Μορφοβούνι Καρδίτσας
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
|
Πιθανή παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων |
 Το περιεχόμενο που υπήρχε στο παρόν άρθρο πιθανώς παραβιάζει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχεται από το: Αν σκοπεύετε να επεξεργαστείτε το άρθρο, παρακαλούμε να το κάνετε χρησιμοποιώντας τον ακόλουθο σύνδεσμο σε μία προσωρινή σελίδα. Ένας διαχειριστής θα αναλάβει τη μετακίνηση του νέου άρθρου που θα επεξεργαστείτε από την προσωρινή σελίδα στον τίτλο του παρόντος άρθρου. |
|
Μορφοβούνι Αγράφων
Γράφει ο Παναγιώτης Νάνος
Συνοπτική παρουσίαση
Το Μορφοβούνι, (παλιά Βουνέσι) είναι από τα μεγαλύτερα χωριά της ορεινής Καρδίτσας και της λίμνης Πλαστήρα και έδρα του ομώνυμου Δήμου. Σκαρφαλωμένο στην πλαγιά ενός βουνού περιβάλλεται δυτικά από καστανόδασος ενώ μπροστά του απλώνεται ολόκληρος ο Θεσσαλικός κάμπος. Έχει έκταση 27.000 στρέμματα περίπου η οποία ξεκινά από τα ριζά του κάμπου και φθάνει μέχρι τη λίμνη Πλαστήρα. Ο οικισμός έχει μέσο υψόμετρο 780μ και ξεχωρίζει για την πυκνή του δόμηση. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 κατοικείται από 1204 κατοίκους, συμπεριλαμβανομένων του οικισμού Ραχωβίτσας (4 χλμ ΒΑ) και του αγροκτηνοτροφικού οικισμού Ράζιας, στα ΒΔ της Μητρόπολης.
Διοικητική Εξέλιξη
To 1881 με την απελευθέρωση της Θεσσαλίας σχηματίσθηκε ο Δήμος Νεβροπόλεως, στον οποίο συμμετείχε και το Βουνέσι. Ως ανεξάρτητη κοινότητα (1) πρωτοσυστήθηκε με το όνομα Βουνέσιον (το) με Βασιλικό Διάταγμα της 29.8.1912. Με μεταγενέστερη απόφαση (12.3.1928 μετονομάσθηκε και πήρε το περιγραφικό όνομα Ομορφοβούνιον, (από το Oμορφο + βουνό). Ουσιαστικά όμως διατήρησε όσο ίσως καμία άλλη κοινότητα το παλιό όνομα και κυρίως αυτό χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από τους περισσότερους κατοίκους.Το 1994 το κοινοτικό συμβούλιο ζήτησε την μετονομασία από κοινότητα Μορφοβουνίου και μετατροπή σε Δήμο “Νικολάου Πλαστήρα”.Με την εφαρμογή του ΠΔ 146/11.5. 95 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 90/19.5.95 τ.Α, με το οποίο καθορίζονται τα συμβούλια περιοχής και η έδρα τους, το Μορφοβούνι έγινε έδρα του 11ου Συμβουλίου Περιοχής. Με το σχέδιο “Ι. Καποδίστριας” η κοινότητα καταργήθηκε και αποτελεί οικισμό του Δήμου Πλαστήρα, έδρα του οποίου ορίσθηκε. Τέλος, είναι η έδρα της Αρχιερατικής Περιφέρειας Νεβροπόλεως, του Συνεταιρισμού Επαγγελματιών Ψαράδων λίμνης Ν. Πλαστήρα, του Συνεταιρισμού Γυναικών λίμνης Ν.Πλαστήρα, κλπ.
