Κόμμα Φιλελευθέρων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
- Αυτό το άρθρο αναφέρεται στο ελληνικό κόμμα που ιδρύθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, για άλλες χρήσεις δείτε Κόμμα Φιλελευθέρων (αποσαφήνιση)
Το Κόμμα Φιλελευθέρων υπό την ηγεσία του Ελευθερίου Βενιζέλου ήταν αυτό που κυβέρνησε την Ελλάδα για αρκετά χρόνια στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα.
Ιδρύθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο μετά την εκλογή του ως βουλευτή τον Αύγουστο του 1910. Τον Οκτώβριο του 1910 σχημάτισε κυβέρνηση, και προκηρύξε εκλογές αναθεωρητικής Βουλής για τον Δεκέμβριο του 1910. Από τις εκλογές απήχαν όλα τα κόμματα και έτσι κυριάρχησε το Κόμμα Φιλελευθέρων. Η Βουλή αυτή ψηφίσε νέο Σύνταγμα (1911) και τον Μάρτιο του 1912 έγιναν νέες εκλογές με γενική συμμετοχή όλων των κομμάτων, στις οποίες νίκησε και πάλι.
Τον Φεβρουάριο του 1915 μετά την διαφωνία Βενιζέλου- Κωνσταντίνου σχετικά με την συμμετοχή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε και προκηρύχθηκαν εκλογές για τον Μάιο, όπου όμως πάλι νίκησε το κόμμα των Φιλελευθέρων με 48,9%. Μετά την δεύτερη παραίτηση του Βενιζέλου, το κόμμα σε ένδειξη διαμαρτυρίας, δεν συμμετείχε στις εκλογές του Δεκεμβρίου 1915. Μετά το κίνημα της Εθνικής Άμυνας και την παραίτηση του Κωνσταντίνου, ο Βενιζέλος σχημάτισε κυβέρνηση. Στις εκλογές της 1 Νοεμβρίου 1920 το Κόμμα των Φιλελευθέρων νικήθηκε παρ'όλο ότι είχε περισσότερους ψήφους από το Λαϊκό Κόμμα του Δημητρίου Γούναρη (50,23% έναντι 49,29%), και ο Βενιζέλος εγκατέλλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Γαλλία.
Το 1923 ο Βενιζέλος εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Συνθήκη της Λωζάνης και επέστρεψε στην Ελλάδα όπου σχημάτισε κυβέρνηση στις 11 Ιανουαρίου 1924, αλλά παραιτήθηκε υποδεικνύοντας ως διάδοχό του τον Γεώργιο Καφαντάρη και εγκατέλειψε ξανά την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Μετά την δικτατορία του Πάγκαλου, το Κόμμα Φιλελευθέρων ήταν πρώτο και ο Βενιζέλος βοήθησε να σχηματιστεί οικουμενική κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη. Μετά την παραίτηση της πρώτης κυβέρνησης, ο Βενιζέλος γύρισε στην Ελλάδα όπου λόγω διαφωνιών για την οικονομική πολιτική το Κόμμα Φιλελευθέρων διασπάστηκε και ο Βενιζέλος ανέλαβε πάλι την αρχηγία.
Τον Ιούλιο του 1928 η κυβέρνηση Ζαΐμη παραιτήθηκε. Μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης και την μετατροπή του εκλογικού συστήματος από αναλογικό σε πλειοψηφικό, ο Βενιζέλος κέρδισε τις εκλογές στις 19 Αυγούστου 1928 με 46,9% και 178 (από τις 250) έδρες. Τον Μάϊο του 1932 παραιτήθηκε αλλά ξανασχημάτισε κυβέρνηση μετά από δέκα ημέρες. Επανέφερε το εκλογικό σύστημα από πλειοψηφικό σε αναλογικό και στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 1932 έχασε την πλειοψηφία. Στηρίξε την κυβέρνηση συνασπισμού Τσαλδάρη-Κονδύλη-Μεταξά, αλλά αργότερα την ανατρέψε, σχημάτισε κυβέρνηση με άλλα κόμματα και μετέτρεψε εκ νέου το εκλογικό σύστημα από αναλογικό σε πλειοψηφικό, όμως στις εκλογές της 5 Μαρτίου 1933 ξανανικήθηκε. Το βράδυ της 5 Μαρτίου εκδηλώθηκε πραξικόπημα από τον Ν. Πλαστήρα υπέρ του Βενιζέλου, το οποίο απέτυχε. Νέα απόπειρα πραξικοπήματος την 1η Μαρτίου 1935 είχε σαν αποτελέσματα την αποχώρηση του Γεωργίου Παπανδρέου από το Κόμμα Φιλελευθέρων, την έκδοση νόμων δίωξης των φιλοβενιζελικών και περιορισμού άρθρων του Συντάγματος, και την ερήμην καταδίκη σε θάνατο του Βενιζέλου και του Πλαστήρα.
Το 1936, μετά τον θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου, εκλέχθηκε στην διοικούσα επιτροπή του Κόμματος των Φιλελευθέρων ο γιός του Σοφοκλής Βενιζέλος. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αρχηγός ανακηρύχθηκε ο Θεμιστοκλής Σοφούλης με υπαρχηγό τον Σοφοκλή Βενιζέλο . Τον Φεβρουάριο του 1946, το Κόμμα Φιλελευθέρων διασπάσθηκε. Οι Φιλελεύθεροι επανενώθηκαν το 1947 και ο Σοφοκλής Βενιζέλος έγινε εκ νέου υπαρχηγός και κατόπιν αρχηγός του κόμματος (Νοέμβριος 1948). Από τον Αύγουστο του 1950 έως τον Οκτώβριο του 1951, ο Σοφοκλής Βενιζέλος σχημάτισε τρεις διαδοχικές κυβερνήσεις, αρχικά σε συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Τσαλδάρη και τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, και κατόπιν σε συνεργασία με τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Νικόλαο Πλαστήρα, ως πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών. Μετά την ήττα των Φιλελευθέρων στις εκλογές του 1952 από τον Ελληνικό Συναγερμό του Παπάγου, ο Σοφοκλής Βενιζέλος αποσύρθηκε προσωρινά από την πολιτική και το κόμμα συγχωνεύτηκε με το κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης του Γεωργίου Παπανδρέου.
