن کنترل اندازه یا نوع قلم و امثال آن نیست، بلکه دستکاری در کلمات و بندها (شامل جابجایی و پس‌و‌پیش کردن و پاک‌کردن و ...) و رنگ‌آمیزی متن برای آسان‌سازی ویرایش برنامه‌های رایانه‌ای و امثال آن است. از طریق ایمکس می‌توان برنامه‌های رایانه‌ای را نوشته، اجرا و حتی غلط‌گیری (debug) کرد. اصولاً می‌توان ایمکس را برای کار با هر زبان برنامه‌نویسی دلخواهی بهینه‌سازی و تنظیم کرد. و تمام این گسترشها از طریق زبان ایمکس لیسپ است.

چنان که گفته شد به ایمکس قابلیتهای بیشماری به کمک زبان برنامه‌نویسی ایمکس لیسپ می‌توان افزود. این امکانات‌افزایی تا جایی پیش رفته‌است که امروز بسیاری از ایمکس‌کاران حرفه‌ای بسیاری از کارهای روزمرهٔ خود را حتی وب‌گردی (به صورت متنی) و نوشتن و دریافت پست‌الکترونیکی و کارهای بسیاری که از یک ویرایشگر عادی بر نمی‌آید، با ایمکس انجام می‌دهند. به قول فارسی‌زبانها کاری کرده‌اند که ایمکس آب‌هویج هم بگیرد.

دستورات به ایمکس به صورت ترکیبی از فشردن کلیدهای کنترلی و کلیدها (و احیاناً سپس تایپ دستور) است. هنگام ذکر این دستورها در راهنماها معمولاً فشردن همزمان کلید Ctrl با کلیدی دیگر (مثلاً x) را به صورت C-x و فشردن کلید Alt با کلیدی دیگر مثلاً x را به صورت M-x‏^[1]* نشان می‌دهند. مثلاً برای بازکردن یک پرونده در ایمکس از دستور C-x C-f استفاده می‌شود که یعنی فشردن همزمان Ctrl و x و سپس فشردن همزمان Ctrl و f.