Σύντομη ιστορική διαδρομή
Η ιστορία του χωριού χάνεται στα βάθη των αιώνων, αν και δεν έχει καταγραφεί ακόμα αφού απόλυτο σκοτάδι επικρατεί όχι μόνο για την ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο, αλλά και για τη Βυζαντινή. Είναι όμως απολύτως βέβαιο ότι στην περιοχή υπήρχαν διάφοροι οικισμοί και αυτό το μαρτυρούν διάσπαρτα στην ευρύτερη περιοχή αρχαία μνημεία. Λέγεται ότι το Βουνέσι ως χωριό προϋπήρξε στα ριζά του κάμπου, στην περιοχή της Ράζιας, με άγνωστο όνομα. (Επτά περίπου χλμ ΒΔ τη Μητρόπολης και προς τα Κανάλια). Στη σημερινή του θέση τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι δημιουργήθηκε από μετακίνηση του πληθυσμού την εποχή περίπου στα τέλη του 13ου - αρχές 14ου αι. Η παράδοση θέλει τη μετακίνηση για λόγους επιδημίας, αλλά θα πρέπει να συνεκτιμηθούν οι λόγοι ασφάλειας καθώς και έλλειψης νερού. Για το όνομα Βουνέσι δημοσιεύθηκαν μέχρι στιγμής δύο εκδοχές σύμφωνα με τις οποίες έχει αρβανιτοβλάχικη προέλευση. Η πρώτη εκδοχή θέλει να προέρχεται από Vone+τσ(ι)ε = Βονέτσ(ι)ε >
Βονέτσ(ι)> Βουνέτσ'(ι) > Βουνέσι. Βουνέσι = χωριό που ιδρύθηκε κάπως αργά, όψιμα, δηλαδή είναι νέο, Νεοχώρι. Η δεύτερη να προέρχεται από το Bene + τσ(ι)ε = Μπενέτσε > Μπενέτσ(ι)' Βενέσ' > Βενέσι> Β'νεσ' > Βουνέσ'> Βουνέσι, καλό χωριό, καλός τόπος.
Την περίοδο της τουρκοκρατίας η περιοχή των Αγράφων εξασφαλίζει ένα είδος αυτονομίας, η οποία επαναβεβαιώθηκε και αργότερα με τη γνωστή Συνθήκη του Ταμασίου που υπογράφηκε στο ομώνυμο τότε χωριό στις 10.5.1525. Σύμφωνα με αυτή οι κοινότητες των Αγράφων είχαν το αυτοδιοίκητο, απαγορεύονταν να κατοικούν Τούρκοι στην περιοχή και διασφαλίζονταν η ελεύθερη επικοινωνία μεταξύ πεδινών και ορεινών περιοχών και η ελεύθερη κίνηση των πληθυσμών, ιδιαίτερα των κτηνοτρόφων. Έτσι το χωριό γίνεται πόλος έλξης και για ένα πρόσθετο λόγο αφού προσφέρεται η εκμετάλλευση ταυτόχρονα βουνού και κάμπου, όπως π.χ. οι κτηνοτρόφοι. Εδώ σταματούν διάφοροι επαγγελματίες και τεχνίτες, όπως κτίστες από την Ήπειρο, κλπ. Η δυνατότητα της εύκολης πρόσβασης και της οικονομικής συναλλαγής με τον τουρκοκρατούμενο κάμπο και ταυτόχρονα, η ελευθερία που παρείχαν τα αγραφιώτικα βουνά. Ο οικισμός ενισχύθηκε κατά καιρούς από αρκετούς κυνηγημένους από την τουρκική εξουσία και πολύ αργότερα από τους διωγμούς των Ελλήνων που έκανε ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων. Αρκετοί ήταν κλέφτες χρησιμοποίησαν την περιοχή για λημέρια μόνιμα ή περιστασιακά και αυτό το μαρτυρούν αρκετά κυριώνυμα από ονόματα κλεφτών όπως π.χ. "Τσιούκα", "Λίβινη", "Κελεπούρη", "Γεροθανάση", "Γιουργούση" κλπ.
