Senana
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Y Dywysoges Senana (neu Senena) ferch Caradog ap Thomas (fl. 1210 - 1260) oedd gwraig Gruffudd ap Llywelyn, Tywysog Gwynedd. Trwy ei thad Caradog roedd hi'n orwyres i Owain Gwynedd. Roedd hi'n fam i Lywelyn Ein Llyw Olaf a'i frawd Dafydd. Roedd hi hefyd yn fam i Rodri ac Owain ynghyd â dwy ferch, Gwladus a Margaret.
Mae'r ychydig sy'n hysbys am Senana yn deillio o'r cyfeiriadau amdani yng nghofnodion y cyfnod, a hynny am ei bod yn chwarae rhan bwysig yng ngwleidyddiaeth Gwynedd ac yn y berthynas rhwng Gwynedd a choron Lloegr. Yn Awst 1241 aeth o Wynedd i gyfarfod â Harri III o Loegr yn Amwythig i geisio amodau am ryddhau ei gŵr o garchar ei frawd Dafydd ap Llywelyn, Tywysog Gwynedd. Pan garcharwyd ei gŵr Gruffudd gan Harri yn Nhŵr Llundain âi Senana yno i ymweld ag ef a cheisio ei gynorthwyo. Er mwyn gwneud hynny llwyddodd i gael caniatad y brenin. Mae ei diwedd yn anhysbys.
[golygu] Llyfryddiaeth
- J. Beverley Smith, Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru (Caerdydd, 1986)
