Frühling

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

schneeumgebenes Schneeglöckle

Dr Frühling isch eine vo de viir Johreszite vo dr gmässigte Klimazon. Uf de Fryhling folgt dr Summer, druf dr Härbscht un schliessli dr Winter.

Je nochdäm, ob uf dr Sydhalbkugel oder dr Nordhalbkugel Fryhling isch, unterscheidet mer zwische Nordfryhling un Siidfryhling. Ufgrund vum wandernde Zenitstand (subsolarer Punkt) vo dr Sunn zwischem siidliche un nördliche Wendekreis widerholt sich dr Fryhling in jedere Hemisphär jährlich. Es isch deswege au mögli, usem Siidfryhling e Nordherbscht z'folgre un umkehrt.

Inhaltsverzeichnis

1 Astronomischi un meteorologischi Definitione
2 Phänologischer Fryhling
3 Wissenswerts
4 Redewendunge
5 Luege au
6 Webgleicher

[ändere] Astronomischi un meteorologischi Definitione

Astronomisch fangt dr Fryling mitem Frylings-Tag-un-Nacht-Gliiche a:

uf dr Nordhalbkugel am 20. oder 21. März, in selteni Fäll - zwische 2020 un 2100 aber sehr oft - scho am 19. März
uf dr Siidhalbkugel am 22. oder 23. September.

Eweng umständlicher formuliert: D'Erdax stot tangential zue dr Erdbahn un dr subsolar Punkt uf dr Erdchugle yberschrittet dr Erdäquator vu Süde nooch Norde (Nordfrüehling) bzw umgchehrt bim Südfrüehling.

D'Sunne trättet uf ihrer schinbare Bahn um d'Erde debi ins Dierkreiszeiche Widder (Nordfrüehlig) bzw. Woog (Südfrüehlig).

Meteorologisch gsehe fangt dr Fryhling am 1. März a. D'Meteorolog ordne d' Johrszyte ganze Monat zue. Dr Winter hört fyr d' Meteorologe im Februar uf. Dr Fryhling umfasst d' Monat März, April un Mai. Des hängt mit em Sunnestand uf dr Erdoberflächi un domit mit dr igstrahlte Energi zämme, wo massgäblich d'Temperature bestimmt.

Astronomisch hört dr Fryhling mit dr Sommersunnwend uf (21. Juni uf dr Nordhalbkugel, bzw. 21. oder 22. Dezember uf dr Siidhalbkugel). Wyl d' Umlaufbahn vo dr Erd um d' Sunn um 1,7 Prozent vun 'ra Kreisbahn abwicht, sin d' viir Jahreszyte nit ganz glich long. D Siidwinter sin wege dr grössri Entfernig vo dr Sunn theoretisch ä bisli strenger als d' Nordwinter, allerdings isch ufgrund vu dr Form vu dr Antarktis d'Südhalbkugle ohnihi chälter wie d'Nordhemisphäri vu dr Erde.

[ändere] Phänologischer Fryhling

Bliihendar Griseboum im Fryhling

Dr phänologisch Frylingsaafang (noch dr Entwicklung bstimmter Pflanze) ka vum astronomische erhebli abwiche un wird in verschiedeni Phase yteilt. Dr Itritt vo däri Phase wird durch de Beginn vo dr Bliite vun typische Pflanze definiirt. D Monat März, April un Mai in dr nördlichi Hemisphär bzw. September, Oktober un November in dr siidliche Hemisphär ghöre zum Fryling.

[ändere] Wissenswerts

In viili Kulture gibt's ä Fryhlingsfescht un Fryhlingsrite. So leite sich zum Bispiil diversi kirchlichi bweglichi Fyrdi vum Datum vum Frühlingsonfang ab.

Nit vollschtändig klärt sind d Ursache fyr d Fryhlingsmidigkeit.

[ändere] Redewendunge

Fryhlingsgfühl bekummt eber, wu sich meischt ugwollt, plötzli zum andre Gschlecht hizoge fihlt.
sin zweyte Fryhling erlebt ä Person, wu in höhrem Alter, no mol eine gern hät.