Οι κάτοικοι ξεχωρίζουν για την ανυπακοή, τη λεβεντιά, το τραγούδι και προπαντός τη φιλοξενία. Στη διαδρομή του χρόνου συμμετέχουν σε όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες και τα επαναστατικά κινήματα των Αγράφων, γι’ αυτό το χωριό γνώρισε κατ΄επανάληψη σφαγές και καταστροφές. Η σημαντικότερη πιθανολογείται στην περίοδο των Ορλωφικών, (1770) οπότε το χωριό καταστράφηκε και ο πληθυσμός σφαγιάσθηκε. Στη θέση “Στεφάνι” ο Καραϊσκάκης είχε μόνιμη σκοπιά, καθώς και παλικάρια απ’ το χωριό. Οι Βουνεσιώτες συμμετείχαν στους Βαλκανικούς πολέμους, τη Μικρασιατική εκστρατεία, το έπος του ΄40, και κυρίως είχαν μεγάλη συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση, πληρώνοντας γι’ αυτό βαρύτατο φόρο.
Το διάστημα της κατοχής και του εμφυλίου γνώρισε αλλεπάλληλες καταστροφές, με σημαδιακή χρονιά το 1943. Την άνοιξη αυτής της χρονιάς βομβαρδίστηκε απ’ τους Ιταλούς, ενώ τον Ιούνιο οι ίδιοι πυρπόλησαν το άδειο απ’ τους κατοίκους χωριό, καίγοντάς το απ’ άκρου σ’ άκρο, με εξαίρεση τις εκκλησίες, ενώ εκτέλεσαν σχεδόν όλους όσους βρήκαν στο δρόμο τους. Αρχές Δεκέμβρη του ‘43 δέχεται ξανά την επιδρομή των Γερμανών που επιχείρησαν να το κάψουν ξανά, αλλά ο βροχερός καιρός και η πυκνή ομίχλη περιόρισαν κάπως τις ζημιές.
Ο εμφύλιος πόλεμος αποδείχθηκε η χειρότερη καταστροφή αφού εκτός από τόπος συγκρούσεων δεκάδες νέα παλικάρια (περισσότερα από 100) χάθηκαν στον αδελφοκτόνο αυτό πόλεμο και τραυμάτισαν βαθιά και δίχασαν την κοινωνική ζωή του χωριού. Για κάποιο διάστημα ο πληθυσμός μετακινήθηκε σε προσφυγικούς καταυλισμούς στη Μητρόπολη και άλλα χωριά, ως “ανταρτόπληκτοι”, και αρκετοί ήταν που δεν ξαναγύρισαν πίσω μεταναστεύοντας. Βέβαια η ιστορία της μετανάστευσης ακολουθεί αυτή των υπόλοιπων περιοχών της Ελλάδας, πόσο μάλλον στις ορεινές περιοχές. Στις αρχές του 20ου αι. αρκετοί Βουνεσιώτες μετανάστευσαν κυρίως στην Αμερική. Από αυτούς αρκετοί πλούτισαν και βοήθησαν το χωριό με τον τρόπο τους, χρηματοδοτώντας ανακαίνιση εκκλησιών, δωρεές και ρουχισμό σε περιπτώσεις ανάγκης.
Η κατασκευή του φράγματος και η κάλυψη της Νεβρόπολης από τα νερά της λίμνης, στέρησε από τους κατοίκους κάποιες εύφορες εκτάσεις με αποτέλεσμα να πληγεί η τοπική οικονομία. Την δεκαετία του ‘60 πολλοί μετανάστευσαν στην Δυτική Ευρώπη, κυρίως σε Γερμανία και Σουηδία. Την δεκαετία του ’70 η εσωτερική μετανάστευση πήρε μορφή επιδημίας και η κοινότητα γνώρισε πρωτοφανή πληθυσμιακή συρρίκνωση. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 1961 η κοινότητα αριθμούσε 1.461 κατοίκους, ενώ το 1991 παρουσιάζει μόλις 841 την στιγμή που οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους είναι 1.585!
Σήμερα οι μετανάστες αποτελούν σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης του χωριού, αφού από το 1976 είναι οργανωμένοι σε Συλλόγους Μορφοβουνιωτών στην Αθήνα, τον Βόλο και την Καρδίτσα. Οι Σύλλογοι εκτός απ’ τις εκδηλώσεις που οργανώνουν στην έδρα τους για τη διατήρηση των δεσμών των μελών τους, παρουσιάζουν έντονη δραστηριότητα και στο χωριό. Στα εικοσιδύο χρόνια λειτουργίας έκαναν σημαντικά έργα υποδομής όπως την ανέγερση π.χ. του Πολιτιστικού Κέντρου, και άλλα έργα εξωραϊσμού. Καταλυτική είναι η συμβολή τους στην οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων. Από το 1987 στην Αθήνα εκδίδουν τριμηνιαία ανελλιπώς πολυσέλιδη εφημερίδα, την “Βουνεσιώτικη Φωνή”.
Το χωριό έχει αναδείξει κατά καιρούς σημαντικούς άνδρες με προσφορά στην Ιστορία, τα Γράμματα και τις Τέχνες, καθώς και δεκάδες αξιόλογους επιστήμονες. Αξίζει ενδεικτικά να αναφερθεί ότι σε τούτο τον τόπο έχουν τις ρίζες τους σπουδαίοι άνδρες, όπως ο Νικόλαος Πλαστήρας, ο γνωστός συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης, ο ζωγράφος Δημήτρης Γιολδάσης, αλλά και άλλοι λιγότερο επώνυμοι αλλά με σημαντική προσφορά, όπως ο Κώστας Καφαντάρης, (ο Νικηταράς της Αντίστασης), ο στρατηγός Θ.Πετζόπουλος, ο ζωγράφος Αρης Σαμαράκης, ο παλιός τραγουδιστής δημοτικών τραγουδιών και ηθοποιός της επιθεώρησης Γιώργος Νάκος, άλλοι τραγουδιστές δημοτικών τραγουδιών όπως οι αδελφοί Σκούφη στη Θεσσαλονίκη, ο Δημήτρης Κατοίκος στην Αθήνα, κλπ.
Πολιτιστικές εκδηλώσεις - Έθιμα
Τα «Λοκατζάρια" ή «Ρογκατσάρια» είναι πανάρχαιο έθιμο που τελείται αδιάλειπτα εδώ και πολλούς αιώνες στις 5 Ιανουαρίου. Οι νέοι του χωριού μεταμφιέζονται και επισκέπτονται τα σπίτια τραγουδώντας ειδικά κάλαντα για κάθε περίσταση.
Το Σάββατο της Αποκριάς, στο χώρο του Πολιτιστικού Κέντρου γίνεται παραδοσιακό αγραφιώτικο γλέντι συνοδεία δημοτικής ορχήστρας, προσφορά της παρέας που διοργανώνουν τα ρογκατσάρια.
Το Πάσχα γιορτάζεται ακόμα με παραδοσιακό τρόπο. Το βράδυ της Ανάστασης, οι νέοι καίνε τον "αφανό", δημιουργώντας ένα φαντασμαγορικό θέαμα. Την Κυριακή το απόγευμα στην πλατεία του χωριού χορεύεται ο "διπλός χορός" ή ο "χορός της αγάπης" όπως λέγεται. Τη δεύτερη μέρα, αναβιώνει το θρησκευτικό έθιμο «Σίγνα»
Την Δευτέρα της Πεντηκοστής στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδος, πραγματοποιείται το ετήσιο αντάμωμα των απανταχού Μορφοβουνιωτών. Ξενητεμένοι απ’ όλη την Ελλάδα ανταμώνουν και γλεντούν στο μοναστήρι.
Τα «Πλαστήρεια» είναι οι κορυφαίες πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δεκαπενταύγουστου που οργανώνουν οι Σύλλογοι με το Δήμο. Περιλαμβάνουν το κλασσικό πανηγύρι, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, θέατρο σκιών, κλπ.
Τουριστικά η κοινότητα δεν έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα, όμως το Πάσχα και κυρίως τον Αύγουστο σφύζει από ζωή, χάρη στους ξενιτεμένους που επιλέγουν το χωριό για διακοπές. Στο Μορφοβούνι λειτουργεί κοινοτικός Ξενώνας, τηλ. 24410 79 678
Μνημεία – Αξιοθέατα – άλλα ενδιαφέροντα
Ο επισκέπτης του Μορφοβουνίου έχει την δυνατότητα να επισκεφθεί:
Το μοναστήρι της Αγίας Τριάδος, ένα θαυμάσιο αρχιτεκτονικό μνημείο στα ΒΑ του χωριού με ωραίο περιβάλλον και αξιόλογα λιθανάγλυφα. Κάθε εορτή του Αγ. Πνεύματος στο μοναστήρι πραγματοποιείται το αντάμωμα των απανταχού Μορφοβουνιωτών. Στους επισκέπτες προσφέρεται παραδοσιακό φαγητό και κρασί.
Το Μουσείο Πλαστήρα, τμήμα του Κέντρου Ιστορικών Μελετών «Ν.Πλαστήρας» το οποίο δημιουργήθηκε το 1994 προς τιμήν του θρυλικού «Μαύρου Καβαλάρη». Ο επισκέπτης μπορεί να δει σπάνια ντοκουμέντα και φωτογραφίες από την ζωή και το έργο του. Διαθέτει επίσης αξιόλογη βιβλιοθήκη και έντυπο αρχειακό υλικό.
Το Πολιτιστικό Κέντρο «Αντώνης Σαμαράκης» διαθέτει βιβλιοθήκη και αίθουσα 300 τ.μ. όπου μπορούν να φιλοξενηθούν διάφορες εκδηλώσεις. Κάθε 3 χρόνια πραγματοποιείται Λογοτεχνικός Διαγωνισμός «Αντώνης Σαμαράκης», λεπτομέρειες στην ιστοσελίδα του Δήμου Πλαστήρα.
Η κεντρική εκκλησία Κοίμησης της Θεοτόκου, αν και σχετικά καινούρια, παρουσιάζει ενδιαφέρον για τα εκκλησιαστικά είδη και τις τοιχογραφίες της.
Το καλοκαίρι μπορείτε να καθίσετε στην πλατεία κάτω απ’ τα πλατάνια για καφέ. Οι λάτρεις των παραδοσιακών μεζέδων ας αναζητήσουν κοκορέτσι, στις ψησταριές του χωριού κι ίσως σταθούν τυχεροί.
Όσοι βρίσκονται Δεκαπενταύγουστο στην περιοχή της λίμνης Πλαστήρα και γοητεύονται από αυθεντικά πανηγύρι, ας το επισκεφθούν και δεν θα χάσουν,… αρκεί να βρουν τραπέζι. Για φυσιολάτρες, ερασιτέχνες ψαράδες και εραστές της εναλλακτικής άθλησης, συνιστάται άφοβα και για όλο το χρόνο μια άγνωστη στους πολλούς παραλίμνια διαδρομή που ξεκινά από το 20ό περίπου χμ του δρόμου Καρδίτσας _ Μορφοβουνίου και φθάνει μέχρι το νησάκι. Η ομορφιά του τοπίου θα αποζημιώσει και τον πλέον απαιτητικό, πόσο μάλλον αν η στάθμη της λίμνης επιτρέπει το πέρασμα στην νησίδα. Όσοι ενδιαφέρονται για επιπλέον θέα, ας επισκεφθούν τις κορυφές Στεφάνι, Άγιο Κων/νο, αλαταριές. Όσοι έχουν την τάση να επισκέπτονται ανεξερεύνητες σπηλιές, με δική τους ευθύνη μπορούν να επισκεφθούν την “Αρκουδότρυπα”, ή του “πνευματικού την τρύπα” όπως λέγεται μια σπηλιά που είναι στα όρια των κοινοτήτων Μορφοβουνίου και Ελληνοπυργου.
Πηγές:
Βουνέσι Αγράφων, Παναγιώτης Ι. Νάνος, ειδικό ένθετο Κυριακής 26.1.97, “Πρωινός Τύπος” της Καρδίτσας.
Τοπονύμια της κοινότητας Μορφοβουνίου, Παναγιώτης Ι Νάνος, Καρδιτσιώτικα Χρονικά, τομ.3, Καρδίτσα 1997.
Σανατόριον Αγ. Τριάδας Βουνεσίου, Παναγιώτης Ι Νάνος, Καρδιτσιώτικα Χρονικά, τομ.4, Καρδίτσα 1998.
